Prithviraj Kapoor

1.1. Kelahiran dan Latar Belakang Keluarga

Prithviraj Kapoor dilahirkan dengan nama Prithvinath Kapoor pada 3 November 1906, di Samundri, Wilayah Punjab, British Raj (kini Punjab, Pakistan). Beliau berasal dari keluarga Khatri Punjabi Hindu dari gotra Kapoor. Bapanya, Dewan Basheshwarnath Kapoor, merupakan seorang pegawai polis dalam Polis Imperial India. Datuknya, Dewan Keshavmal Kapoor, dan moyangnya, Dewan Murli Mal Kapoor, adalah Tehsildar di Samundri berhampiran Lyallpur.

Kapoor merupakan anak sulung daripada lapan adik-beradik, yang terdiri daripada lima lelaki (termasuk Prithviraj dan Trilok Kapoor, yang juga seorang pelakon) dan tiga perempuan. Penerbit filem Surinder Kapoor, bapa kepada pelakon dan penerbit Anil Kapoor, Boney Kapoor, dan Sanjay Kapoor, adalah sepupu kepada Prithviraj Kapoor. Zaman kanak-kanak Kapoor banyak dihabiskan di Daerah Lyallpur, tempat datuk dan neneknya serta keluarga besarnya tinggal. Kemudian, bapanya dipindahkan ke Peshawar, Wilayah Sempadan Barat Laut, dan selepas beberapa tahun, keluarga itu berpindah ke sana, sambil mengekalkan rumah dan harta benda di Lyallpur.

1.2. Pendidikan

Prithviraj Kapoor memulakan pendidikannya di Kolej Khalsa Lyallpur di Lyallpur (kini Faisalabad). Beliau kemudian melanjutkan pengajian di Kolej Edwardes di Peshawar, di mana beliau memperoleh Sarjana Muda Sastera. Selain itu, beliau juga mempelajari undang-undang selama setahun sebelum membuat keputusan untuk menceburi bidang lakonan sepenuh masa.

2.1. Aktiviti Teater Awal

Kapoor memulakan kerjaya lakonannya di pentas teater di Lyallpur dan Peshawar. Pada tahun 1928, beliau berpindah ke Bandar Bombay, Kepresidenan Bombay, dengan pinjaman daripada seorang makciknya. Di sana, beliau menyertai Imperial Films Company dan mula berlakon dalam peranan kecil dalam filem. Beliau juga menyertai Grant Anderson Theater Company, sebuah syarikat teater Inggeris yang beroperasi di Bombay selama setahun. Sepanjang tahun-tahun ini, Kapoor tetap setia kepada teater dan sering membuat persembahan di pentas. Beliau membina reputasi sebagai seorang pelakon yang sangat baik dan serba boleh di kedua-dua pentas dan layar.

2.2. Debut Filem dan Kerjaya Awal

Pada tahun 1929, Prithviraj Kapoor membuat penampilan sulungnya sebagai pelakon tambahan dalam filem pertamanya, Be Dhari Talwar. Beliau kemudiannya mendapat peranan utama dalam filem ketiganya, Cinema Girl, yang dikeluarkan pada tahun 1930. Selepas berlakon dalam sembilan filem senyap, termasuk Be Dhari Talwar, Cinema Girl, Sher-e-Arab, dan Prince Vijaykumar, Kapoor mengambil peranan pembantu dalam filem bersuara pertama India, Alam Ara (1931). Persembahannya dalam Vidyapati (1937) sangat dihargai. Salah satu persembahannya yang paling terkenal mungkin adalah sebagai Alexander Agung dalam filem Sikandar (1941) arahan Sohrab Modi.

2.3. Penubuhan dan Operasi Prithvi Theatres

Menjelang tahun 1944, Prithviraj Kapoor mempunyai kemampuan dan kedudukan untuk menubuhkan kumpulan teaternya sendiri, Prithvi Theatres. Persembahan perdana kumpulan ini adalah drama Abhijñānaśākuntalam oleh Kalidasa pada tahun 1942. Kejayaan filem-filem yang dihasilkan oleh anak sulungnya, Raj Kapoor, menjelang tahun 1946, turut menjadi faktor pendorong. Prithviraj melabur dalam Prithvi Theatres, yang telah mementaskan produksi-produksi yang tidak dapat dilupakan di seluruh India. Drama-drama ini sangat berpengaruh dan menggalakkan golongan muda untuk mengambil bahagian dalam Gerakan kemerdekaan India dan Gerakan Keluar dari India.

