Itsuo Sonobe

1.1. Zaman Kanak-kanak dan Pendidikan

Itsuo Sonobe dilahirkan di Korea di bawah pemerintahan Jepun. Nenek moyangnya berpindah ke Korea sebagai jurutulis hakim. Nama "Itsuo" berasal dari fakta bahawa beliau dilahirkan ketika bapanya sedang belajar di Jerman. Pada tahun 1936, bapanya, ahli undang-undang pentadbiran 園部敏_{Sonobe Bin}^{Bahasa Jepun}, menjadi profesor di Sekolah Undang-undang Keijo dan kemudian Universiti Imperial Taipei, menyebabkan keluarganya berpindah ke Taipei. Itsuo Sonobe bersekolah di Sekolah Menengah Pertama Taipei lama dan Sekolah Tinggi Taipei lama. Selepas Perang Dunia Kedua tamat, beliau pulang ke tanah besar Jepun dan meneruskan pengajian di Sekolah Tinggi Keempat lama di Kanazawa, sebelum menamatkan pengajian di Fakulti Undang-undang Universiti Kyoto.

Beliau menyertai Tentera Darat Imperial Jepun sebagai askar biasa dalam Tentera Darat Wilayah Ke-10 pada 20 Mac 1945, sejurus sebelum kemasukannya ke Sekolah Tinggi Taipei. Beliau mengalami serangan udara Taipei pada 31 Mei 1945, tetapi dibebaskan daripada perkhidmatan selepas perang tanpa mengalami pertempuran pendaratan yang ketara. Bertahun-tahun kemudian, beliau menyatakan mengenai pendaftaran tentera ini: "Pendaftaran untuk mereka yang berumur di bawah 17 tahun memerlukan prosedur sukarela, tetapi saya tidak ingat pernah mengajukan permohonan. Saya sentiasa ingin tahu, dan selepas menjadi hakim, saya menyiasat dasar undang-undang 'pendaftaran pengawal keselamatan,' tetapi akhirnya ia tidak jelas."

1.2. Kerjaya Akademik dan Awal Perundangan

Bidang kepakaran utama Itsuo Sonobe, seperti bapanya, adalah undang-undang pentadbiran. Penasihat akademiknya adalah Shuichi Sugai. Selepas menamatkan pengajian dari Universiti Kyoto, beliau berkhidmat sebagai pembantu penyelidik di Fakulti Undang-undang pada tahun 1954 dan dinaikkan pangkat menjadi profesor madya pada tahun 1956. Dari tahun 1959, beliau melanjutkan pengajian di luar negara di Columbia Law School. Sekembalinya ke Jepun, beliau memperoleh ijazah doktor falsafah dalam undang-undang dari Universiti Kyoto pada tahun 1967 dengan disertasi bertajuk `行政手続の法理<sub>Gyōsei Tetsuzuki no Hōri</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>` (Teori Prosedur Pentadbiran).

Pada tahun 1970, beliau dilantik sebagai hakim di Mahkamah Daerah Tokyo. Beliau adalah salah seorang daripada segelintir hakim yang dilantik tanpa perlu melalui Ujian Undang-undang dan latihan perundangan. Seterusnya, beliau berkhidmat sebagai Hakim Mahkamah Tinggi Tokyo pada tahun 1975, diikuti oleh jawatan sebagai Hakim Mahkamah Daerah Maebashi. Pada tahun 1978, beliau menjadi penyiasat di Mahkamah Agung Jepun, dan kemudian dilantik sebagai Penyiasat Kanan (Pentadbiran) di Mahkamah Agung pada tahun 1981. Dari tahun 1983, beliau memegang jawatan sebagai Hakim Pengerusi di Mahkamah Daerah Tokyo.

1.3. Aktiviti sebagai Profesor Universiti

Pada tahun 1985, Itsuo Sonobe berpindah ke Universiti Tsukuba sebagai profesor dalam Jabatan Sains Sosial, dan pada tahun berikutnya, beliau dilantik sebagai Dekan Kelompok Pertama universiti tersebut. Kemudian, pada tahun 1987, beliau menjadi profesor di Fakulti Undang-undang, Universiti Seikei.

