1. Tinjauan
Félix Morisseau-Leroy (Félix Morisseau-LeroyFélix Morisseau-LeroyBahasa Perancis - Feliks Moriso-LewaFeliks Moriso-LewaBahasa Kreol Haiti; 13 Mac 1912 - 5 September 1998) ialah seorang penulis Haiti yang diiktiraf sebagai perintis dalam penggunaan Bahasa Kreol Haiti sebagai medium sastera bertulis. Beliau merupakan penulis penting pertama yang menghasilkan puisi dan drama dalam bahasa tersebut. Melalui usaha gigihnya, beliau berjaya mendapatkan pengiktirafan Bahasa Kreol sebagai bahasa rasmi Haiti pada tahun 1961, setelah memperluaskan pengajarannya di sekolah-sekolah dan penggunaannya dalam kesusasteraan kreatif. Morisseau-Leroy juga menerbitkan karya-karya mengenai kesusasteraan Perancis, Bahasa Kreol Haiti, dan Bahasa Perancis Haiti. Di peringkat antarabangsa, beliau memainkan peranan penting dalam menggalakkan pembangunan kesusasteraan kebangsaan di negara-negara pasca-kolonial seperti Ghana dan Senegal. Pada tahun 1981, beliau menetap di Miami, Florida, di mana beliau berpengaruh dalam menyatukan komuniti Haiti di sekitar Bahasa Kreol dan menggalakkan kajian akademik mengenainya. Pergerakan yang dipimpinnya untuk memartabatkan Bahasa Kreol Haiti dikenali sebagai Renaissance Kreol.
2. Kehidupan
Kehidupan Félix Morisseau-Leroy dicirikan oleh dedikasinya terhadap bahasa, budaya, dan identiti Haiti, yang membentuk peribadi dan kerjaya profesionalnya.
2.1. Kehidupan Awal dan Pendidikan
Morisseau-Leroy dilahirkan di Grand Gosier, Haiti, pada tahun 1912 dalam sebuah keluarga mulatto yang berpendidikan dan berada. Beliau menerima pendidikan awalnya di Jacmel berdekatan, di mana beliau mempelajari Bahasa Perancis dan Bahasa Inggeris. Di Jacmel jugalah beliau bertemu dengan bakal isterinya, Renée, yang mengagumi kemahirannya sebagai penunggang kuda. Pada tahun 1940-an, beliau melanjutkan pengajian pascasiswazah dalam bidang kesusasteraan di Universiti Columbia di Amerika Syarikat.
2.2. Perkahwinan dan Keluarga
Morisseau-Leroy berkahwin dengan Renée di Jacmel. Beliau sering menyatakan bahawa isterinya adalah sumber inspirasi bagi puisi-puisinya. Pasangan ini dikurniakan dua orang anak lelaki dan seorang anak perempuan.
3. Kerjaya dan Aktiviti
Kerjaya Félix Morisseau-Leroy merangkumi pelbagai peranan sebagai seorang penulis, pendidik, wartawan, dan aktivis budaya, yang kesemuanya menyumbang kepada warisan beliau yang kekal dalam kesusasteraan dan bahasa Haiti.
3.1. Sebagai Pendidik dan Penulis
Setelah kembali ke Haiti dari Amerika Syarikat, Morisseau-Leroy memulakan kerjayanya sebagai seorang pendidik di ibu negara, Port-au-Prince. Beliau mengajar kesusasteraan dan teater. Selain itu, beliau juga aktif sebagai seorang penulis dan wartawan. Beliau turut dilantik memegang jawatan politik dalam kerajaan, termasuk sebagai Pengarah dalam Kementerian Pendidikan Awam Haiti dan Pengarah Am Pendidikan Kebangsaan. Pada masa itu, beliau mula memberi perhatian lebih kepada Bahasa Kreol yang digunakan di jalanan, dan menyedari potensinya sebagai bahasa bertulis yang mampu menyatukan negara. Bahasa Perancis digunakan oleh golongan berpendidikan, manakala Bahasa Kreol adalah bahasa rakyat biasa.
3.2. Promosi Bahasa Kreol Haiti dan Renaissance Kreol
Dikenali secara tidak rasmi sebagai "Moriso", beliau adalah salah seorang pengasas Renaissance Kreol. Beliau mempromosikan pergerakan untuk merangsang penggunaan Bahasa Kreol Haiti (atau KreyòlKreolBahasa Kreol Haiti) dan menetapkan legitimasinya untuk penggunaan kreatif dalam sastera dan budaya. Memandangkan ini adalah satu-satunya bahasa majoriti rakyat, yang kebanyakannya tinggal di luar bandar, Morisseau-Leroy sangat percaya pada penggunaan Bahasa Kreol sebagai alat untuk menyatukan negara.
