Henri Langlois

2.1. Kelahiran dan Zaman Kanak-kanak

Henri Langlois dilahirkan pada 13 November 1914 di Smyrna (kini İzmir), yang pada masa itu merupakan sebahagian daripada Empayar Uthmaniyah. Ibu bapanya adalah ekspatriat Perancis. Semasa kelahiran Langlois, dunia sedang dilanda Perang Dunia Pertama. Smyrna, sebuah bandar Yunani purba, telah bersekutu dengan Jerman di bawah Empayar Uthmaniyah. Selepas kekalahan Kuasa Pusat dalam Perang Dunia Pertama, Perjanjian Sèvres pada tahun 1920 menyaksikan Smyrna diserahkan kepada Yunani. Walau bagaimanapun, Republik Turki yang baru ditubuhkan kemudiannya menawan semula wilayah Anatolia, dan Smyrna sebahagian besarnya musnah dalam pertempuran pada September 1922. Sebilangan besar penduduk Yunani diusir, dan kebanyakan warga Eropah turut meninggalkan bandar itu. Akibatnya, keluarga Langlois terpaksa pulang ke Perancis dan menetap di Paris, di Rue Laferrière, arondisemen ke-9. Pengalaman peribadi tentang kemusnahan tempat kelahirannya ini dipercayai telah menyemarakkan dedikasi Langlois kemudiannya untuk memelihara filem daripada lenyap.

2.2. Pendidikan dan Pengenalan kepada Filem

Henri Langlois memulakan pendidikannya di Petit Lycée Condorcet di Paris. Pada tahun 1933, beliau secara sengaja menggagalkan peperiksaan baccalaureate dengan menyerahkan kertas kosong, sebagai protes terhadap hasrat bapanya yang mahu beliau melanjutkan pengajian dalam bidang undang-undang. Langlois pernah menyatakan, "Saya adalah anak bermasalah dalam keluarga. Saya terlalu mencintai filem." Selepas kegagalan peperiksaan itu, bapanya mencarikan beliau pekerjaan sebagai pencetak. Di sinilah Langlois bertemu dengan Georges Franju, seorang yang dua tahun lebih tua daripadanya, dan mereka menjadi sahabat karib. Franju kemudiannya menyatakan bahawa melalui Langlois, beliau "belajar apa sebenarnya filem senyap." Bersama-sama, mereka cuba menghasilkan sebuah filem berjudul Le Métro pada tahun 1934, sebuah filem pendek yang kemudiannya ditemui semula pada tahun 1985 dan kini disimpan di Cinémathèque Française.

Pada tahun 1935, Langlois mula menulis untuk La Cinématographie française, sebuah majalah mingguan. Beliau berhujah tentang keperluan untuk melindungi filem senyap, memandangkan kemunculan filem bersuara mengancam kewujudan mereka. Pada Oktober 1935, Langlois bertemu dengan Jean Mitry, seorang sejarawan filem berusia 35 tahun, di sebuah kelab filem wanita. Langlois mencadangkan agar kelab itu diubah menjadi kelab yang khusus menayangkan filem senyap. Kelab itu kemudiannya dinamakan semula sebagai Cercle du Cinéma (Lingkaran Sinema) pada Disember 1935. Mengenai falsafah kelab itu, Langlois berkata: "Kelab ini adalah untuk tayangan filem sahaja, bukan untuk perbincangan. Perdebatan tidak bermakna." Keuntungan daripada tayangan filem digunakan untuk membiayai koleksi filem pertama. Paul Auguste Harlet, pemilik La Cinématographie française, menyediakan 10,000 franc, membolehkan Langlois dan Franju membeli kira-kira 10 salinan filem 35mm. Pada usia 20 tahun, Langlois sudah diiktiraf sebagai pakar dalam bidang sinema, dengan pengetahuan ensiklopedik yang luas.

3.1. Penubuhan Cinémathèque Française

Pada 2 September 1936, Henri Langlois, Georges Franju, dan Jean Mitry secara rasmi menubuhkan Cinémathèque Française di Paris. Institusi ini direka sebagai sebuah muzium filem dan tempat tayangan. Ibu pejabat Cinémathèque pada awalnya terletak di 29 Rue Marsoulan, di arondisemen ke-12 Paris. Paul Auguste Harlet dilantik sebagai presiden pertama, manakala Langlois dan Franju berkhidmat sebagai setiausaha agung. Marie Meerson, seorang peniaga seni, merupakan penyokong kewangan utama, dan Jean Mitry bertindak sebagai arkivis. Pada awal penubuhannya, Cinémathèque hanya memiliki sepuluh buah filem.