2.1. Pelantikan dan Tempoh Perkhidmatan

Itsuo Sonobe dilantik sebagai Hakim Mahkamah Agung pada 21 September 1989. Beliau merupakan Hakim Mahkamah Agung pertama yang dilantik pada era Heisei dan juga Hakim Mahkamah Agung pertama yang dilahirkan pada era Showa. Dalam Ulasan Rakyat Hakim Mahkamah Agung pada 18 Februari 1990, beliau disahkan dalam jawatannya dengan 6,882,349 undi menyokong penyingkirannya, yang merupakan kadar 11.48%. Beliau bersara wajib pada 31 Mac 1999.

3.1. Aktiviti Peguam dan Penasihatan

Selepas bersara wajib daripada Mahkamah Agung pada April 1999, Itsuo Sonobe mendaftar sebagai peguam. Pada Jun tahun yang sama, beliau dilantik sebagai juruaudit di Sumitomo Corporation. Pada September 2001, beliau memegang jawatan sebagai penasihat (bertanggungjawab bagi pemerhatian dan pemeriksaan) di Kementerian Luar Negeri. Sejak tahun 2009, beliau juga berkhidmat sebagai peguam tetamu di Toranomon Law & Economy Office. Pada 1 Julai 2014, beliau menjadi penasihat kepada Nagoya Sogo Law Office.

3.2. Penglibatan dalam Perbincangan Undang-undang Isi Rumah Diraja

Pada Disember 2004, semasa pentadbiran Koizumi, Itsuo Sonobe dilantik sebagai timbalan pengerusi Majlis Penasihat Mengenai Undang-undang Isi Rumah Diraja. Pada November tahun berikutnya, majlis tersebut menyusun laporan yang menyokong pengiktirafan maharaja wanita dan dinasti wanita dalam Undang-undang Isi Rumah Diraja. Pada Januari 2012, semasa pentadbiran Noda (parti Demokratik), beliau dilantik sebagai penasihat kepada Kabinet yang bertanggungjawab mengkaji isu 'Puteri Diraja Wanita' (`女性宮家<sub>josei miyake</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`).

Walaupun beliau menyusun laporan yang menyokong maharaja wanita dan dinasti wanita, dalam wawancara pada 2019 (tahun-tahun terakhirnya), beliau menyatakan bahawa walaupun 'Puteri Aiko' patut menjadi maharaja, ia tidak realistik untuk mengangkat perbincangan tentang maharaja wanita pada masa itu. Beliau menambah bahawa sukar untuk menjadikan Puteri Aiko sebagai maharaja, dan jika maharaja wanita direalisasikan, isu pasangan mereka akan menjadi masalah. Ini menunjukkan Itsuo Sonobe mengadopsi pandangan yang pragmatik dan nuansa mengenai isu yang kompleks ini.

4.1. Latar Belakang dan Kandungan Keputusan Mahkamah Agung 1995

Pada 28 Februari 1995, Dewan Kecil Ketiga Mahkamah Agung, di mana Itsuo Sonobe adalah ahlinya, menolak rayuan plaintif dalam kes hak mengundi tempatan warga asing. Dalam alasan keputusan tersebut, Mahkamah Agung membuat pertimbangan perlembagaan mengenai hak mengundi tempatan warga asing. Bahagian kontroversi dalam alasan keputusan itu, khususnya perenggan kedua, menyatakan: "Perlembagaan tidak melarang pemberian hak mengundi tempatan kepada warga asing yang telah menetap di Jepun dan mempunyai hubungan istimewa yang rapat dengan pihak berkuasa tempatan di kawasan tempat tinggal mereka melalui undang-undang."

Bahagian ini telah ditafsirkan oleh gerakan pro-hak mengundi warga asing dan penyokongnya sebagai 'obiter dictum' (komen sampingan) daripada keputusan Mahkamah Agung, menjadikannya asas untuk tuntutan pemberian hak mengundi. Ini dikenali sebagai "teori keizinan sebahagian" (`部分的許容説<sub>bubunteki kyoyōsetsu</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`). Perlu difahami bahawa dalam undang-undang, sesuatu duluan mempunyai berat dan mengikat keputusan seterusnya, tetapi 'obiter dictum' tidak mempunyai kuasa mengikat sedemikian. Walau bagaimanapun, Itsuo Sonobe sendiri berpendapat bahawa perenggan kedua ini bukanlah 'obiter dictum' tetapi hanya penjelasan alasan untuk merumuskan prinsip undang-undang preseden.

