1. Gambaran Keseluruhan
Haris Silajdžić (xaris silajdʒitɕBahasa Bosnia; lahir 1 Oktober 1945) ialah seorang ahli politik dan akademik Bosnia yang berkhidmat sebagai anggota Bosniak ke-5 dalam Kepresidenan Bosnia dan Herzegovina dari tahun 2006 hingga 2010. Beliau juga memegang jawatan penting sebagai Perdana Menteri Republik Bosnia dan Herzegovina dari tahun 1993 hingga 1996. Haris Silajdžić dikenali kerana peranannya yang berpengaruh semasa Perang Bosnia, pendiriannya yang kuat terhadap Perjanjian Dayton yang dilihatnya sebagai halangan kepada penyatuan semula Bosnia dan Herzegovina, serta usahanya dalam pembaharuan perlembagaan. Kepimpinan beliau turut menyaksikan fokus kepada dasar domestik dan luar negeri yang signifikan.
2. Kehidupan Awal dan Latar Belakang
Haris Silajdžić dilahirkan pada 1 Oktober 1945 di Breza, yang ketika itu merupakan sebahagian daripada Republik Rakyat Bosnia dan Herzegovina, Republik Persekutuan Sosialis Yugoslavia. Beliau menamatkan pengajian tinggi di Universiti Pristina, di mana beliau memperoleh kedua-dua ijazah Sarjana dan Kedoktoran. Latar belakang akademiknya ini membentuk asas kepada kerjaya politiknya yang kemudian.
3. Kerjaya Politik Awal
Silajdžić memulakan kerjaya politiknya pada awal 1990-an dan dengan cepat memegang jawatan-jawatan penting dalam kerajaan Bosnia, terutamanya semasa tempoh mencabar Perang Bosnia.
3.1. Menteri Luar Negeri dan Perdana Menteri
Dari tahun 1990 hingga 1993, semasa kemuncak Perang Bosnia, Silajdžić berkhidmat sebagai Menteri Luar Negeri pertama Republik Bosnia dan Herzegovina. Peranannya amat kritikal dalam diplomasi antarabangsa untuk negara yang baru merdeka ini. Pada Oktober 1993, beliau dilantik sebagai Perdana Menteri Republik Bosnia dan Herzegovina, memegang jawatan tersebut sehingga Januari 1996. Sepanjang tempoh perang, Silajdžić adalah salah seorang pegawai Bosnia yang paling berpengaruh dan sekutu rapat kepada presiden pertama negara itu, Alija Izetbegović.
Dalam kapasiti yang berasingan, dari 31 Mei 1994 hingga 31 Januari 1996, beliau turut berkhidmat sebagai Perdana Menteri pertama Persekutuan Bosnia dan Herzegovina, sebuah entiti yang dibentuk oleh Perjanjian Washington. Pada tahun 1996, beliau meninggalkan Parti Tindakan Demokratik (SDA), parti yang dipimpin oleh Alija Izetbegović, untuk menubuhkan partinya sendiri, Parti untuk Bosnia dan Herzegovina (SBiH).
3.2. Pengerusi Bersama Majlis Menteri
Selepas berakhirnya perang, pada 3 Januari 1997, Haris Silajdžić dilantik sebagai Pengerusi Bersama Majlis Menteri Bosnia dan Herzegovina. Beliau berkhidmat dalam jawatan ini sehingga 6 Jun 2000, bersama-sama dengan Boro Bosić dan Svetozar Mihajlović.
Dalam pilihan raya parlimen tahun 2000, SBiH membentuk gabungan dengan Parti Sosial Demokratik, yang dipimpin oleh bekas timbalan perdana menteri masa perang, Zlatko Lagumdžija. Gabungan ini, yang dikenali sebagai "Perikatan untuk Perubahan", berjaya meraih majoriti dan menyingkirkan parti-parti nasionalis daripada kuasa. Kerajaan gabungan ini berjaya meluluskan undang-undang pilihan raya, suatu langkah penting ke arah demokrasi dan prasyarat bagi kemasukan Bosnia dan Herzegovina ke Majlis Eropah. Walau bagaimanapun, disebabkan oleh ketidakpuasan awam terhadap kadar reformasi politik, parti-parti nasionalis kembali berkuasa dalam pilihan raya umum 2002.
