Roberto Moreno

1.1. Kerjaya Awal Kart dan Formula Junior

Moreno memulakan kerjaya lumba kereta pada tahun 1974 dengan perlumbaan kart, dan pada tahun 1976, beliau memenangi Kejuaraan Karting Brazil 125cc. Dengan cita-cita untuk bersaing di peringkat antarabangsa, Moreno tiba di England pada tahun 1979 untuk musim pertamanya dalam Formula Ford. Pada tahun 1980, beliau menyertai pasukan kilang Van Diemen dan memenangi Kejuaraan Formula Ford British Townsend Thoresen dengan lapan kemenangan. Beliau juga menambah tiga kemenangan lagi di Eropah, menduduki tempat kedua dalam Kejuaraan Euroseries Formula Ford 1600 EFDA Townsend Thoresen. Selain itu, beliau menduduki tempat keempat dalam siri RAC British dan tempat keenam dalam siri P&O Ferries. Moreno menamatkan musim itu dengan memenangi Festival Formula Ford. Beliau kembali bertanding di Festival Formula Ford pada ulang tahun ke-50 festival itu pada tahun 2021 dengan kereta yang sama.

Kejayaannya menarik perhatian Colin Chapman, pemilik dan pengasas pasukan Formula Satu Team Lotus. Moreno hanya kembali ke Eropah pada tahun 1981 kerana Chapman memberikannya kontrak ujian F1 dengan dana yang mencukupi untuk terus berlumba. Dengan dana ini, beliau berlumba dalam Formula Tiga, walaupun kewangan ketat. Namun, bersama Barron Racing, beliau berjaya memenangi dua perlumbaan. Musim berikutnya, beliau lebih berjaya di seberang Atlantik, berlumba dalam Kejuaraan Formula Atlantic Amerika Utara CASC, mengalahkan Al Unser Jr. dalam perlumbaan sokongan di Grand Prix Amerika Syarikat Barat 1982 di Long Beach. Kemudian pada tahun 1982, beliau membuat satu lagi impak besar dengan memenangi Grand Prix de Trois-Rivières. Sebelum kemenangan itu, Moreno telah mendapat dana untuk melakukan separuh musim dalam Kejuaraan Formula 3 British bersama Ivens Lumar Racing, memenangi tiga perlumbaan dalam proses tersebut.

1.2. Kemenangan Grand Prix Australia dan Macau

Dalam tempoh 1981 hingga 1984, Moreno, yang diuruskan oleh Greg "Pee Wee" Siddle dari Australia (sama seperti rakannya, Nelson Piquet), merupakan pemenang tiga kali Grand Prix Australia pada tahun 1981, 1983, dan 1984. Kemenangan ini berlaku sebelum Grand Prix Australia menjadi perlumbaan Kejuaraan Dunia Formula Satu bermula tahun 1985. Perlumbaan-perlumbaan ini adalah dalam format Formula Mondial yang diadakan di Litar Lumba Calder Park berukuran 1.6 km di Melbourne. Beliau sering mengalahkan juara dunia pemandu semasa atau bekas juara dunia untuk memenangi AGP, termasuk Piquet, Alan Jones, Niki Lauda, dan Keke Rosberg, serta pemandu F1 lain seperti Jacques Laffite, Andrea de Cesaris, dan François Hesnault. Dalam satu-satunya Grand Prix Australia yang beliau sertai tetapi tidak memenangi dalam tempoh tersebut (Grand Prix Australia 1982), beliau menduduki tempat ketiga di belakang juara dunia empat kali akan datang, Alain Prost, dan pemandu F1 Ligier, Laffite. Dalam semua perlumbaan Grand Prix Australia sebelum F1, Moreno memandu kereta Ralt RT4 Formula Pacific atau Formula Mondial yang dikuasakan oleh enjin Ford 4-silinder 1.6 liter.

Pada tahun 1982, beliau juga memenangi Grand Prix Macau.

2.1. Formula Dua Eropah dan Formula Dua Jepun

Pada tahun 1984, Moreno memutuskan untuk kembali ke Eropah untuk berlumba F3. Semasa ujian pra-musim bersama West Surrey Racing, beliau menerima jemputan daripada Ron Tauranac untuk menyertai pasukan kilang Ralt Formula Dua. Moreno menduduki tempat kedua keseluruhan di belakang Mike Thackwell, dengan kedua-dua mereka mendominasi Kejuaraan Formula Dua Eropah terakhir, memandu kereta Ralt-Honda mereka. Beliau meraih kemenangan di perlumbaan Hockenheimring dan Donington Park.