4.2. Pandangan Beliau mengenai Tafsiran 'Obiter Dictum'

Pada tahun 2001, Itsuo Sonobe mengemukakan pandangannya dalam sebuah artikel, menyatakan: "Terdapat pemahaman di kalangan masyarakat bahawa (1) adalah duluan (`stare decisis<sup>Bahasa Latin</sup>`) dan (2) adalah komen sampingan (`obiter dictum<sup>Bahasa Latin</sup>`), atau sebaliknya, ada kecenderungan untuk menekankan (2). Namun, sebenarnya (3) adalah duluan undang-undang, manakala (1) dan (2) hanyalah alasan untuk mencapai duluan undang-undang keputusan ini." Beliau juga menegaskan: "Perlu diingatkan bahawa tafsiran duluan undang-undang kadang-kadang diperkenalkan secara tidak tepat oleh pihak yang menggunakannya untuk kepentingan mereka atau yang mengkritiknya. Selain itu, dalam keputusan mahkamah Jepun, walaupun keputusan dan bahagian selainnya mungkin dipisahkan, ia tidak dibahagikan kepada duluan undang-undang dan 'obiter dictum'. Berdasarkan pengalaman saya dengan keputusan Mahkamah Agung, pendapat bersifat 'obiter dictum' pada dasarnya diserahkan kepada pendapat individu hakim atau ulasan penyiasat mahkamah agung." Beliau mengkritik tindakan mengeluarkan sebahagian daripada alasan keputusan sebagai 'obiter dictum' dan mengabaikan keputusan utama (yang menyatakan "hak mengundi tidak diiktiraf bagi warga asing"). Walau bagaimanapun, banyak artikel undang-undang menganggap perenggan kedua ini sebagai 'obiter dictum'. Bahkan, dalam ulasan penyiasat Mahkamah Agung untuk keputusan Mahkamah Agung lain pada tahun 2005, bahagian "teori keizinan sebahagian" dari kes ini juga disebut sebagai 'obiter dictum'.

Beliau juga menyatakan bahawa ulasan dan komen penyiasat Mahkamah Agung harus selalu dirujuk dalam memperkenalkan atau mengkaji keputusan, kerana "keputusan Mahkamah Agung dan ulasannya adalah satu kesatuan yang tidak boleh dipisahkan. Seringkali, perkara yang dibincangkan dalam mesyuarat tetapi tidak sampai ke tahap pendapat tambahan diserahkan kepada ulasan penyiasat untuk rujukan masa depan."

Pada tahun 2007, dalam artikel lain, Sonobe menjelaskan keputusan itu terbahagi kepada tiga bahagian:

• Pertama:** Perkara 93 Perlembagaan tidak menjamin hak mengundi kepada warga asing yang tinggal di Jepun.
• Kedua:** Walaupun Perlembagaan tidak melarang langkah-langkah untuk memberikan hak mengundi kepada warga asing bermastautin tetap yang mempunyai hubungan istimewa yang rapat dengan pihak berkuasa tempatan di kawasan tempat tinggal mereka, ini adalah isu yang berkaitan dengan dasar perundangan negara, dan ketiadaan langkah sedemikian tidak menimbulkan isu perlembagaan.
• Ketiga:** Peruntukan Perkara 11 dan 18 Akta Autonomi Tempatan dan Perkara 9 Perenggan 2 Akta Pilihan Raya Pegawai Awam yang menghadkan hak mengundi kepada "penduduk warga Jepun" adalah tidak melanggar perlembagaan.

Beliau menyatakan bahawa hanya bahagian ketiga yang merupakan duluan undang-undang, manakala bahagian pertama dan kedua hanyalah alasan untuk mencapai duluan tersebut. Beliau menambah: "Kedua-dua bahagian pertama dan kedua adalah alasan yang dipersetujui sebulat suara oleh semua hakim, tetapi ia bukan duluan undang-undang. Mentafsir bahagian pertama sebagai duluan undang-undang atau bahagian kedua sebagai 'obiter dictum' atau pendapat minoriti, atau menekankan bahagian kedua, hanyalah kritikan subjektif dan merupakan pandangan umum yang jauh dari dunia undang-undang dari segi penilaian duluan undang-undang."