3.2. Koleksi Filem dan Pemeliharaan

Koleksi Cinémathèque berkembang pesat dari hanya sepuluh filem pada tahun 1936 kepada lebih 60,000 filem pada awal tahun 1970-an. Langlois bukan sekadar seorang arkivis; beliau secara aktif menyelamatkan banyak filem yang berisiko musnah atau hilang, kerana pada masa itu, filem sering dipotong-potong dan digunakan sebagai bahan mentah untuk produk seperti pengilat kuku selepas tayangan awam. Pada awalnya, beliau menyimpan filem-filem ini di dalam tab mandinya sendiri. Kebanyakan filem awal diperbuat daripada selulosa nitrat yang rapuh, memerlukan kawalan persekitaran yang ketat untuk pemeliharaan jangka panjang. Langlois bukan sahaja menyimpannya tetapi juga memulihkan, membaiki, dan menayangkan filem-filem yang rosak.

Selain filem, Langlois juga mengumpul dan memelihara pelbagai item berkaitan sinema, termasuk kamera, peralatan projektor, kostum, set, skrip, poster, dan program teater vintaj. Koleksinya menjadi begitu besar sehingga pada tahun 1972, beliau mendermakannya kepada Musée du Cinéma (Muzium Sinema) di Palais de Chaillot, di mana ia meliputi 3219 m ^{(2 mile)} artifak filem. Koleksi itu terpaksa dipindahkan akibat kerosakan daripada kebakaran pada tahun 1997. Pendekatan Langlois terhadap pemeliharaan filem sering kali tidak konvensional, berbeza dengan kaedah yang lebih saintifik yang digunakan oleh tokoh seperti Ernest Lindgren di BFI National Archive Britain. Beliau kadangkala dikritik kerana kekurangan pendekatan rasional dalam penyimpanan rekod. Cinémathèque kehilangan sebahagian daripada koleksinya dalam kebakaran filem nitrat pada 10 Julai 1959, walaupun punca dan tahap kerugian masih diperdebatkan. Pada September 1959, berlaku keretakan antara Cinémathèque dan Persekutuan Arkib Filem Antarabangsa (FIAF), yang mana Langlois merupakan pengasas bersamanya pada tahun 1938. Pertikaian ini hanya dapat diselesaikan beberapa tahun selepas kematian Langlois. Langlois turut memainkan peranan dalam penubuhan Cinemateca de Cuba (Cinémathèque Cuba). Pada tahun 1950, selepas bertemu jurugambar dan pembuat filem amatur Herman Puig di Paris, Langlois berjanji untuk menghantar cetakan filem Perancis ke Kelab Filem Havana, yang merupakan pelopor kepada Cinémathèque Cuba.

3.3. Aktiviti Semasa Perang Dunia Kedua

Semasa Perang Dunia Kedua, Henri Langlois terus menayangkan filem di Dewan Jules Ferry Cinémathèque Française. Beliau dan rakan-rakannya berusaha gigih untuk melindungi banyak filem daripada kemusnahan semasa pendudukan Nazi di Perancis. Pengalaman peribadi beliau melihat tempat kelahirannya, Smyrna, sebahagiannya musnah dan dijarah teruk selepas Perang Dunia Pertama, dipercayai telah mempengaruhi dedikasinya yang mendalam untuk menyelamatkan filem-filem daripada dilupakan.

4.1. Pengaruh terhadap Nouvelle Vague Perancis

Langlois memberikan pengaruh yang tidak terhingga kepada pembuat filem Perancis pada era Nouvelle Vague (Gelombang Baru) tahun 1960-an. Pengarah muda seperti François Truffaut, Jean-Luc Godard, Claude Chabrol, Alain Resnais, Jacques Rivette, dan Éric Rohmer sangat terinspirasi oleh Langlois dan Cinémathèque. Para pembuat filem yang bercita-cita tinggi ini sering dilihat di barisan hadapan tayangan filem yang penuh sesak di Cinémathèque, secara metafora "meminum filem." Ramai daripada mereka kemudiannya menubuhkan kelab sinema mereka sendiri dan menjadi pengkritik berpengaruh untuk majalah "Cahiers du Cinéma" sebelum memulakan kerjaya mereka sebagai pengarah filem. Sesetengah daripada pembuat filem ini dengan bangganya merujuk diri mereka sebagai les enfants de la cinémathèque (anak-anak Cinémathèque), mengakui institusi tersebut dan Langlois sebagai pengaruh pembentuk mereka. Reputasi Langlois dan Cinémathèque beliau semakin meningkat, memperoleh penghormatan daripada pembuat filem di seluruh dunia.

