1. Overview
Ahmet Cevdet Sunay (1899-1982) ialah seorang ahli politik dan pegawai tentera Turki yang berkhidmat sebagai Presiden Turki kelima dari tahun 1966 hingga 1973. Lahir di bawah Empayar Uthmaniyah, kehidupan awalnya didominasi oleh perkhidmatan ketenteraan yang ekstensif, termasuk penglibatan dalam Perang Dunia Pertama dan Perang Kemerdekaan Turki, di mana beliau naik pangkat sehingga menjadi Ketua Turus Angkatan Tentera. Tempoh kepresidenan beliau dicirikan oleh ketidakstabilan politik yang ketara, peningkatan aktiviti keganasan, rusuhan pelajar, dan campur tangan tentera, namun beliau berjaya menamatkan penggal perlembagaannya. Selepas tamat perkhidmatan sebagai presiden, beliau meneruskan khidmatnya sebagai senator seumur hidup.
2. Kehidupan Awal dan Kerjaya Tentera
2.1. Kanak-kanak dan Pendidikan
Cevdet Sunay dilahirkan pada 10 Februari 1899, di kampung Ataköy berhampiran Çaykara di Trabzon Vilayet, yang ketika itu merupakan sebahagian daripada Empayar Uthmaniyah. Beliau memulakan pendidikan awalnya dengan menghadiri sekolah rendah dan menengah di Erzurum, Kırkuk, dan Edirne. Selepas menamatkan pendidikan awal ini, Sunay melanjutkan pelajaran di Sekolah Tinggi Tentera Kuleli di Istanbul, tempat beliau menerima pendidikan ketenteraan yang komprehensif.
2.2. Perkhidmatan Tentera
Kerjaya ketenteraan Cevdet Sunay bermula dengan penglibatan aktif dalam Perang Dunia Pertama. Pada tahun 1917, beliau berjuang sebagai pegawai di Barisan Sinai dan Palestin. Pada tahun 1918, beliau ditawan oleh tentera British dan menjadi tawanan perang di Mesir. Selepas dibebaskan, Sunay terus berkhidmat untuk negaranya dalam Perang Kemerdekaan Turki. Beliau berjuang di barisan selatan menentang Perancis dan kemudian di barisan barat menentang Greece, memainkan peranan penting dalam perjuangan untuk kemerdekaan Turki.
Sunay menamatkan pendidikan ketenteraannya pada tahun 1927 dan lulus dari Kolej Perang Tentera pada tahun 1930 sebagai pegawai staf. Beliau naik pangkat secara beransur-ansur, menjadi jeneral pada tahun 1949 dan kemudian jeneral bintang empat pada tahun 1959. Sepanjang kerjayanya, beliau memegang pelbagai jawatan ketenteraan yang penting. Pada tahun 1960, beliau dilantik sebagai Panglima Tentera Darat dan seterusnya dilantik sebagai Ketua Turus Angkatan Tentera. Beliau berkhidmat sebagai Ketua Turus Angkatan Tentera sehingga tahun 1966.
3. Kerjaya Politik
Penglibatan Cevdet Sunay dalam arena politik Turki bermula dengan pelantikannya sebagai senator dan mencapai kemuncaknya dengan tempoh perkhidmatannya sebagai presiden.
3.1. Senator
Pada 14 Mac 1966, Cevdet Sunay dilantik ke Senat Republik Turki oleh Presiden ketika itu, Cemal Gürsel. Pelantikan ini berlaku dalam konteks politik di mana kesihatan Presiden Gürsel semakin merosot, menyebabkan ketidakupayaannya untuk terus menjalankan tugas-tugas kepresidenan mengikut perlembagaan. Keadaan ini membuka jalan bagi perkembangan politik yang akan membawa Sunay ke jawatan tertinggi negara.
3.2. Kepresidenan
Berikutan penamatan penggal kepresidenan Cemal Gürsel atas sebab kesihatan, Cevdet Sunay telah dipilih sebagai presiden kelima Republik Turki oleh Perhimpunan Kebangsaan Agung Turki pada 28 Mac 1966. Beliau memegang jawatan presiden selama penggal perlembagaan tujuh tahun sehingga 28 Mac 1973. Selepas menamatkan penggal kepresidenannya, beliau menjadi senator seumur hidup.
Tempoh pemerintahan Cevdet Sunay sebagai presiden dicirikan oleh cabaran politik dan sosial yang ketara. Turki mengalami peningkatan aktiviti keganasan, rusuhan pelajar, dan percubaam rampasan kuasa. Konflik politik antara golongan kiri dan kanan memuncak, mengakibatkan kekerapan gerakan buruh, gerakan pelajar, dan keganasan politik. Salah satu peristiwa paling kritikal semasa penggalnya ialah campur tangan tentera pada tahun 1971, yang memaksa kerajaan Parti Keadilan yang dipimpin oleh Süleyman Demirel untuk meletak jawatan. Insiden ini menyerlahkan ketidakstabilan politik yang berterusan pada masa itu. Ahli-ahli terkemuka dalam pentadbiran Presiden Sunay termasuk Süleyman Demirel, Nihat Erim, dan Ferit Melen.
4. Kehidupan Peribadi
Cevdet Sunay mendirikan rumah tangga dengan Atıfet Sunay pada tahun 1929. Mereka dikurniakan tiga orang anak lelaki, iaitu Atilla, Aysel, dan Argun Sunay.
5. Kematian
Cevdet Sunay meninggal dunia pada 22 Mei 1982, di Istanbul akibat serangan jantung. Jasad beliau pada mulanya dikebumikan di Istanbul. Walau bagaimanapun, pada bulan Ogos 1988, jenazahnya telah dipindahkan ke tempat persemadian kekal di Perkuburan Negara Turki yang baru dibina di Ankara, di mana beliau dikebumikan semula dengan penghormatan negara.
6. Anugerah dan Penghargaan
Cevdet Sunay menerima pelbagai anugerah dan penghargaan sepanjang kerjaya ketenteraan dan politiknya, baik dari dalam mahupun luar negara.
- Penerima Pingat Kemerdekaan dengan Reben Merah (Turki).
- Pingat Peringatan Ulang Tahun ke-2500 Penubuhan Empayar Parsi (14 Oktober 1971, Iran).
- Salib Besar dengan Kolar Darjah Mawar Putih Finland (1971, Finland).
- Kesatria Komander Darjah Bath [KCB] (United Kingdom).