Selain itu, pada tahun 1984 dan 1985, Moreno juga mengambil bahagian dalam Kejuaraan Formula Dua Jepun, menunjukkan keupayaannya untuk bersaing di pelbagai litar antarabangsa. Pada tahun 1985, beliau menyertai Nova Engineering di Jepun.

2.2. Juara Formula 3000 Antarabangsa

Tauranac mahu Moreno kekal untuk musim sulung International Formula 3000 pada tahun 1985. Pada tahun 1987, beliau menduduki tempat ketiga keseluruhan dalam kejuaraan Formula 3000 Antarabangsa, meraih satu kemenangan dan lima podium.

Pada tahun 1988, Moreno meraih kemasyhuran antarabangsa dengan memenangi Kejuaraan Formula 3000 Antarabangsa. Beliau memandu Reynard-Cosworth 88D tanpa penaja untuk Bromley Motorsport, memenangi empat perlumbaan musim awal berturut-turut di Pau, Silverstone, Monza, dan satu lagi kemenangan di Birmingham Superprix. Kemenangan ini mengangkatnya ke status juara dengan kelebihan mata yang ketara berbanding pesaingnya, termasuk Olivier Grouillard yang menduduki tempat kedua.

2.3. Aktiviti Awal CART dan Pemandu Uji Ferrari

Pada tahun 1985, Moreno juga memulakan kerjaya CART di Amerika Syarikat dengan Galles Racing, mengambil bahagian dalam lima perlumbaan. Pada tahun 1986, beliau menyertai musim penuh dengan pasukan yang sama, namun menghadapi masalah dengan kereta dan tidak mencapai keputusan yang baik.

Pada penghujung tahun 1984, Moreno telah menguji kereta Toleman F1, malah kelihatan akan mendapat pemanduan dengan pasukan tersebut, tetapi perjanjian itu gagal kerana masalah tayar.

Pada tahun 1988, walaupun memenangi Kejuaraan Formula 3000 Antarabangsa, tiada pasukan besar F1 yang merekrutnya. Sebaliknya, beliau menandatangani kontrak ujian dengan Ferrari. Di sana, beliau diberi tugas untuk membangunkan kereta Ferrari 639, sebuah mesin yang direka untuk peraturan enjin NA 3.5 liter yang akan berkuat kuasa sepenuhnya pada tahun berikutnya. Kereta ini menampilkan banyak inovasi, termasuk transmisi semi-automatik (paddle shift), yang kemudiannya menjadi standard dalam F1 pada tahun 1990-an. Moreno menjalankan tugasnya dengan tekun, menjaga kerahsiaan sepenuhnya tanpa memberikan sebarang komen kepada pihak akhbar, suatu sikap yang membuatnya mendapat kepercayaan tinggi dari pereka John Barnard. Moreno meneruskan pembangunan Ferrari 639 yang kemudiannya dikenali sebagai Ferrari 640 pada tahun 1989.

Pada tahun 1984, Moreno hampir menyertai pasukan Formula Satu Brabham atas cadangan rakannya, Nelson Piquet, pemandu utama Brabham dan juara dunia bertahan. Pemilik pasukan Brabham, Bernie Ecclestone, hampir menandatangani pemandu Brazil muda itu untuk memandu kereta kedua pasukan. Walau bagaimanapun, peluang ini tidak menjadi kenyataan apabila penaja Brabham yang berpangkalan di Itali, Parmalat, mendesak agar seorang pemandu Itali menjadi rakan sepasukan Piquet. Ini menyebabkan situasi unik di mana Ecclestone menandatangani adik-beradik Teo Fabi dan Corrado Fabi untuk berkongsi pemanduan kereta tersebut, dengan Teo menjadi pemandu utama manakala Corrado menggantikannya dalam tiga perlumbaan apabila jadual F1 dan CART bertembung.

3.1. Percubaan Awal dan Debut (1982, 1987)

Moreno menerima panggilan daripada Colin Chapman untuk menggantikan Nigel Mansell di Lotus pada Grand Prix Belanda 1982 selepas Mansell mengalami patah pergelangan tangan. Sebelum ini, Teddy Yip, pemilik pasukan Theodore Racing, mahu Moreno mengambil alih tempat Jan Lammers yang patah ibu jari, tetapi Chapman enggan melepaskannya. Percubaan ini bertukar menjadi mimpi ngeri kerana Lotus 91 sukar dikendalikan, dan Moreno hampir tidak pernah memandu kereta itu dalam ujian, berbeza dengan pemandu tetap Mansell dan Elio de Angelis. Moreno gagal menguasai Lotus 91, dengan catatan masa kelayakan terbaiknya lebih dua saat daripada syarat kelayakan. Pada akhir tahun 1982, Lotus melepaskannya daripada tugas pemandu ujian, dan reputasinya mengambil masa untuk pulih daripada prestasi buruk ini.

