1. Gambaran Keseluruhan
Li Si (280-208 SM) ialah seorang kaligrafer, ahli falsafah, dan ahli politik terkemuka Dinasti Qin. Beliau berkhidmat sebagai Canselor dari 246 hingga 208 SM, di bawah Qin Shi Huang dan kemudian Qin Er Shi. Li Si memainkan peranan penting dalam penyatuan China oleh Dinasti Qin, menyumbang kepada penyeragaman undang-undang, berat dan sukatan, kereta kuda, dan tulisan Cina. Walaupun beliau pada asalnya adalah seorang pelajar kepada ahli falsafah Konfusianisme Xunzi, pendekatan beliau terhadap tadbir urus banyak dipengaruhi oleh Legalisme, terutamanya idea-idea Shen Buhai, Han Fei, dan Shang Yang.
Sebagai seorang tokoh yang mempromosikan sistem birokrasi berpusat dan meritokrasi, Li Si dianggap sebagai salah seorang tokoh paling penting dalam sejarah China kerana usaha beliau dalam menyatukan negara Qin dan wilayah taklukannya. Namun, warisan beliau juga tercemar akibat penglibatan beliau dalam penindasan intelektual, terutamanya pembakaran buku dan penguburan cendekiawan. Kejatuhan beliau pula adalah disebabkan oleh konspirasi perebutan kuasa dengan sida-sida Zhao Gao selepas kematian Qin Shi Huang, yang akhirnya membawa kepada hukuman mati yang kejam dan pemusnahan seluruh keluarganya. Meskipun peranannya kontroversi, para sejarawan seperti Sima Qian mengakui sumbangan besarnya kepada penyatuan China.
2. Kehidupan Awal dan Pendidikan
Li Si berasal dari Cai di Negara Chu, khususnya dari Shangcai (kini di Zhumadian, Henan, China). Pada usia muda, beliau berkhidmat sebagai pegawai rendah dalam pentadbiran tempatan Chu, menguruskan hal ehwal kewangan dan dokumentasi.
Menurut catatan dalam Records of the Grand Historian oleh Sima Qian, Li Si pernah memerhatikan tikus di tandas awam yang kotor dan kelaparan, berbeza dengan tikus di jelapang yang gemuk dan hidup selesa. Pemerhatian ini membawa kepada kesedaran mendalam baginya: status sosial dan nilai seseorang tidak ditetapkan secara mutlak, tetapi sangat bergantung pada persekitaran dan peluang. Beliau menyimpulkan bahawa "nilai manusia ditentukan oleh status sosial mereka. Dan seperti tikus, status sosial orang sering bergantung semata-mata pada peristiwa kehidupan rawak di sekeliling mereka. Oleh itu, daripada sentiasa dibatasi oleh kod moral, orang harus melakukan apa yang mereka anggap terbaik pada masa itu." Dari situ, beliau nekad untuk menceburi bidang politik sebagai kerjaya, pilihan lazim bagi cendekiawan bukan bangsawan semasa Zaman Negara Berperang.
Li Si mendapati sukar untuk memajukan kerjayanya di Chu yang semakin lemah. Beliau percaya bahawa kegagalan mencapai apa-apa dalam hidup, meskipun memiliki kecerdasan dan pendidikan, akan memalukan bukan sahaja dirinya tetapi juga semua cendekiawan. Oleh itu, setelah menamatkan pengajiannya di bawah ahli fikir Konfusianisme yang terkenal, Xunzi (juga dikenali sebagai Xun Kuang), beliau berpindah ke Negara Qin, sebuah negeri yang paling berkuasa pada masa itu, dengan harapan untuk memajukan kerjaya politiknya. Han Fei, seorang ahli aristokrat dari Negara Han dan kemudiannya seorang ahli falsafah Legalis yang terkenal, juga merupakan rakan seperguruan Li Si di bawah Xunzi.
3. Kerjaya di Qin
Semasa di Qin, Li Si menjadi tetamu kepada Lü Buwei, yang pada masa itu memegang jawatan Canselor. Melalui hubungan ini, Li Si berpeluang untuk bertemu dan berdialog dengan Raja Zheng dari Qin, yang kemudiannya akan menjadi Qin Shi Huang, Maharaja Pertama China yang bersatu.