4. Kepresidenan Bosnia dan Herzegovina (2006-2010)
Haris Silajdžić membuat kemunculan semula yang ketara dalam politik apabila beliau dipilih sebagai anggota Bosniak dalam Kepresidenan Bosnia dan Herzegovina dari tahun 2006 hingga 2010.
4.1. Pilihan Raya dan Dasar Domestik
Dalam pilihan raya umum 2006, Silajdžić mencapai kejayaan politik yang kuat, memperoleh 62.8% undi dan terpilih sebagai anggota Bosniak ke-5 dalam Kepresidenan Bosnia dan Herzegovina.
Pada tahun 2007, Mahkamah Keadilan Antarabangsa di Hague membebaskan Serbia daripada tuduhan bersubahat dalam genosid yang dibawa oleh kerajaan Bosnia terhadap "Republik Persekutuan Yugoslavia". Silajdžić menyatakan kekecewaan terhadap keputusan mahkamah tersebut. Walau bagaimanapun, beliau menyambut baik fakta bahawa mahkamah "memutuskan bahawa Serbia dan Montenegro telah melanggar Konvensyen Genosid dengan tidak mencegah atau menghukum pelaku genosid."
Beliau merupakan anggota delegasi Bosnia yang merundingkan Perjanjian Dayton yang diuruskan oleh AS, yang mengakhiri Perang Bosnia. Walaupun mengiktiraf perjanjian itu penting dalam menamatkan genosid, Silajdžić kemudiannya melihatnya sebagai halangan dalam menyatukan semula negara. Pada tahun 2006 dan 2007, beliau mengambil langkah dan membuat tuntutan yang kuat untuk membatalkan bahagian-bahagian tertentu Perjanjian Dayton, secara langsung menentang perlembagaan negara dan menjadikannya seorang tokoh politik yang sangat kontroversi. Matlamat utamanya termasuk menghapuskan kewujudan Republika Srpska, memutuskan hubungan tertentu dengan Serbia, dan mereformasi negara ke arah perpaduan. Pendiriannya ini menjadikannya popular di kalangan pihak Bosniak, tetapi tidak disenangi di kalangan pihak Serb.
Dalam pilihan raya umum 2010, Silajdžić bertanding untuk penggal kedua dalam Kepresidenan, tetapi gagal untuk dipilih semula. Beliau hanya memperoleh 25.10% undi, 5% kurang daripada Fahrudin Radončić dan 9% kurang daripada Bakir Izetbegović, anak kepada Alija Izetbegović, yang akhirnya terpilih. Sepanjang tempoh empat tahun beliau sebagai anggota Kepresidenan, Silajdžić disokong oleh pihak berkuasa dan organisasi di seluruh Bosnia dan Herzegovina yang menyuarakan ketidakpuasan terhadap peruntukan Perjanjian Dayton dan menentang autonomi entiti Republika Srpska di dalam Bosnia dan Herzegovina.
4.2. Usaha Pembaharuan Perlembagaan
Pendapat Suruhanjaya Venice pada tahun 2005, sebuah badan penasihat Majlis Eropah, yang bertepatan dengan ulang tahun ke-10 Perjanjian Dayton, membuka perdebatan mengenai pembaharuan perlembagaan di Bosnia dan Herzegovina, didorong oleh diplomasi AS, dengan tujuan memodenkan institusi negara.
Duta Besar AS Douglas L. McElhaney di Sarajevo dan Duta Besar Donald Hays di Washington mengetuai perbincangan AS dengan pemimpin-pemimpin parti dan inisiatif untuk merangka cadangan kompromi bagi pindaan perlembagaan, yang digelar 'Pakej April' (aprilski paket). Secara keseluruhannya, Pakej April akan mentakrifkan dengan lebih baik dan mengembangkan sebahagian daripada kecekapan Negara, serta melancarkan institusi, sebahagiannya mengehadkan kuasa veto kumpulan etnik. Perlembagaan yang dipinda sepatutnya termasuk, antara lain, Presiden individu (dengan dua timbalan, seorang untuk setiap orang konstituen, untuk bergilir setiap 16 bulan dan bukannya 8), yang dipilih secara tidak langsung oleh Parlimen dengan peranan yang lebih bersifat istiadat, dan Pengerusi Majlis Menteri yang diperkukuh.