Pada akhir musim Formula Satu 1987, beliau mendapat satu lagi peluang apabila dipanggil untuk menggantikan Pascal Fabre untuk pasukan AGS di Grand Prix Jepun 1987. Walaupun Moreno adalah yang paling perlahan dan gagal melayakkan diri, Mansell mengalami kecederaan semasa latihan dan pasukannya menarik diri, membenarkan Moreno membuat debut Grand Prix-nya. Dalam perlumbaan seterusnya, Grand Prix Australia 1987, beliau memandu JH22 yang sukar dikendalikan dan menamatkan perlumbaan di tempat ke-7. Setelah pemeriksaan teknikal pasca-perlumbaan, Lotus-Honda Ayrton Senna dibatalkan kelayakan dan Moreno dinaikkan ke tempat ke-6, meraih mata pertamanya dan mata pertama bagi pasukan AGS dalam Formula Satu.

3.2. Aktiviti Penuh dan Lompatan (1989-1991)

Pada tahun 1989, Moreno menyertai pasukan Coloni, namun kereta mereka tidak pernah kompetitif. Beliau hanya berjaya melayakkan diri untuk empat perlumbaan daripada 16 percubaan dan gagal menamatkan mana-mana perlumbaan.

Pada tahun 1990, permulaan musim nampak kurang menjanjikan apabila Moreno menyertai pasukan EuroBrun yang sedang merosot prestasinya. Beliau hanya berjaya melayakkan diri untuk dua daripada 14 perlumbaan pertama musim itu. Namun, tidak lama selepas diberitahu bahawa pasukan itu tidak akan bertanding dalam dua pusingan terakhir musim, beliau dihubungi oleh Benetton untuk memandu kereta kedua mereka, selepas Alessandro Nannini hampir kehilangan tangan dalam nahas helikopter berikutan Grand Prix Sepanyol 1990. Pada debutnya bersama Benetton di Grand Prix Jepun 1990 di Suzuka, Moreno bermula dari petak ke-8 dan berjaya menamatkan perlumbaan di tempat kedua di belakang rakan sepasukannya, Piquet. Ini adalah hasil yang sangat baik, walaupun dibantu oleh banyak kereta teratas yang mengundurkan diri, termasuk pertembungan antara Alain Prost dan Ayrton Senna pada selekoh pertama. Benetton mencapai penamat 1-2 yang pertama untuk pasukan itu. Selepas itu, beliau sekali lagi melayakkan diri di tempat ke-8 di Grand Prix Australia 1990 di Adelaide sebelum menamatkan perlumbaan di tempat ke-7. Persembahan cemerlang ini melayakkannya mendapat kontrak penuh dengan Benetton untuk musim 1991.

Walaupun mendapat kontrak penuh, kereta Benetton B191 pada tayar Pirelli tidak begitu kompetitif seperti yang dijangkakan pada musim 1991. Moreno mencapai keputusan terbaiknya di tempat keempat di Grand Prix Monaco 1991 dan Grand Prix Belgium 1991. Dalam perlumbaan kedua, Moreno mencatatkan pusingan terpantas, namun persembahannya dibayangi oleh debut cemerlang Michael Schumacher bersama pasukan Jordan. Ini menjadi perlumbaan terakhir Moreno untuk Benetton sebelum beliau digantikan secara kontroversi dengan Schumacher, yang direkrut oleh pengurusan Benetton, Tom Walkinshaw dan Flavio Briatore, untuk membina semula pasukan. Terdapat khabar angin bahawa Moreno sengaja memandu di bawah kemampuannya untuk tidak mengatasi Piquet, yang kemudiannya mengakui di televisyen Brazil pada tahun 2012 bahawa beliau kekal dalam Formula Satu "demi wang" selepas kemalangan kelayakan pada Grand Prix San Marino 1987 yang menyebabkan beliau kehilangan kira-kira 80% persepsi kedalaman. Moreno ditawarkan pemanduan kosong di Jordan untuk Grand Prix Itali 1991, di mana beliau melayakkan diri di tempat ke-9, mendahului rakan sepasukan Andrea de Cesaris. Namun, beliau terbabas pada pusingan kedua dan bersara. Beliau kemudian berlumba di Portugal, dan menggantikan Gianni Morbidelli di Minardi untuk perlumbaan terakhir tahun itu di Adelaide.

