1. Tinjauan
Osman Batur (1899 - 29 April 1951) adalah seorang pemimpin tentera Kazakh yang aktif di Pergunungan Altai, Xinjiang, China. Dikenali sebagai "Osman Batyr" (Osman Sang Wira) oleh para penyokongnya dan "Osman Si Penyamun" oleh musuh-musuhnya, beliau memimpin pasukan peribadi yang terdiri daripada kaum Kazakh. Perjuangannya pada awalnya bertujuan untuk mengusir kuasa asing dari rantau Altai, khususnya menentang pentadbiran China dan pengaruh Kesatuan Soviet. Walaupun pada mulanya bersekutu dengan Republik Turkestan Timur Kedua yang disokong Soviet, beliau kemudian beralih pihak kepada pasukan Kuomintang Republik China. Kehidupan dan perjuangan Osman Batur mencerminkan aspirasi kaum Kazakh untuk autonomi dan hak penentuan nasib sendiri di tengah-tengah konflik geopolitik yang kompleks, namun tindakannya juga menimbulkan kontroversi dan kritikan. Artikel ini akan mengkaji latar belakang, aktiviti ketenteraan, ideologi, dan warisan Osman Batur, dengan menyoroti impaknya terhadap komuniti Kazakh dan perjuangan mereka.
2. Biografi
Osman Batur adalah seorang tokoh yang bangkit dari latar belakang sederhana untuk menjadi pemimpin tentera yang signifikan dalam perjuangan kaum Kazakh di rantau Altai menentang pelbagai kuasa asing.
2.1. Kelahiran dan Kehidupan Awal
Osman Batur dilahirkan dengan nama Osman Islamuly (juga diterjemahkan sebagai Osman Islam) pada tahun 1899 di Öngdirkara, sebuah kawasan di wilayah Köktogay, Altai, yang kini dikenali sebagai Kaunti Koktokay, Prefektur Altay, Xinjiang, China. Beliau merupakan anak kepada Islam Bey, seorang petani kelas pertengahan berketurunan Kazakh.
Sejak kecil, Osman dikenali hanya dengan nama "Osman". Para sekutunya memberikannya gelaran kehormat Batur, yang bermaksud "wira" atau "pahlawan", manakala musuh-musuhnya memanggilnya "Osman Si Penyamun" (dalam bahasa Mongolia: Осман дээрэмчинBahasa Mongolia). Beberapa sumber mendakwa bahawa Osman dianggap sebagai penunggang kuda yang mahir dan pemburu ulung sebelum mencapai usia 10 tahun. Dikatakan juga beliau mempelajari seni mempertahankan diri daripada Böke Batur, seorang Kazakh yang beliau berlatih di bawahnya pada usia 12 tahun. Böke Batur sendiri kemudian ditangkap dan dipenggal oleh pihak China di Tibet ketika cuba mencapai tanah airnya di Turki. Walau bagaimanapun, sumber lain menyatakan bahawa Osman hanya berumur empat tahun pada waktu itu, yang menunjukkan bahawa kisah-kisah ini mungkin merupakan percubaan untuk memberikan beliau "didikan kepahlawanan" yang lebih menonjol.
2.2. Penentangan Awal dan Pemberontakan
Pada tahun 1940, Osman Batur mula menunjukkan penentangannya apabila pentadbiran Republik China meningkatkan kehadiran tenteranya di rantau tersebut, memaksa Osman untuk berundur ke pergunungan dan mengangkat senjata. Beliau mula berjuang menentang kedua-dua pihak China dan Kesatuan Soviet pada tahun 1941, dengan matlamat untuk mengusir kedua-dua kumpulan tersebut dari wilayah Altai.
Pemberontakan Kazakh di daerah Altai pada tahun 1940, yang dipimpin oleh Osman, tercetus akibat keputusan pihak berkuasa di bawah Gabenor Jeneral Sheng Shicai untuk memindahkan padang rumput dan tempat minum ternakan kepada petani yang telah menetap, terutamanya kaum Dungan dan China. Pada tahun 1943, kaum Kazakh Altai sekali lagi memberontak disebabkan keputusan pihak berkuasa untuk memindahkan mereka ke selatan Xinjiang dan menempatkan pelarian China di tanah nomad mereka. Peristiwa-peristiwa ini menetapkan pentas bagi kebangkitan Osman Batur sebagai pemimpin perjuangan Kazakh.
3. Aktiviti Ketenteraan dan Politik
Osman Batur memainkan peranan penting dalam konflik serantau di Xinjiang, membentuk perikatan strategik dan terlibat dalam pertempuran yang mencerminkan usahanya untuk mencapai autonomi bagi kaum Kazakh.