3.1. Nasihat Penyatuan
Li Si menyampaikan pandangannya kepada Raja Zheng mengenai cara menyatukan China. Beliau menegaskan bahawa meskipun negara Qin sangat kuat, penyatuan China masih mustahil jika enam negeri lain pada waktu itu bersatu untuk menentang Qin. Raja Zheng terkesan dengan strategi Li Si untuk menyatukan China. Setelah menerima cadangan Li Si, pemerintah Qin berbelanja secara besar-besaran untuk menarik golongan intelektual ke negara Qin dan menghantar pembunuh untuk menghapuskan cendekiawan penting di negeri-negeri lain, sekali gus melemahkan musuh-musuhnya.
Selepas berjaya mendapat kepercayaan Raja Zheng, Li Si dilantik sebagai pegawai tinggi, termasuk jawatan kekkyō (menteri tamu), yang melibatkan menyusup ke negara-negara lain untuk menjalankan plot pecah-belah antara kerabat diraja dan jeneral mereka. Usaha ini membawa kejayaan besar dan meningkatkan prestij Li Si dalam kerajaan Qin. Beliau juga dilaporkan mendesak Raja Zheng untuk mengilhakan Negara Han yang berjiran bagi menggentarkan lima negeri lain yang masih ada.
3.2. Petisyen Menentang Pengusiran Pegawai Tetamu
Pada tahun 237 SM, satu puak di istana Qin mendesak Raja Zheng untuk mengusir semua orang asing dari negara itu bagi mengelakkan aktiviti pengintipan. Sebagai anak jati Chu, Li Si turut menjadi sasaran dasar ini. Beliau menulis sebuah petisyen yang dikenali sebagai Jianzhuke Shu (諫逐客書) atau Petisyen Menentang Pengusiran Pegawai Tetamu. Dalam petisyen yang tersusun rapi dan terkenal ini, Li Si menghuraikan pelbagai manfaat yang dibawa oleh orang asing kepada Qin, termasuk contoh-contoh sejarah raja-raja Qin yang terdahulu yang bergantung kepada bakat asing untuk mencapai kejayaan. Beliau menggunakan retorik yang berkesan, bahkan menyebut tentang "gadis-gadis menawan dari Zhao" sebagai salah satu tarikan yang dibawa oleh orang asing.
Raja Zheng tergerak hati dan, terkesan dengan kefasihan retorik Li Si, akur dengan permintaannya dan membatalkan perintah pengusiran. Li Si bukan sahaja terselamat daripada pengusiran, malah Raja Zheng memberikan kenaikan pangkat kepadanya. Karya ini dianggap sebagai salah satu karya prosa terbaik dari Dinasti Qin dan telah dimuatkan dalam koleksi sastera penting seperti Wen Xuan.
3.3. Peranan dalam Kejatuhan Han Fei
Selepas kematian Lü Buwei, Raja Zheng semakin menaruh kepercayaan kepada Li Si. Namun, kedudukan Li Si terancam dengan kemunculan Han Fei, rakan seangkatan Li Si di bawah Xunzi. Raja Zheng sangat kagum dengan tulisan Han Fei, Han Feizi, sehingga menyatakan, "Jika saya dapat bergaul rapat dengan pengarang ini, saya tidak akan menyesal walaupun mati."
Li Si, yang cemburu akan kecerdasan dan pengaruh Han Fei, menyedari bahawa kedudukannya akan terancam jika Han Fei dilantik. Beliau memfitnah Han Fei kepada Raja Zheng, dengan alasan bahawa Han Fei adalah seorang putera dari Negara Han dan tidak akan setia sepenuhnya kepada Qin. Li Si meyakinkan Raja Qin bahawa Han Fei tidak boleh dihantar pulang (kerana keupayaan unggulnya akan menjadi ancaman kepada Qin) mahupun diupah (kerana kesetiaannya bukan kepada Qin). Akibatnya, Han Fei dipenjarakan, dan pada tahun 233 SM, Li Si dikatakan telah meyakinkan Han Fei untuk membunuh diri dengan mengambil racun. Negara Han kemudiannya ditakluki pada tahun 230 SM. Insiden ini mencerminkan sikap pragmatik dan tanpa belas kasihan Li Si dalam menyingkirkan saingan politik demi mempertahankan kedudukannya.
4. Dasar dan Pencapaian Utama
Selepas Qin Shi Huang menaiki takhta sebagai Maharaja Pertama China yang bersatu, Li Si terus memainkan peranan penting dalam pembentukan dan tadbir urus empayar yang baru. Beliau merupakan penyokong tegar sentralisme dan legalisme, yang dipercayai dapat mengukuhkan kuasa empayar.