Sepanjang lebih 16 tahun kewujudannya, teater ini telah mementaskan kira-kira 2,662 persembahan. Prithviraj sendiri membintangi sebagai pelakon utama dalam setiap persembahan. Salah satu dramanya yang popular ialah Pathan (1947), yang telah dipersembahkan di pentas hampir 600 kali di Mumbai. Ia dibuka pada 13 April 1947, dan mengisahkan persahabatan antara seorang Muslim dan seorang Hindu.

Menjelang akhir 1950-an, menjadi jelas bahawa era teater bergerak telah digantikan secara tidak dapat dipulihkan oleh pawagam. Ia tidak lagi berdaya maju dari segi kewangan bagi sesebuah kumpulan yang terdiri daripada sehingga 80 orang untuk mengembara ke seluruh negara selama empat hingga enam bulan pada satu masa, bersama-sama dengan prop dan peralatan mereka, serta tinggal di hotel dan tapak perkhemahan. Pulangan kewangan, melalui jualan tiket dan sumbangan yang semakin berkurangan daripada penaung daripada golongan bangsawan India dahulu, tidak mencukupi untuk menyokong usaha sedemikian. Ramai pelakon dan juruteknik berbakat yang diasuh oleh Prithvi Theatres telah beralih ke industri perfileman, termasuk semua anak lelaki Prithviraj sendiri. Apabila Kapoor memasuki usia 50-an, beliau secara beransur-ansur menghentikan aktiviti teater dan menerima tawaran sesekali daripada pembuat filem, termasuk anak-anaknya sendiri.

Prithvi Theatre kemudiannya bergabung dengan syarikat teater Shakespeare India, "Shakespeareana", di bawah pimpinan anak lelakinya, Shashi Kapoor, dan menantu perempuannya, Jennifer Kendal. Syarikat ini akhirnya mendapat tempat tetap dengan perasmian Teater Prithvi di Mumbai pada 5 November 1978.

2.4. Kerjaya Filem Kemudian

Dalam tempoh kemudian dalam kerjayanya, Prithviraj Kapoor membintangi beberapa filem penting. Ini termasuk Mughal-e-Azam (1960), di mana beliau memberikan persembahan yang paling diingati sebagai Maharaja Mughal Akbar, yang melayakkannya dicalonkan untuk Anugerah Filmfare untuk Pelakon Pembantu Terbaik. Beliau juga memegang peranan utama dalam Harishchandra Taramati (1963), memberikan persembahan yang tidak dapat dilupakan sebagai Porus dalam Sikandar-e-Azam (1965), dan sebagai datuk yang tegas dalam Kal Aaj Aur Kal (1971), di mana beliau muncul bersama anak lelakinya Raj Kapoor dan cucunya Randhir Kapoor.

Kapoor turut membintangi filem Punjabi keagamaan yang legenda, Nanak Naam Jahaz Hai (1969), sebuah filem yang sangat dihormati di Punjab sehingga barisan untuk membeli tiket berukuran beberapa kilometer panjangnya. Beliau juga berlakon dalam filem Punjabi Nanak Dukhiya Sub Sansar (1970) dan Mele Mittran De (1972). Selain itu, beliau turut berlakon dalam filem Kannada Sakshatkara (1971), yang diarahkan oleh pengarah Kannada Puttanna Kanagal, di mana beliau melakonkan watak bapa kepada Dr. Rajkumar.

3.1. Produksi Teater Utama

Antara produksi teater utama Prithvi Theatres yang dipimpin oleh Prithviraj Kapoor termasuklah persembahan perdana Abhijñānaśākuntalam oleh Kalidasa pada tahun 1942. Satu lagi drama terkenal ialah Pathan (1947), yang mementaskan kira-kira 600 kali di Mumbai. Drama ini, yang dibuka pada 13 April 1947, mengisahkan persahabatan antara seorang Muslim dan seorang Hindu, dan memainkan peranan penting dalam memupuk sentimen kebangsaan dan menginspirasi golongan muda untuk menyertai gerakan kemerdekaan India.

3.2. Persembahan Filem Utama

Prithviraj Kapoor terkenal dengan beberapa persembahan filem ikoniknya. Beliau membuat penampilan penting dalam filem bersuara pertama India, Alam Ara (1931). Peranannya sebagai Alexander Agung dalam filem Sikandar (1941) arahan Sohrab Modi dianggap antara yang terbaik. Dalam Awara (1951), beliau berlakon bersama anaknya Raj Kapoor sebagai seorang hakim yang tegas. Persembahannya yang paling diingati adalah sebagai Maharaja Mughal Akbar dalam epik sejarah Mughal-e-Azam (1960), yang melayakkannya menerima pencalonan anugerah.