4.2. Sumbangan kepada Teori dan Kritikan Filem

Tayangan filem yang dianjurkan oleh Langlois di Paris pada tahun 1950-an secara meluas dikreditkan sebagai asas intelektual bagi pembangunan "teori pengarang" (auteur theory). Teori ini menyatakan bahawa pengarah filem adalah pengarang utamanya, yang mencetak visi peribadi yang tersendiri pada karya tersebut. Perspektif kritikal Langlois dan gaya pengaturcaraan unik Cinémathèque memupuk persekitaran di mana pengkritik dan pembuat filem muda dapat menganalisis dan menghargai filem melalui lensa ini. Dalam temu bual penting dengan Michel Mardore dan Éric Rohmer untuk "Cahiers du Cinéma" (isu No. 135, September 1962), Langlois mengutarakan pandangannya tentang pemeliharaan filem, pemulihan, dan falsafah sinemanya. Penerbitan ini dianggap sebagai tonggak penting dalam sejarah Cinémathèque.

5.1. Pemecatan dan Proses Pemulihan Jawatan

Pada Februari 1968, André Malraux, Menteri Kebudayaan Perancis, cuba memecat Henri Langlois daripada jawatannya. Alasan rasmi yang diberikan adalah dakwaan salah urus Langlois dan penyimpanan stok filem arkib yang tidak mencukupi. Pada 7 Februari, lembaga Cinémathèque yang disokong oleh kerajaan menggantikan Langlois dengan Pierre Barbin. Keputusan ini serta-merta mencetuskan bantahan awam dan antarabangsa yang besar. Festival Filem Cannes yang berprestij malah dihentikan sebagai tanda protes pada tahun itu, satu bukti sokongan meluas terhadap Langlois. Penunjuk perasaan di Paris termasuk aktivis pelajar Daniel Cohn-Bendit dari Universiti Nanterre-Paris. Telegram sokongan membanjiri dari pengarah terkenal di seluruh dunia, termasuk Alfred Hitchcock, Akira Kurosawa, Federico Fellini, Gianni Serra, Charles Chaplin, Erich von Stroheim, John Ford, dan Orson Welles.

Di Paris, tokoh-tokoh seperti François Truffaut, Jean-Pierre Léaud, Alain Resnais, Jean-Luc Godard, dan Jean Marais bersatu padu, membentuk "Jawatankuasa Pembelaan Cinémathèque Française" dan mengambil bahagian dalam demonstrasi menuntut pengembalian jawatan Langlois. Walaupun pada mulanya kerajaan mengambil pendirian yang keras, ia akhirnya mengalah. Pada 22 April, selepas perdebatan sengit, Malraux mengembalikan jawatan Langlois dan semua kakitangan yang dipecat, menandakan kemenangan penuh bagi komuniti filem. Walau bagaimanapun, insiden itu juga mendedahkan isu-isu dengan gaya pengurusan Langlois yang agak sewenang-wenangnya, menandakan berakhirnya era di mana karisma peribadinya semata-mata mendominasi Cinémathèque Française. Peristiwa ini, yang dikenali sebagai l'affaire Langlois_{kes Langlois}^{Bahasa Perancis}, dilihat secara retrospektif sebagai permulaan penting kepada protes Mei 1968 yang lebih besar di Perancis. François Truffaut mendedikasikan filemnya pada tahun 1968, Stolen Kisses, kepada Langlois, dan filem itu dibuka dengan adegan Cinémathèque yang ditutup dan berkunci.

6.1. Pameran dan Projek Utama

Pada tahun 1966, Langlois memainkan peranan penting dalam "Festival Filem Avant-garde Dunia" yang diadakan di Jepun dari 1 hingga 14 Februari dan 14 hingga 27 Mac. Beliau sendiri memilih program dan banyak cetakan yang ditayangkan adalah daripada koleksi Cinémathèque Française. Langlois melawat Jepun untuk festival tersebut. Semasa lawatannya ke Jepun, Langlois menonton filem-filem Jepun seperti Nihon Rettō arahan Kei Kumai dan Osorezan no Onna arahan Heinosuke Gosho. Sekembalinya ke Perancis, beliau menayangkan Nihon Rettō di Cinémathèque.