4.1. Penyeragaman Undang-undang, Berat, dan Sukatan
Li Si memainkan peranan penting dalam menyatukan pelbagai aspek tadbir urus di seluruh empayar. Beliau membantu Maharaja dalam penyeragaman kod undang-undang, ordinan kerajaan, berat, sukatan, dan mata wang. Ini termasuk piawaian untuk kereta kuda dan gerabak, yang memudahkan pengangkutan dan integrasi ekonomi antara wilayah. Penyeragaman ini adalah kritikal untuk mewujudkan sistem pentadbiran yang cekap dan menyatukan rakyat di bawah satu sistem perundangan dan ekonomi. Beliau juga melonggarkan cukai dan meringankan hukuman kejam untuk penjenayah yang berasal daripada pemikir negara Shang Yang. Beliau juga mengarahkan senjata-senjata logam negeri-negeri feudal dileburkan dan dijadikan loceng serta patung.
4.2. Penyeragaman Tulisan Cina
Salah satu sumbangan terpenting Li Si ialah peranannya dalam penyeragaman tulisan Cina. Beliau mempromosikan skrip meterai kecil (小篆) yang telah digunakan di Qin sebagai piawaian empayar. Dalam proses ini, varian glif dalam skrip Qin serta skrip-skrip berbeza dari wilayah-wilayah yang ditakluki diharamkan. Ini mempunyai kesan penyatuan budaya yang mendalam di seluruh China selama ribuan tahun, memastikan komunikasi yang konsisten dan memudahkan pentadbiran di seluruh empayar yang luas. Beliau juga merupakan pengarang Cangjiepian, sebuah buku asas bahasa Cina pertama yang serpihannya masih wujud hingga kini.
4.3. Penindasan Perbezaan Pendapat dan Pembakaran Buku
Li Si juga bertanggungjawab atas dasar penindasan intelektual yang kejam. Beliau percaya bahawa buku-buku yang berkaitan dengan perubatan, pertanian, dan ramalan boleh diabaikan, tetapi buku-buku politik adalah berbahaya di tangan awam. Beliau berpendapat bahawa sukar untuk mencapai kemajuan dan mengubah negara dengan tentangan daripada begitu ramai cendekiawan "pemikir bebas". Akibatnya, beliau menegaskan bahawa hanya negara sahaja yang harus menyimpan buku-buku politik, dan hanya sekolah yang dikendalikan oleh negara sahaja yang dibenarkan untuk mendidik cendekiawan politik.
Pada tahun 213 SM, Li Si sendiri menulis undang-undang yang mengarahkan pemusnahan rekod sejarah dan sastera, termasuk teks-teks Konfusianisme utama, yang dianggapnya memudaratkan kesejahteraan negara. Ini membawa kepada insiden pembakaran buku yang meluas, di mana banyak karya berharga dari sekolah pemikiran lain dimusnahkan. Selain itu, terdapat dakwaan yang meluas bahawa seramai 460 cendekiawan Konfusianisme telah dikebumikan hidup-hidup dalam insiden "penguburan cendekiawan". Kedua-dua peristiwa ini, yang dikenali sebagai Pembakaran Buku dan Penguburan Cendekiawan (焚書坑儒), merupakan tindakan keras terhadap kebebasan ilmu dan telah dikecam hebat oleh generasi kemudian.
5. Falsafah Politik
Falsafah politik Li Si sangat berlandaskan kepada prinsip-prinsip Legalisme, meskipun beliau pada mulanya adalah murid kepada ahli falsafah Konfusianisme Xunzi. Ini menunjukkan pragmatisme beliau dalam tadbir urus, di mana beliau lebih mengutamakan kestabilan dan kekuatan negara berbanding idealisme moral. Beliau berpegang teguh pada gagasan bahawa hukum yang ketat dan sistem yang teratur adalah penting untuk mengekalkan kuasa dan mencapai penyatuan.
5.1. Pengaruh Pemikir Legalis
Li Si secara terbuka mengagumi dan menggunakan idea-idea ahli falsafah Legalis seperti Shen Buhai dan Han Fei. Beliau kerap merujuk kepada teknik mereka dalam pentadbiran dan pengurusan. Walaupun beliau terlibat dalam kematian Han Fei akibat persaingan politik, Li Si menghargai kecerdasan Han Fei dalam mengembangkan teori Legalis. Selain itu, dalam hal perundangan, Li Si mengikuti jejak Shang Yang, seorang Legalis terdahulu yang meletakkan asas bagi sistem perundangan yang keras di Qin. Shang Yang juga dikenali kerana dasar-dasar yang membawa kepada pengukuhan kuasa negara dan penindasan golongan bangsawan. Oleh itu, Li Si boleh dianggap sebagai penyelesai politik Legalis, yang berjaya menerapkan teori Legalis Han Fei dan Shang Yang ke dalam dasar-dasar praktikal yang mengukuhkan Dinasti Qin.