5.1. Perkahwinan dan Anak-anak

Prithviraj Kapoor berkahwin pada usia 17 tahun dengan Ramsarni Mehra, yang berusia 15 tahun, dalam sebuah perkahwinan yang diatur oleh ibu bapa mereka. Perkahwinan ini adalah harmoni dan konvensional, kekal sepanjang hayat mereka. Upacara perkahwinan sebenarnya telah diadakan lebih awal, beberapa tahun sebelum ini, dan upacara gauna (perpisahan) disambut apabila Ramsarni mencapai usia 15 tahun dan cukup dewasa untuk meninggalkan ibu bapanya dan tinggal bersama suaminya serta keluarga mertua. Abang Ramsarni, Jugal Kishore Mehra, kemudiannya menceburi bidang perfileman.

Anak sulung pasangan itu, Raj Kapoor, dilahirkan pada tahun berikutnya di Peshawar, Wilayah Sempadan Barat Laut, pada 14 Disember 1924, menjadikan Prithviraj seorang bapa pada usia 18 tahun. Menjelang tahun 1927, apabila Prithviraj berpindah ke Bandar Bombay, Kepresidenan Bombay, pasangan itu sudah mempunyai tiga orang anak. Pada tahun 1930, Ramsarni menyertai Prithviraj di Bombay. Pada tahun berikutnya, ketika beliau hamil anak keempat, dua daripada anak lelaki mereka meninggal dunia dalam tempoh satu minggu yang mengerikan. Salah seorang anak mereka, Devinder (dipanggil Devi), meninggal dunia akibat pneumonia berganda, manakala seorang lagi anak, Ravinder (dipanggil Binder atau Bindie), meninggal dunia akibat keracunan dalam insiden aneh apabila beliau menelan pil racun tikus yang bertaburan di taman.

Pasangan itu kemudiannya mempunyai tiga lagi anak: anak lelaki Shamsher Raj (Shammi) dan Balbir Raj (Shashi) (yang kemudiannya menjadi pelakon dan pembuat filem terkenal dengan hak mereka sendiri), serta anak perempuan, Urmila Sial.

5.2. Tahun-tahun Kemudian dan Kematian

Selepas bersara, Prithviraj Kapoor menetap di sebuah kotej bernama Prithvi Jhonpra berhampiran Juhu Beach, Bombay Barat. Hartanah itu pada mulanya disewa, kemudian dibeli oleh Shashi Kapoor, dan kemudiannya diubah menjadi sebuah teater eksperimen kecil, Prithvi Theatre. Kedua-dua Prithviraj dan Ramsarni menghidap kanser dan meninggal dunia dalam selang 16 hari. Prithviraj meninggal dunia pada 29 Mei 1972, dan Ramsarni meninggal dunia pada 14 Jun 1972.

Sebuah Samadhi (tugu peringatan) Raj Kapoor di ladang keluarga mereka "Rajbaugh", yang bermaksud "taman raja-raja", juga menempatkan tugu peringatan Prithviraj Kapoor dan isterinya. Rajbaugh terletak di tebing Sungai Mula-Mutha di kampung Loni Kalbhor, 30 km timur Pune di Maharashtra. Keluarga Kapoor menjual sebahagian daripada Rajbaugh seluas 125 acre kepada MIT World Peace University (MIT WPU) yang membina dan menempatkan tugu peringatan untuk keluarga Kapoor di kampusnya. Ia mempunyai tujuh pagoda dan galeri tontonan yang memaparkan gambar-gambar keluarga Kapoor. Raj Kapoor merakam banyak filemnya di ladang ini, termasuk Satyam Shivam Sundaram, Mera Naam Joker, Bobby, dan Prem Rog antara lain. Banglo keluarga Kapoor di dalam ladang itu telah dipelihara; lagu popular "Hum Tum Ek Kamre Mein Band Ho" dirakam di dalam banglo ini. Beliau juga menjalin persahabatan yang erat dengan tokoh sastera Hindi, Harivansh Rai Bachchan.

6.1. Anugerah dan Pengiktirafan Utama

Pada tahun 1954, Prithviraj Kapoor dianugerahkan Felo Sangeet Natak Akademi, dan pada tahun 1969, beliau menerima Padma Bhushan daripada Kerajaan India. Beliau juga berkhidmat sebagai Ahli Rajya Sabha yang Dicalonkan selama lapan tahun.