Pada tahun 1970, Langlois menguruskan "Cinémathèque di Metropolitan Museum," sebuah pameran yang meraikan Ulang Tahun Keseratus Metropolitan Museum of Art di New York. Beliau memilih tujuh puluh filem daripada koleksi Cinémathèque, mewakili tujuh puluh lima tahun pertama sejarah medium tersebut. Filem-filem ini ditayangkan selama tiga puluh lima malam berturut-turut dari 29 Julai hingga 3 September 1970. Pameran itu, yang ditaja bersama oleh Metropolitan Museum dan City Center of Music and Drama di New York, menampilkan karya-karya dari industri filem rasmi serta pengarah avant-garde kontemporari dan awal. Program ini merupakan pameran filem paling pelbagai yang diadakan di Amerika Syarikat sehingga tarikh itu dan menandakan usaha utama pertama Metropolitan Museum dalam bidang filem. Sehingga kematiannya, Langlois secara aktif berusaha untuk mengembangkan model Cinémathèque ke negara-negara lain, termasuk Amerika Syarikat.

6.2. Anugerah Kehormat Akademi

Pada 2 April 1974, Henri Langlois menerima Anugerah Kehormat Akademi (Academy Honorary Award) pada Anugerah Akademi ke-46. Anugerah berprestij ini mengiktiraf kerja seumur hidupnya dan disampaikan atas "dedikasinya terhadap seni filem, sumbangan besarnya dalam memelihara masa lalunya dan kepercayaannya yang tidak berbelah bahagi terhadap masa depannya." Beliau meninggal dunia tiga tahun selepas menerima penghormatan ini.

7.1. Kematian

Henri Langlois meninggal dunia akibat sakit pada 13 Januari 1977 di Paris, Perancis. Beliau dikebumikan di Tanah Perkuburan Montparnasse (Cimetière du Montparnasse) di Paris.

7.2. Peringatan dan Warisan

Sebuah dataran di arondisemen ke-13 Paris dinamakan Place Henri Langlois sebagai penghormatan kepadanya. Batu nisannya di Tanah Perkuburan Montparnasse menampilkan kolaj adegan filem dari pelbagai era dan terukir kata-kata oleh Jean Cocteau: "Ce dragon qui veille sur nos trésors" (Naga ini yang menjaga khazanah kita).

Kehidupan dan karya Langlois telah menjadi subjek beberapa dokumentari:

• Pada tahun 1970, sebuah dokumentari berbahasa Inggeris bertajuk Henri Langlois telah dihasilkan dan diarahkan oleh Roberto Guerra dan Eila Hershon. Ia menampilkan temu bual dengan tokoh-tokoh terkemuka seperti Ingrid Bergman, Lillian Gish, François Truffaut, Catherine Deneuve, dan Jeanne Moreau, di mana Langlois sendiri membincangkan kerja dan kehidupannya.
• Dokumentari Edgardo Cozarinsky pada tahun 1994, Citizen Langlois, adalah biografi eseistik yang menjejaki perjalanan Langlois daripada seorang pengumpul amatur kepada wira Nouvelle Vague dan sahabat kepada banyak bintang filem.
• Filem Bernardo Bertolucci pada tahun 2003, The Dreamers, menyentuh peristiwa pemecatan Langlois dan menggabungkan rakaman peristiwa protes pada masa itu.
• Pada tahun 2004, Jacques Richard mengarahkan sebuah dokumentari selama tiga setengah jam bertajak The Phantom of the Cinémathèque (Le Fantôme d'Henri Langlois). Filem ini dengan jelas mengisahkan pencapaian Cinémathèque Française dari penubuhannya pada tahun 1936 sehingga kematian Langlois pada tahun 1977. Ia termasuk temu bual dengan rakan-rakan, rakan sekerja, ahli akademik, dan tokoh-tokoh filem seperti Simone Signoret, Jean-Luc Godard, Claude Chabrol, François Truffaut, dan Jean-Michel Arnold.
• Pada tahun 2014, Cinémathèque mengeluarkan sebuah dokumentari pendek bertajuk Henri Langlois vu par..., yang menampilkan tiga belas pembuat filem, termasuk Agnès Varda, Francis Ford Coppola, Roman Polanski, Manoel de Oliveira, Bernardo Bertolucci, Kiyoshi Kurosawa, dan Wim Wenders, yang berkongsi pandangan mereka tentang Langlois dan hubungan mereka dengannya.

Wim Wenders mendedikasikan filemnya pada tahun 1977, The American Friend, kepada Langlois, menggabungkan banyak penghormatan kepada sinema awal. Langlois sendiri pernah mengarahkan sebuah filem pendek bertajuk Le Métro pada tahun 1934, yang diarahkan bersama Georges Franju. Beliau juga muncul dalam beberapa dokumentari tentang sinema dan dirinya sendiri, termasuk Cinéastes de notre temps - La nouvelle vague par elle-même (1964), Louis Lumière (1968), Henri Langlois (1970), Grierson (1973), dan Le Fantôme d'Henri Langlois (2004). Warisan beliau kekal melalui karya-karya ini dan impaknya yang berterusan terhadap pemeliharaan warisan sinematik global.