6. Kejatuhan dan Hukuman Mati
Kehidupan politik Li Si yang penuh gejolak berakhir secara tragis selepas kematian Maharaja Qin Shi Huang. Kejatuhan beliau bermula dengan penglibatan dalam konspirasi pewarisan takhta, yang akhirnya membawa kepada pengkhianatan oleh sekutunya sendiri.
6.1. Peranan dalam Konspirasi Pewarisan
Pada tahun 210 SM, ketika Qin Shi Huang meninggal dunia semasa dalam perjalanan jauh dari ibu kota, Li Si dan sida-sida utama, Zhao Gao, menyembunyikan berita kematian Maharaja. Mereka kemudiannya memalsukan surat wasiat Maharaja yang sepatutnya melantik putera sulung, Fusu, sebagai pewaris. Pada masa itu, Fusu mempunyai hubungan rapat dengan jeneral Meng Tian, dan Li Si bimbang bahawa beliau akan digantikan oleh Meng Tian sebagai canselor sekiranya Fusu menaiki takhta. Ketakutan kehilangan kuasa mendorong Li Si untuk mengkhianati wasiat Qin Shi Huang yang telah meninggal dunia. Li Si dan Zhao Gao berkomplot, memperdaya Fusu untuk membunuh diri dan melantik putera lain, Qin Er Shi (Hu Hai), anak lelaki kelapan belas Qin Shi Huang, sebagai maharaja kedua.
6.2. Pengkhianatan oleh Zhao Gao dan Hukuman Mati
Selepas Qin Er Shi naik takhta, Zhao Gao mula mengukuhkan kedudukannya dengan melantik pengikut-pengikutnya ke jawatan rasmi dan secara beransur-ansur menyingkirkan Li Si. Qin Er Shi, yang menganggap Zhao Gao sebagai gurunya, tidak mempersoalkan keputusan Zhao Gao. Dalam tempoh huru-hara ini, Li Si dan beberapa menteri lain seperti Feng Quji dan Feng Jie cuba menasihati Qin Er Shi untuk menghentikan projek pembinaan yang mahal seperti Istana A-fang, serta mengurangkan beban cukai dan jenayah berat. Namun, nasihat mereka diabaikan dan ini menimbulkan kemarahan Maharaja, yang berada di bawah pengaruh Zhao Gao. Feng Quji dan Feng Jie akhirnya membunuh diri.
Li Si terus menasihati Maharaja, tetapi tindakannya hanya menyebabkan beliau semakin dibenci oleh Qin Er Shi dan difitnah oleh Zhao Gao. Pada tahun 208 SM, Zhao Gao menjebak Li Si dengan tuduhan palsu pengkhianatan, mendakwa bahawa putera sulung Li Si, Li You (gabenor Sanchuan), telah berkomplot dengan pemberontak Chu di bawah Xiang Liang. Li Si ditangkap dan diseksa dengan kejam, sehingga beliau terpaksa mengakui jenayah yang tidak dilakukannya. Zhao Gao juga dikatakan telah memintas surat permohonan yang dihantar oleh Li Si kepada Maharaja.
Pada bulan Julai 208 SM, Zhao Gao memerintahkan agar Li Si dijatuhi Lima Hukuman (yang dikatakan Li Si sendiri membantu menetapkan) dan dihukum mati melalui potongan pinggang (腰斬) di pasar awam Xianyang. Ini adalah hukuman yang sangat kejam di mana mangsa dipotong separuh pada bahagian pinggang, menyebabkan kematian yang perlahan dan menyakitkan. Bukan itu sahaja, seluruh keluarganya hingga ke darjah ketiga turut dihukum bunuh. Sebelum hukuman mati dilaksanakan, Sima Qian mencatatkan kata-kata terakhir Li Si kepada anak lelakinya: "Saya berharap awak dan saya boleh mengambil anjing coklat kita dan keluar melalui pintu timur Shangcai untuk memburu arnab yang licik. Tetapi bagaimana kita boleh melakukan itu!" Kata-kata ini menyatakan penyesalan mendalamnya terhadap kehidupan yang telah beliau pilih dan kerinduan untuk kembali ke kehidupan yang lebih sederhana di kampung halamannya.