4.3. Temu Bual Media dan Kenyataan 'Pertimbangan Politik'

Dalam temu bual dengan Asahi Shimbun pada 1999, Itsuo Sonobe mendedahkan motivasi di sebalik penambahan perenggan kedua (yang sering dianggap 'obiter dictum') dalam alasan keputusan itu: Beliau merujuk kepada kes yang menuntut pampasan bagi penduduk Taiwan dan waris mereka yang cedera atau terkorban sebagai anggota tentera atau pekerja tentera Jepun semasa perang, yang ditolak pampasan kerana tidak mempunyai kerakyatan Jepun. Mengenai keputusan kes tersebut, beliau menyatakan: "Walaupun saya bersetuju dengan kesimpulan [keputusan] itu, sebagai seseorang yang mempunyai pengalaman peribadi, ia menyentuh hati saya." Oleh itu, dalam keputusan Mahkamah Agung 1995, beliau menulis: "Kita harus mengakui secara jujur bahawa keadaan yang timbul daripada penerapan klausa kerakyatan adalah diskriminasi yang melanggar prinsip kesaksamaan di bawah undang-undang. [...] Penyelesaian asas mesti menunggu usaha yang lebih besar dari pihak yang terlibat dalam hal ehwal negara." Beliau juga menyatakan bahawa "perasaan ini" (`こうした思い<sub>kōshita omoi</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>` - merujuk kepada kenangan masa mudanya dan kes pampasan warga Taiwan) turut tercermin dalam keputusan kes hak mengundi warga asing, menyebabkan beliau membuat pertimbangan bahawa "memberikan hak mengundi kepada warga asing yang telah menetap dalam pilihan raya ketua dan ahli badan tempatan tidak dilarang oleh Perlembagaan." Beliau seterusnya menjelaskan motivasinya: "Ramai orang Korea yang berada di Jepun dibawa secara paksa semasa perang dan tidak dapat kembali ke tanah air mereka walaupun mereka mahu. Ada yang berkata 'mereka patut menjadi warganegara', tetapi itu adalah kata-kata yang keras bagi mereka yang dibawa secara paksa ke Jepun. Terdapat juga pendapat di Diet untuk memberikan hak mengundi tempatan kepada penduduk Korea di Jepun, dan saya rasa akhirnya ada masa untuk perlahan-lahan mengenali masalah ini." Beliau menambah: "Sebagai mahkamah, ada hadnya sejauh mana kami boleh membuat keputusan dasar yang agresif untuk membatalkan perjanjian pampasan yang telah dipersetujui antara kerajaan. Namun, melalui 'obiter dictum', kami dapat menyatakan harapan untuk tindak balas yang cepat oleh kerajaan dan badan perundangan."

Dalam temu bual dengan Sankei Shimbun pada 19 Februari 2010, Itsuo Sonobe membuat kenyataan yang sangat kontroversi mengenai perenggan kedua keputusan itu: "Walaupun orang Korea telah meninggalkan tanah air mereka dan tinggal bersama orang Jepun, mempelajari bahasa dan membayar cukai, adalah tidak salah untuk memberikan hak mengundi secara sangat terhad kepada penduduk tetap yang mempunyai hubungan sangat rapat dengan komuniti tertentu. Dari sudut pandang inti sari autonomi tempatan, saya menilai bahawa ia sama sekali tidak boleh dikatakan melanggar Perlembagaan." Beliau kemudian menyatakan: "Itu adalah era di mana rasa benci dan dendam dari mereka yang dipaksa datang dari Korea atau Joseon sangat kuat. Ada makna untuk menenangkan mereka. Mahkamah Agung Jepun juga tidak boleh dituduh tidak memikirkan Korea. Di situ ada pertimbangan politik (`政治的配慮<sub>seijiteki hairyo</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`)."

Kenyataan mengenai "pertimbangan politik" ini segera dikritik oleh Yukio Edano, Menteri Penyelarasan Pembaharuan Pentadbiran (yang juga memegang portfolio "Tafsiran Undang-undang" dalam pentadbiran Hatoyama pada masa itu). Edano menyatakan: "Seorang Hakim Mahkamah Agung membuat keputusan berdasarkan undang-undang, fakta, dan hati nuraninya, dan bertindak berdasarkan pertimbangan politik adalah tindakan yang tidak layak bagi seorang Hakim Mahkamah Agung."