3.1. Perikatan dengan Republik Kedua Turkestan Timur
Pada musim luruh tahun 1945, pasukan Osman-Batur berjaya membebaskan Daerah Altai daripada Kuomintang. Selepas itu, Osman dilantik oleh kerajaan Republik Turkestan Timur Kedua (ETR) sebagai Gabenor Daerah Altai. Walau bagaimanapun, perselisihan faham segera timbul antara beliau dan kerajaan ETR. Gabenor Altai itu enggan mematuhi arahan kepimpinan republik, dan tenteranya tidak mematuhi perintah tentera ETR. Apabila tentera ETR menggantung operasi ketenteraan terhadap pasukan Kuomintang (kerana kepimpinan ETR menerima cadangan untuk memulakan rundingan bagi membentuk kerajaan gabungan tunggal di Xinjiang), pasukan Osman bukan sahaja gagal mematuhi arahan ini tetapi sebaliknya menggiatkan aktiviti mereka. Pada masa yang sama, kumpulan beliau dilaporkan memecah dan menjarah unit serta gerabak Kuomintang, dan juga kampung-kampung yang dikawal oleh ETR. Atas sebab ini, Joseph Stalin pernah menggelar Osman sebagai "penyamun sosial".
Pada tahun 1946, Osman Batur meletak jawatan sebagai gabenor dengan alasan sakit, dan kembali kepada kehidupan bebas sebagai "komander lapangan", di mana beliau dilaporkan merompak penempatan yang menjadi sebahagian daripada ETR.
3.2. Penentangan terhadap China dan Kesatuan Soviet
Osman Batur memulakan perjuangannya pada tahun 1941 dengan matlamat untuk mengusir tentera China dan Soviet dari rantau Altai. Semasa Perang Dunia Kedua, pergerakan kemerdekaan Turkik di rantau itu mendapat momentum apabila China dan Kesatuan Soviet sibuk menentang Kuasa Paksi. Keadaan ini menyediakan landasan bagi kebangkitan Osman Batur.
Beliau mencapai matlamatnya untuk mengusir semua orang China dari Altai pada tahun 1943. Menjelang tahun 1945, kecuali beberapa bandar di Turkestan Timur, kawalan telah beralih kepada orang Turkik. Apabila keadaan menjadi tidak tertanggung dan berbahaya bagi pihak China, tentera China melancarkan operasi yang keras dan ganas di rantau tersebut. Walaupun pada mulanya berjuang dengan 30,000 orang, bilangan pengikut Osman Batur berkurangan kepada kira-kira 4,000 orang menjelang tahun 1950.
3.3. Hubungan dengan Kuomintang dan Kuasa Lain
Pada akhir tahun 1946, Osman Batur beralih kepada pihak berkuasa Kuomintang dan menerima jawatan sebagai wakil yang diberi kuasa khas oleh kerajaan Xinjiang di Daerah Altai. Beliau menjadi salah satu musuh paling berbahaya bagi ETR dan Republik Rakyat Mongolia (MPR).
Pada awal Jun 1947, pasukan Osman yang terdiri daripada beberapa ratus pejuang, dengan sokongan unit tentera Kuomintang, menyerang wilayah Mongolia di rantau Baitag-Bogd. Penyamun Osman memusnahkan pos sempadan dan menceroboh jauh ke dalam wilayah MPR. Pada 5 Jun, tentera Mongol mendekat dengan sokongan penerbangan Soviet dan berjaya mengusir musuh. Kemudian, tentera Mongol menyerang Xinjiang tetapi dikalahkan di kawasan pos luar China di Betashan. Selepas itu, kedua-dua pihak bertukar-tukar beberapa serangan; pertempuran berterusan sehingga musim panas 1948.
Osman kekal di pihak kerajaan Kuomintang, menerima bala bantuan berupa orang, senjata, dan peluru. Pada musim luruh tahun 1947, beliau bertempur di Daerah Altai dengan tentera ETR. Beliau bahkan berjaya menawan sementara ibu kota Kaunti Shara-Sume. Pihak berkuasa republik terpaksa melakukan mobilisasi tambahan untuk menentangnya. Tidak lama kemudian, Osman dikalahkan dan melarikan diri ke timur.