3.2.1. Pengiktirafan Rasmi Bahasa Kreol dan Status Sastera
Melalui usaha perintisannya, Morisseau-Leroy memainkan peranan penting dalam kempen untuk menjadikan Bahasa Kreol Haiti sebagai bahasa rasmi negara pada tahun 1961. Beliau berusaha keras untuk memperluaskan pengajaran Bahasa Kreol di sekolah-sekolah dan menggalakkan penggunaannya dalam kesusasteraan kreatif, sekali gus memartabatkan kedudukannya dalam pendidikan dan sastera. Pada tahun 1991, beliau dijemput oleh Jean-Bertrand Aristide ke Haiti untuk menjadi penceramah jemputan pada majlis perasmiannya, di mana Aristide mengesahkan Bahasa Kreol sebagai bahasa rasmi.
3.2.2. Karya Sastera Utama
Karya sastera beliau yang paling terkenal adalah adaptasi tragedi Yunani klasik Antigone karya Sophocles ke dalam Bahasa Kreol, yang diberi judul Wa Kreyon. Dalam adaptasi ini, beliau turut menyesuaikan watak dan konteks agar sesuai dengan budaya Haiti, misalnya dengan menampilkan seorang paderi Vodoun. Beliau juga menerbitkan koleksi puisi seperti Dyakout I (Diacoute) pada tahun 1953, yang diterjemahkan ke dalam enam bahasa, serta karya-karya lain yang menjadi asas kepada kesusasteraan Bahasa Kreol Haiti.
3.3. Pelarian dan Sumbangan Antarabangsa
Kebangkitan rejim autokratik François Duvalier ("Papa Doc") menyebabkan ramai penulis berbakat diancam kerana rejim tersebut takut akan kebebasan bersuara. Menurut satu cerita, Duvalier menghantar pasukan bersenjata untuk mengiringi Morisseau-Leroy ke lapangan terbang dan memaksanya ke dalam buangan kerana tersinggung dengan karyanya. Hanya fakta bahawa mereka adalah bekas rakan sekelas dan sahabat mungkin menyelamatkan nyawa Morisseau.
Morisseau-Leroy dijemput ke Perancis untuk mementaskan Wa Kreyon di Paris. Semasa di sana, beliau bertemu dengan tokoh-tokoh utama dalam gerakan Négritude, seperti Aimé Césaire dan Léopold Senghor. Mereka menggalakkan karyanya dan turut mempengaruhi pengajarannya di negara-negara Afrika dan di Amerika Syarikat pada masa hadapan. Beliau kemudian berpindah ke Ghana, di mana beliau mengajar dan mengetuai teater kebangsaan ketika era kolonialisme berakhir. Beliau mengajar di Ghana selama tujuh tahun, kemudian berpindah ke Senegal, di mana beliau mengajar sehingga tahun 1979. Penulis Haiti lain yang dibuang negeri oleh Duvalier ke Senegal termasuk Jean Brierre, Gérard Chenet, dan Roger Dorsinville.
3.4. Aktiviti di Miami
Pada tahun 1981, Morisseau-Leroy berpindah ke Miami, Florida, di mana terdapat komuniti Haiti yang besar. Beliau menetap bersama keluarganya di sana sepanjang hayatnya. Dalam pengajaran Bahasa Kreol Haiti dan kesusasteraan, beliau membantu menyatukan imigran dan keturunan mereka di sekitar warisan budaya mereka. Beliau juga menulis ruangan mingguan yang disiarkan dalam majalah Haïti en Marche. Pada tahun-tahun kemudian, rambut afro putihnya yang lebat menjadi ciri khasnya, begitu juga dengan rasa humornya. Pada tahun 1991, karyanya dimasukkan dalam koleksi terjemahan bahasa Inggeris (oleh Jeffrey Knapp, Marie Marcelle Buteau Racine, Marie Helene Laraque, dan Suze Baron), Haitiad and Oddities, yang diterbitkan di Miami. Ia mengandungi "Natif Natal", yang asalnya ditulis dalam bahasa Perancis, dan 12 puisi, termasuk "Boat People", "Thank You Dessalines", dan "Water", yang asalnya ditulis dalam Bahasa Kreol Haiti. Pada tahun 1995, beliau menerbitkan karya terakhirnya, sebuah novel epik Haiti yang dibanggakannya, bertajuk Les Djons d'Haiti Tom (Orang Haiti dengan Keberanian). Novel ini mengisahkan tentang penduduk kampung halamannya, Jacmel, dari pencerobohan Marin Amerika pada tahun 1915 hingga rampasan kuasa pertama terhadap Aristide pada tahun 1991.