Pada saat kelulusan Parlimen, pindaan perlembagaan itu gagal dengan perbezaan 2 undi, hanya mengumpulkan 26 ahli parlimen yang menyokong daripada 42, berbanding 28 yang diperlukan. Ini disebabkan oleh pendirian pra-pilihan raya yang maksimalis yang diambil oleh SBiH Silajdžić (yang ingin menghapuskan juga undian entiti) dan oleh parti serpihan Kesatuan Demokratik Croatia 1990 (HDZ 1990), yang merasakan cadangan itu tidak cukup melindungi Orang Croatia Bosnia. Pihak AS cuba menyelamatkan Pakej April dengan memfasilitasi perbincangan lanjut pada tahun 2007 antara Milorad Dodik (kini berkuasa di Republika Srpska) dan Silajdžić (kini anggota Kepresidenan), tetapi tidak berhasil.
4.3. Kedudukan Dasar Luar Negeri
Haris Silajdžić menentang pengesahan perjanjian dengan Croatia mengenai Dwi-kewarganegaraan. Menurut undang-undang kewarganegaraan Bosnia dan Herzegovina yang sah pada masa itu, semua warganegara Bosnia dan Herzegovina yang tidak melepaskan kewarganegaraan mereka dengan negara yang tidak mempunyai perjanjian dwi-kewarganegaraan, akan kehilangan kewarganegaraan Bosnia mereka. Situasi ini menjadi masalah bagi hampir setengah juta Orang Croatia Bosnia, yang akan kekal tanpa kewarganegaraan Bosnia sehingga tahun 2014. Kepresidenan Bosnia akhirnya mengesahkan Perjanjian dengan Croatia pada Oktober 2011.
Berikutan pengisytiharan kemerdekaan Kosovo daripada Serbia, Silajdžić menyatakan bahawa negaranya "tidak mungkin mengiktiraf kemerdekaan Kosovo dalam masa terdekat disebabkan oleh bantahan kuat daripada komuniti Serb sendiri." Walaupun begitu, ketika menghadiri Sesi Keenam Puluh Tiga Perhimpunan Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu pada September 2008, Silajdžić berkata dalam wawancara Voice of America yang disiarkan kembali ke Bosnia dan Herzegovina bahawa beliau menyokong kemerdekaan Kosovo dan menentang permintaan Serbia agar Mahkamah Keadilan Antarabangsa mengeluarkan pendapat mengenai kesahihan kemerdekaan Kosovo. Beliau menyatakan pandangan ini atas nama peribadinya kerana Kepresidenan Bosnia tidak sebulat suara mengguna pakai platform yang akan membenarkan beliau bercakap secara rasmi.
5. Aktiviti dalam Parti untuk Bosnia dan Herzegovina (SBiH)
Haris Silajdžić merupakan pengasas Parti untuk Bosnia dan Herzegovina (SBiH) pada 13 April 1996, selepas meninggalkan Parti Tindakan Demokratik (SDA). Beliau berkhidmat sebagai presiden parti ini dari penubuhannya sehingga 6 Mac 2012. SBiH dengan cepat memasuki Perhimpunan Parlimen Bosnia dan Herzegovina dan menjadi salah satu parti Muslim Bosnia terkemuka pada tahun berikutnya.
Orientasi politik SBiH di bawah kepimpinan Silajdžić didorong oleh kritikan terhadap Perjanjian Dayton dan aspirasi untuk menyatukan semula Bosnia dan Herzegovina. Parti itu menentang autonomi entiti dalam negara, terutamanya Republika Srpska, dan menyokong reformasi perlembagaan yang akan mengurangkan kuasa etnik dan memperkukuh institusi negara yang lebih berpusat. Kedudukan ini membentuk landskap politik Bosnia yang sering kali tegang antara aspirasi kesatuan dan realiti perpecahan etnik pasca-perang.
6. Kehidupan Peribadi
Aspek kehidupan peribadi Haris Silajdžić, termasuk hubungan keluarga dan isu kesihatan, juga menjadi perhatian umum.
6.1. Keluarga dan Hubungan
Haris Silajdžić telah berkahwin dengan bekas penyanyi pop Bosnia, Selma Muhedinović, sejak tahun 2016. Dilaporkan bahawa mereka telah menjalin hubungan selama lebih dari lima belas tahun sebelum berkahwin. Silajdžić menyatakan bahawa kecenderungan bersama mereka terhadap seni - puisi bagi beliau dan muzik bagi Muhedinović - adalah pemicu awal daya tarikan mereka. Pasangan itu kini tinggal di Sarajevo. Sebelum perkahwinannya dengan Selma Muhedinović, Silajdžić pernah berkahwin dengan Maja Zvonić, di mana beliau mempunyai seorang anak lelaki dari perkahwinan tersebut.