Beliau dianugerahkan secara anumerta Anugerah Dadasaheb Phalke untuk tahun 1971. Beliau merupakan penerima ketiga anugerah tersebut, yang merupakan penghormatan tertinggi dalam Pawagam India. Beliau juga dicalonkan untuk Anugerah Filmfare untuk Pelakon Pembantu Terbaik pada 1961 atas peranannya dalam Mughal-e-Azam. Pada 1972, beliau menerima Anugerah Khas Filmfare (Pujian Khas).

Selain itu, beliau turut dimasukkan ke dalam Bollywood Walk of Fame di Bandra Bandstand, di mana autografnya dipelihara.

Berikut adalah senarai anugerah utama yang diterima beliau:

7.1. Impak Budaya

Prithviraj Kapoor memainkan peranan asas dalam penubuhan dinasti sinematik keluarga Kapoor, yang telah menghasilkan beberapa generasi pelakon, pengarah, dan penerbit terkemuka dalam industri filem Hindi. Bermula dengan beliau, empat generasi keluarganya telah aktif dalam Bollywood, memastikan kesinambungan dan pengaruh yang berterusan dalam industri hiburan India yang lebih luas. Beliau bukan sahaja seorang pelakon yang hebat tetapi juga seorang pengasas yang berwawasan, yang impaknya melangkaui persembahan individu kepada pembentukan institusi dan warisan keluarga yang kekal relevan.

7.2. Penilaian Sosial dan Sejarah

Sumbangan Prithviraj Kapoor melangkaui sempadan seni semata-mata; beliau juga memainkan peranan penting dalam konteks kemajuan sosial dan pembangunan demokrasi di India. Melalui penubuhan Prithvi Theatres, beliau menggunakan teater sebagai medium yang berkuasa untuk menyebarkan mesej nasionalisme dan perpaduan semasa Gerakan kemerdekaan India. Drama-drama yang dipentaskan oleh Prithvi Theatres sering kali mencerminkan isu-isu sosial dan politik semasa, menggalakkan penonton untuk berfikir secara kritis dan mengambil bahagian dalam pembentukan masyarakat yang lebih baik.

Komitmennya terhadap IPTA dan tema-tema progresif dalam karyanya menunjukkan dedikasinya terhadap penggunaan seni sebagai alat untuk perubahan sosial. Beliau percaya bahawa teater mempunyai kuasa untuk mendidik, menyatukan, dan menginspirasi rakyat, menjadikannya seorang tokoh penting dalam sejarah budaya dan sosial India. Penilaian terhadap warisannya harus mengambil kira bukan sahaja pencapaian artistiknya tetapi juga peranan pentingnya dalam memupuk kesedaran sosial dan menyumbang kepada cita-cita demokrasi.

8.1. Setem Peringatan

Pada tahun 1996, sempena tahun Jubli Emas penubuhan Prithvi Theatre, India Post (Perkhidmatan Pos India) mengeluarkan setem pos peringatan khas bernilai 2 INR. Setem ini menampilkan logo teater, tarikh 1945-1995, dan imej Kapoor. Sampul hari pertama (dicop 15-1-95) menunjukkan ilustrasi persembahan teater bergerak yang sedang berlangsung, di atas pentas yang sesuai untuk teater bergerak, seperti Prithvi Theatre selama enam belas tahun, sehingga tahun 1960.

Sempena 100 tahun pawagam India, satu lagi setem pos, yang memaparkan potret Prithviraj Kapoor, telah dikeluarkan oleh India Post pada 3 Mei 2013.

8.2. Memorial

Sebuah Samadhi (tugu peringatan) untuk Raj Kapoor di ladang keluarga mereka "Rajbaugh", yang bermaksud "taman raja-raja", juga menempatkan tugu peringatan Prithviraj Kapoor dan isterinya. Rajbaugh terletak di tebing Sungai Mula-Mutha di kampung Loni Kalbhor, 30 km timur Pune di Maharashtra. Keluarga Kapoor telah menjual sebahagian daripada Rajbaugh seluas 125 acre kepada MIT World Peace University (MIT WPU), yang telah membina dan menempatkan tugu peringatan untuk keluarga Kapoor di kampusnya. Tugu peringatan ini mempunyai tujuh pagoda dan sebuah galeri tontonan yang memaparkan gambar-gambar keluarga Kapoor.