4. Pengaruh dan Warisan
Félix Morisseau-Leroy meninggalkan kesan mendalam dan sumbangan abadi terhadap kesusasteraan, bahasa, dan identiti budaya Haiti, serta komuniti diaspora.
4.1. Kesan terhadap Kesusasteraan dan Bahasa Haiti
Karya dan aktivisme Morisseau-Leroy memainkan peranan penting dalam memajukan kesusasteraan Haiti. Melalui usahanya, Bahasa Kreol Haiti berjaya dikukuhkan statusnya sebagai medium ekspresi budaya dan sastera yang sah, memecahkan dominasi Bahasa Perancis dalam bidang tersebut. Beliau membuka jalan bagi generasi penulis Kreol yang lain.
4.2. Kesan Antarabangsa
Melalui pengajaran dan kepimpinannya, Morisseau-Leroy membantu mewujudkan kesusasteraan dan teater kebangsaan di negara-negara Afrika pasca-kolonial seperti Ghana dan Senegal. Kehadirannya di negara-negara ini menyumbang kepada pembangunan identiti budaya yang baru muncul setelah kemerdekaan. Selain itu, pengajarannya di Miami, Florida, menggalakkan imigran, keturunan mereka, dan pihak lain untuk mempelajari dan menulis dalam Bahasa Kreol Haiti, yang membawa kepada kajian akademik Bahasa Kreol di Amerika Syarikat.
4.3. Peranan dalam Komuniti Diaspora
Di Miami, Morisseau-Leroy memainkan peranan penting dalam menyatukan pendatang Haiti dan generasi muda mereka. Melalui pengajaran Bahasa Kreol dan kesusasteraan, beliau membantu memupuk ikatan budaya dan warisan mereka, memastikan identiti Haiti kekal utuh di kalangan diaspora.
5. Anugerah dan Pengiktirafan
Sebagai pengiktirafan atas sumbangan besarnya kepada budaya dan bahasa, Morisseau-Leroy menerima pelbagai penghormatan dan pengiktirafan sepanjang hayatnya dan selepas kematiannya:
- Para penulis telah mendedikasikan drama dan koleksi puisi kepada Morisseau-Leroy.
- Sebuah jalan di kejiranan Little Haiti di Miami, Florida, dinamakan sempena namanya.
- Pada tahun 1991, beliau dijemput secara peribadi oleh Presiden Jean-Bertrand Aristide ke Haiti untuk menjadi penceramah jemputan pada majlis perasmiannya, di mana Aristide secara rasmi mengesahkan Bahasa Kreol sebagai bahasa rasmi negara.
- Jurnal Kanada Étincelles menamakan Morisseau-Leroy sebagai Penulis Terbaik Tahun Ini.
- Edisi 13 Mac 1992 majalah Finesse (diterbitkan di New York) adalah penghormatan kolektif sempena ulang tahun ke-80 Morisseau.
- Pada tahun 1994, jurnal Perancis Sapriphage menumpukan edisi khas kepada karyanya yang dinamakan Haiti's Presence.
6. Karya Terpilih
Berikut adalah senarai karya-karya utama Félix Morisseau-Leroy:
- Plénitudes (1940), puisi
- Natif-natal, conte en vers (1948), cerita pendek dalam bentuk puisi
- Dyakout (Diacoute) (1951), puisi
- Wa Kreyon (Antigone) dalam Kreyòl (1953), drama yang diadaptasi untuk Haiti
- Dyakout I (Diacoute) (1953), koleksi puisi yang diterjemahkan ke dalam enam bahasa
- Haitiad and Oddities (1991), puisi
- Les Djons d'Haiti Tom (Orang Haiti dengan Keberanian) (1995)
7. Kematian
Félix Morisseau-Leroy meninggal dunia pada 5 September 1998 di Miami, Florida, pada usia 86 tahun.