6.2. Kesihatan
Pada 27 Mei 2020, Haris Silajdžić menjalani pembedahan jantung terbuka yang berjaya di Sarajevo. Beliau memutuskan untuk menjalani pembedahan tersebut kerana situasi saluran darah di jantungnya yang semakin merosot, menunjukkan komitmennya terhadap kesejahteraan diri meskipun setelah berundur dari politik aktif.
7. Anugerah dan Penghargaan
Sepanjang kerjaya politik dan akademiknya, Haris Silajdžić telah menerima beberapa anugerah dan penghargaan yang mengiktiraf sumbangannya.
Pada Julai 1995, beliau dikurniakan Darjah Duke Trpimir oleh negara Croatia.
Pada tahun 2005, beliau dianugerahkan Ijazah Kedoktoran Kehormat dalam Hubungan Antarabangsa oleh Sekolah Diplomasi dan Hubungan Antarabangsa Geneva.
Pada tahun 2018, Silajdžić dikurniakan Nishan-e-Pakistan, salah satu anugerah tertinggi Pakistan, atas sumbangannya kepada negara itu. Anugerah ini disampaikan oleh Presiden Pakistan, Mamnoon Hussain.
8. Warisan dan Penilaian
Warisan politik Haris Silajdžić dan impak aktivitinya terus menjadi subjek penilaian sejarah dan sosial di Bosnia dan Herzegovina serta di arena antarabangsa.
8.1. Kepentingan Sejarah dan Impak
Haris Silajdžić memainkan peranan yang tidak dapat dinafikan dalam perjuangan Bosnia dan Herzegovina untuk kemerdekaan dan kedaulatan, terutamanya sebagai Menteri Luar Negeri dan Perdana Menteri semasa Perang Bosnia. Beliau adalah salah seorang pegawai Bosnia yang paling berpengaruh di peringkat antarabangsa, bertanggungjawab untuk menyampaikan naratif Bosnia dan mendapatkan sokongan global. Peranannya yang bersekutu rapat dengan Presiden Alija Izetbegović menunjukkan pengaruhnya dalam membuat keputusan penting negara pada masa krisis.
Selepas perang, beliau terus aktif dalam usaha pembangunan semula pasca-perang dan pembentukan semula politik negara. Melalui Parti untuk Bosnia dan Herzegovina (SBiH), beliau memperjuangkan reformasi perlembagaan yang bertujuan untuk mengukuhkan kesatuan negara dan mengurangkan pembahagian etnik yang dibina oleh Perjanjian Dayton. Walaupun usahanya tidak selalu berhasil, pendiriannya yang konsisten terhadap negara yang lebih bersatu dan berpusat telah memberikan sumbangan kepada perdebatan politik tentang masa depan Bosnia dan Herzegovina.
8.2. Kritikan dan Kontroversi
Sepanjang kerjayanya, Haris Silajdžić turut menarik pelbagai kritikan dan kontroversi, terutamanya berkaitan dengan pendiriannya terhadap Perjanjian Dayton. Walaupun perjanjian itu mengakhiri perang, Silajdžić secara terbuka mengkritiknya sebagai halangan kepada penyatuan semula negara, dengan alasan ia mengukuhkan perpecahan etnik melalui penubuhan entiti. Tuntutan beliau untuk menghapuskan Republika Srpska adalah sangat kontroversial dan telah mencetuskan penentangan kuat dari pihak Serb.
Kegagalan 'Pakej April' yang dicadangkan untuk reformasi perlembagaan juga merupakan titik kritikan. Walaupun Pakej April bertujuan untuk memodenkan institusi negara, penolakan Silajdžić dan SBiH terhadap kompromi yang tidak sepenuhnya menghapuskan undian entiti dilihat oleh sesetengah pihak sebagai "maksimalis" dan menyumbang kepada kegagalan reformasi. Ini menunjukkan ketegangan antara idealismenya untuk Bosnia yang bersatu dan pragmatisme politik yang diperlukan untuk mencapai konsensus. Meskipun demikian, pendirian beliau tetap konsisten dengan visinya untuk sebuah negara yang lebih bersatu dan berfungsi.