7. Warisan dan Penilaian
Li Si meninggalkan impak yang sangat signifikan terhadap sejarah China, memainkan peranan penting dalam pembentukan dan kejayaan awal Dinasti Qin. Namun, legasinya juga menjadi subjek kritikan hebat, terutama mengenai kaedah yang digunakannya.
7.1. Sumbangan kepada Kejayaan Qin
Li Si adalah tokoh utama dalam memastikan kecekapan pentadbiran dan kejayaan penaklukan ketenteraan Qin. Beliau menyumbang kepada penciptaan kerajaan yang berasaskan meritokrasi, di mana anak lelaki dan adik-beradik dalam kerabat diraja tidak dimuliakan, tetapi menteri-menteri yang berjasa diangkat. Beliau juga "menenangkan wilayah sempadan dengan menundukkan puak barbar di utara dan selatan." Peranannya dalam menyatukan undang-undang, ordinan kerajaan, berat, sukatan, dan mata wang adalah penting untuk menyepadukan empayar yang luas. Selain itu, sumbangannya dalam menyeragamkan tulisan Cina (terutamanya skrip meterai kecil) mempunyai kesan penyatuan budaya yang berpanjangan selama ribuan tahun, memupuk identiti budaya yang sama di seluruh China.
7.2. Sumbangan Sastera
Selain pencapaian politiknya, Li Si juga dikenali dengan kemahiran menulisnya yang tinggi. Beliau adalah pengarang Jianzhuke Shu (諫逐客書), atau "Petisyen Menentang Pengusiran Pegawai Tetamu", yang merupakan contoh prosa yang sangat baik dari zaman Qin. Penulis terkenal Lu Xun bahkan pernah memuji bahawa "Sastera zaman Qin hanya Li Si seorang sahaja". Kemahiran retorik dan keupayaan persuasifnya melalui tulisan adalah aset penting dalam kerjaya politiknya.
8. Penulisan
Beberapa karya Li Si yang masih wujud, terutamanya dalam bentuk inskripsi dan serpihan, termasuk:
- Inskripsi (刻石): Li Si dikenali kerana sumbangannya dalam menetapkan skrip meterai kecil sebagai piawaian empayar. Banyak batu bersurat yang didirikan oleh Qin Shi Huang dalam lawatan empayarnya dipercayai telah ditulis oleh Li Si. Ini termasuk:
- Inskripsi Gunung Tai (泰山刻石)
- Inskripsi Langya (琅邪刻石)
- Inskripsi Yishan (嶧山刻石)
- Inskripsi Kuaiji (會稽刻石)
- Qin Liang (秦量): Ini merujuk kepada inskripsi pada alat timbang dan sukat yang diseragamkan oleh Qin, menunjukkan peranannya dalam piawaian ini.
- Jianzhuke Shu (諫逐客書): Petisyen menentang pengusiran pegawai tetamu, yang telah disebutkan di atas, adalah salah satu karyanya yang paling terkenal dan masih dihargai sebagai contoh prosa yang luar biasa.
- Cangjiepian (蒼頡篇): Ini adalah buku asas bahasa Cina pertama, yang dinamakan sempena Cangjie, pencipta legenda tulisan Cina. Meskipun teks lengkapnya tidak wujud hari ini, serpihan-serpihan daripadanya telah ditemui semula dalam penemuan arkeologi seperti slip Han dari Dunhuang dan Juyan, yang memberikan gambaran tentang sumbangannya dalam pendidikan dan penyeragaman bahasa.
Karya-karya Li Si juga dipercayai telah dikumpulkan dalam Zou Shi (奏事), sebuah koleksi penulisan rasmi menteri Qin, yang disebutkan dalam Han Shu Yiwen Zhi (Rekod Bibliografi Sejarah Han), namun karya ini tidak lagi wujud.
Secara keseluruhan, Li Si dilihat sebagai penyelesai politik Legalis. Jika Han Fei adalah penyelesai teori Legalis, Li Si adalah penyelesai pelaksanaannya. Walaupun reputasinya teruk di kemudian hari kerana pembunuhan Han Fei, pemalsuan wasiat untuk menyingkirkan Fusu, dan penglibatannya dalam Pembakaran Buku dan Penguburan Cendekiawan, beliau memainkan peranan terbesar dalam penyatuan China oleh Qin. Sima Qian sendiri, dalam catatannya, menyatakan bahawa jika Li Si tidak tersilap jalan, sumbangannya mungkin setanding dengan tokoh agung seperti Zhou Gong dan Shao Gong.