Sonobe seterusnya menjelaskan: "Saya tidak menulis secara jelas 'warganegara Korea di Jepun', tetapi Mahkamah Agung tidak boleh mengatakan perkara seperti itu. Saya bermaksud untuk mengatakan bahawa dalam situasi yang sangat terhad, yang secara sejarah dipenuhi dengan dendam manusia, anda perlu memberi perhatian kepadanya. Tetapi jika anda berpindah ke kawasan lain dan diberikan hak mengundi di sana, itu adalah cerita yang mengerikan. Ia perlu sangat terhad." Beliau menekankan bahawa "hak mengundi patut diberikan secara sangat terhad kepada penduduk tetap yang mempunyai hubungan sangat rapat dengan wilayah tertentu, mengikut inti sari autonomi tempatan Perlembagaan." Mengenai bahagian yang dipanggil 'obiter dictum': "Memang bukan pendapat utama. Mungkin tidak perlu disertakan. Dalam erti kata itu, ia bukan inti sari (alasan keputusan) tetapi disertakan. Tidak kira sama ada ia disebut 'obiter dictum' atau tidak, (1) dan (3) sudah cukup, dan (2) mungkin tidak perlu. Tetapi saya rasa semua orang mempunyai fikiran tersendiri untuk memasukkan (2)." Beliau juga menyentuh tentang kemungkinan semakan semula keputusan di masa hadapan: "Mahkamah Agung dapat menyemak semula keputusan di Mahkamah Agung Agung kerana masa telah berubah. Kami tidak fikir keputusan itu adalah prinsip emas yang tidak dapat diubah sama sekali. Mahkamah Agung pada setiap masa boleh menyemak semula, dengan mempertimbangkan sentimen rakyat Jepun dengan secukupnya."

Mengenai rang undang-undang Parti Demokratik (yang bertujuan untuk memberikan hak mengundi tempatan kepada "penduduk tetap umum" selain "penduduk tetap istimewa" berdasarkan keputusan ini), beliau menyatakan: "Ia tidak mungkin. Kami sama sekali tidak berfikir untuk memberikan hak mengundi serta-merta kepada mereka yang telah menetap selama 10 atau 20 tahun. Keputusan adalah perkara yang menakutkan, ia tidak berjalan sendiri tetapi didorong oleh orang lain. Kami tidak berfikir untuk memberikan hak mengundi serta-merta." Beliau juga memberi amaran: "Walaupun 'obiter dictum' ini mungkin menyebabkan hak mengundi diberikan kepada warga asing tetap pada masa hadapan disebabkan oleh situasi politik, ia mesti diiktiraf dalam situasi sejarah yang sangat terhad. Jika ia dibuka secara besar-besaran, semuanya akan berakhir." Mengenai kerajaan yang membentangkan rang undang-undang, bukannya melalui undang-undang ahli parlimen, beliau berkata: "Saya tidak boleh bersetuju. Ini adalah dasar negara, isu diplomatik, dan juga isu antarabangsa."

6.1. Jawatan Lain

• Pengarah, Yayasan Awam Berfaedah Gout (`公益財団法人痛風財団<sub>Kōeki Zaidan Hōjin Tsūfū Zaidan</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`)
• Pengerusi, Yayasan Persatuan Taiwan (`財団法人台湾協会<sub>Zaidan Hōjin Taiwan Kyōkai</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`)
• Naib Pengerusi, Yayasan Awam Berfaedah Senga Legal Professional Educational Foundation (`公益財団法人千賀法曹育英会<sub>Kōeki Zaidan Hōjin Senga Hōsō Ikueikai</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`)
• Pengerusi, Persatuan Promosi Lagu Asrama Jepun (`日本寮歌振興会<sub>Nihon Ryōka Shinkōkai</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`)

6.2. Penghargaan

Pada November 2001, Itsuo Sonobe dianugerahkan Order of the Sacred Treasure, First Class (`勲一等瑞宝章<sub>Kun'ittō Zuihōshō</sub><sup>Bahasa Jepun</sup>`).