3.4. Pertempuran Baitag Bogd
Pertempuran Baitag Bogd, juga dikenali sebagai insiden Pei-ta-shan, adalah konflik penting yang melibatkan pasukan Osman Batur dan tentera Mongolia serta Soviet. Pada awal Jun 1947, pasukan Osman, yang disokong oleh unit tentera Kuomintang, melancarkan serangan ke wilayah Mongolia di kawasan Baitag-Bogd. Mereka memusnahkan pos sempadan dan menceroboh jauh ke dalam wilayah Republik Rakyat Mongolia.
Pada 5 Jun, tentera Mongol, dengan sokongan penerbangan dari Kesatuan Soviet, bertindak balas dan berjaya mengusir pasukan Osman. Sebagai tindak balas, tentera Mongol kemudian menyerang Xinjiang tetapi mengalami kekalahan di kawasan pos luar China di Betashan. Pertempuran kecil dan serbuan berterusan antara kedua-dua pihak sehingga musim panas 1948. Insiden Baitag-Bogd ini turut menyebabkan ketegangan diplomatik yang serius antara Beijing dan Moscow, di mana kedua-dua ibu kota saling bertukar nota dengan tuduhan dan protes bersama.
3.5. Usaha untuk Autonomi/Kemerdekaan Altai
Osman Batur mempunyai aspirasi politik yang jelas untuk mewujudkan sebuah entiti yang berautonomi atau merdeka di rantau Altai. Setelah berjaya mengusir tentera China dari Altai pada tahun 1943, beliau mengambil langkah penting dengan mengisytiharkan Khanate Altai. Upacara pengisytiharan ini diadakan di Bulgun pada 22 Julai 1943.
Osman merancang untuk mewujudkan Khanate Altai yang sepenuhnya bebas daripada ETR dan China, dengan harapan mendapat sokongan daripada Mongolia. Cita-cita ini menimbulkan kebimbangan di Moscow. Ketua NKVD, Beria, meminta Molotov untuk menyelaraskan tindakan menentang "Robin Hood Kazakh" ini dengan Marsyal MPR Choibalsan. Walau bagaimanapun, percubaan oleh komando tentera dan kepimpinan ETR, wakil Soviet, dan secara peribadi Choibalsan untuk menyedarkan komander yang memberontak itu gagal.
4. Ideologi dan Visi
Ideologi dan visi Osman Batur berpusat pada perjuangan untuk identiti dan hak kaum Kazakh di rantau Altai, yang sering kali terancam oleh kuasa-kuasa luar.
4.1. Identiti Nasional Kazakh dan Hak Penentuan Nasib Sendiri
Osman Batur memulakan perjuangannya dengan tujuan untuk membebaskan semua tanah Altai dan Turkestan Timur daripada pengaruh China dan Rusia. Motivasi utama di sebalik perjuangannya adalah untuk memelihara dan memajukan identiti nasional serta hak penentuan nasib sendiri bagi kaum Kazakh. Beliau percaya bahawa kaum Kazakh berhak untuk mengawal tanah dan nasib mereka sendiri, bebas daripada campur tangan asing. Perjuangannya mencerminkan keinginan yang mendalam untuk melindungi cara hidup nomad dan budaya Kazakh yang unik, yang sering kali terancam oleh dasar-dasar penempatan semula dan kawalan politik oleh Beijing dan Moscow.
5. Kehidupan Peribadi
Kehidupan peribadi Osman Batur, walaupun tidak banyak didokumentasikan, mencerminkan cabaran dan tragedi yang dihadapi oleh beliau dan keluarganya dalam perjuangan mereka.
5.1. Keluarga dan Hal Ehwal Peribadi
Maklumat mengenai keluarga Osman Batur adalah terhad, tetapi diketahui bahawa beliau mempunyai anak-anak. Dalam satu tragedi peribadi yang menyayat hati, anak-anak Osman Batur dilaporkan ditangkap, diseksa, dan dibunuh oleh pihak China. Akibat daripada peristiwa kejam ini, isteri beliau menjadi tidak siuman dan akhirnya terjun ke dalam sungai yang deras, mengakhiri hidupnya. Peristiwa ini menggambarkan penderitaan peribadi yang mendalam yang dialami oleh Osman Batur dan keluarganya akibat konflik yang berterusan.
6. Kematian
Penangkapan dan pelaksanaan Osman Batur menandakan berakhirnya perjuangan beliau yang panjang dan penuh cabaran.
6.1. Penangkapan dan Pelaksanaan
Pada tahun 1949, apabila Kuomintang dikalahkan di China dan Komunis menduduki Xinjiang, Osman Batur memberontak terhadap kerajaan baharu. Beliau akhirnya ditangkap di Hami (Xinjiang Timur) pada awal tahun 1951. Setelah ditangkap, beliau dibawa dan dihukum mati di Ürümqi pada 29 April 1951. Pelaksanaan hukuman mati ini menandakan berakhirnya perjuangan bersenjata Osman Batur dan pergerakannya.
7. Penilaian dan Warisan
Penilaian terhadap Osman Batur dalam sejarah adalah kompleks, mencerminkan pelbagai perspektif mengenai perjuangan dan tindakannya.
7.1. Penilaian Sejarah
Osman Batur menduduki tempat yang kontroversi dalam sejarah rantau Altai dan Xinjiang. Bagi para pengikut dan penyokongnya, beliau adalah "Osman Batyr" (Osman Sang Wira), seorang pejuang kebebasan yang berani mempertahankan hak dan identiti kaum Kazakh menentang penindasan kuasa asing. Beliau dianggap sebagai simbol perlawanan terhadap penjajahan dan campur tangan luar.
Walau bagaimanapun, bagi musuh-musuhnya, terutamanya pihak berkuasa China dan Soviet, beliau sering dilabelkan sebagai "Osman Si Penyamun" atau "penyamun sosial", menunjukkan sifat pemberontakannya yang tidak teratur dan tindakan yang dianggap melanggar undang-undang. Penilaian sejarah terhadap Osman Batur sangat bergantung pada perspektif politik dan etnik, dengan naratif yang berbeza-beza antara kaum Kazakh, China, dan Rusia.
7.2. Sumbangan Positif
Sumbangan positif Osman Batur terletak pada peranannya sebagai pemimpin yang berani memperjuangkan hak dan identiti etnik Kazakh. Beliau adalah suara bagi kaum nomad yang sering terpinggir dan terancam oleh dasar-dasar penempatan semula dan kawalan politik. Perjuangannya untuk mewujudkan Khanate Altai, walaupun tidak kekal, mencerminkan aspirasi yang mendalam untuk autonomi dan hak penentuan nasib sendiri bagi kaum Kazakh. Beliau berjaya mengusir tentera China dari Altai pada tahun 1943, memberikan tempoh singkat kebebasan bagi wilayah tersebut. Perjuangannya juga menjadi inspirasi bagi ramai pengikutnya untuk terus mempertahankan budaya dan cara hidup mereka.
7.3. Kritikan dan Kontroversi
Osman Batur menghadapi kritikan dan kontroversi sepanjang hidupnya dan selepas kematiannya. Label "penyamun sosial" yang diberikan oleh Joseph Stalin mencerminkan pandangan Soviet terhadapnya sebagai seorang yang bertindak di luar kawalan negara dan mengganggu kestabilan serantau. Tindakan kumpulan beliau yang dilaporkan menjarah penempatan yang menjadi sebahagian daripada ETR, serta unit dan gerabak Kuomintang, menimbulkan persoalan mengenai kaedah perjuangannya.
Selain itu, terdapat perdebatan mengenai kebenaran kisah-kisah "didikan kepahlawanan" beliau, di mana beberapa sumber menunjukkan percubaan untuk mengagungkan latar belakangnya. Walaupun beliau memperjuangkan kaum Kazakh, tindakannya juga menyebabkan konflik dan penderitaan bagi penduduk di rantau tersebut, terutamanya apabila pasukannya terlibat dalam pertempuran yang tidak mematuhi arahan pihak berkuasa yang lebih besar seperti ETR.
8. Kesan
Kesan perjuangan Osman Batur terhadap komuniti Kazakh adalah mendalam dan berpanjangan, membawa kepada penghijrahan besar-besaran dan pembentukan diaspora.
8.1. Kesan terhadap Komuniti Kazakh
Kematian Osman Batur mempunyai kesan yang signifikan terhadap para pengikutnya dan komuniti Kazakh secara keseluruhan. Selepas beliau dihukum mati, ramai pengikutnya yang setia terpaksa melarikan diri dari Xinjiang. Mereka melarikan diri merentasi Pergunungan Himalaya dalam satu eksodus yang dikenali sebagai Eksodus Kazakh dari Xinjiang. Kemudian, sebahagian besar daripada mereka dipindahkan melalui udara ke Turki dan ditempatkan semula di sana. Penghijrahan ini membentuk sebahagian daripada diaspora Kazakh yang lebih luas, di mana ramai yang mencari perlindungan dan kehidupan baharu di luar tanah air asal mereka. Perjuangan Osman Batur, walaupun berakhir dengan kekalahan peribadi, meninggalkan warisan yang kuat dalam ingatan kolektif kaum Kazakh sebagai simbol perlawanan dan pengorbanan untuk kebebasan dan identiti.