Dalam sidang media selepas Grand Prix Jepun 1990, Moreno, yang telah berjuang dalam perlumbaan pra-kelayakan, menyampuk apabila Aguri Suzuki, pemandu Jepun pertama di podium F1, berkata, "Pada tahun sebelumnya, perlumbaan saya berakhir setiap Jumaat pagi dari jam 8 hingga 9 pagi...". Moreno menyampuk dengan nada bergurau, "I know this feeling!, (Saya tahu perasaan ini!)" menyebabkan wartawan ketawa.

3.3. Kesukaran dan Musim Terakhir (1992, 1995)

Untuk musim 1992, Moreno kembali bersama pasukan kecil, menandatangani kontrak dengan Andrea Moda. Pasukan itu muncul dari sisa-sisa Scuderia Coloni. Moreno dan Perry McCarthy (yang kemudiannya dikenali sebagai Stig asal dalam rancangan Top Gear) menghadapi perjuangan yang sukar dengan pasukan yang tidak kompetitif itu. Moreno hanya berjaya melayakkan diri untuk satu perlumbaan sahaja, iaitu di Grand Prix Monaco 1992, sebelum pasukan itu runtuh berikutan penangkapan pemilik pasukan, Andrea Sassetti, di Grand Prix Belgium 1992.

Selepas bencana Andrea Moda, beliau menghabiskan dua musim berikutnya berlumba dalam perlumbaan Kereta Jelajah Itali dan Perancis. Beliau juga cuba melayakkan diri untuk Indianapolis 500 1994. Pada tahun 1995, Moreno kembali seketika ke Formula Satu bersama pasukan Forti yang bercita-cita tinggi. Latar belakang Brazil Moreno membantunya mendapatkan pemanduan itu. Namun, kereta mereka agak perlahan, dan keputusan terbaik Moreno ialah tempat ke-14 di Grand Prix Belgium 1995. Beliau mengakhiri kerjaya Formula Satu-nya dengan melanggar dinding lorong pit di Grand Prix Australia 1995.

Beliau tidak menerima gaji dari pasukan AGS pada tahun 1987. Moreno terpaksa menanggung sendiri semua perbelanjaan seperti penginapan hotel dan perkhidmatan cucian, yang sepatutnya ditanggung oleh pasukan. Isu ini kemudiannya membawa kepada pertikaian undang-undang antara Moreno dan AGS.

Pada Grand Prix Jepun 1995, Moreno dijadualkan digantikan oleh Hideki Noda yang mempunyai penaja, namun FIA tidak memberikan Super Lesen kepada Noda pada saat-saat terakhir. Ini memaksa Moreno, yang ketika itu berada di Hong Kong, untuk diterbangkan secara tiba-tiba ke Okayama pada Khamis petang untuk berlumba.

4.1. Kepulangan ke CART/Champ Car

Pada tahun 1996, Moreno meneruskan kerjaya Champ Car-nya, berlumba untuk Payton-Coyne Racing dengan kereta Lola-Ford, dan menduduki tempat ketiga di Michigan. Pada awal tahun 1997, beliau meninggalkan Payton-Coyne kerana kekurangan komitmen. Beliau memandu untuk tiga pasukan semasa musim 1997, memperoleh julukan "Super Sub", dengan keputusan terbaiknya di tempat ke-5 di Detroit dengan kereta Swift-Ford Newman-Haas. Di sana, beliau menggantikan Christian Fittipaldi yang cedera. Beliau berjaya mendahului rakan sepasukan utama, Michael Andretti, dalam beberapa sesi kelayakan, namun masih tidak dapat memperoleh pemanduan kompetitif untuk tahun 1998, sebaliknya menerima peranan sebagai pemandu ujian dengan Penske.

Tahun 1998 lebih tandus, dengan hanya tiga pemanduan. Musim berikutnya, beliau sekali lagi memandu dua kereta yang berbeza (Newman/Haas dan PacWest), dengan dua tempat ke-4 sebagai keputusan terbaiknya.


Pada tahun 2000, setelah menjadi pemandu pengganti untuk Patrick Racing pada musim sebelumnya, Moreno diberi tempat sepenuh masa di salah satu kereta Reynard-Ford mereka. Beliau mendahului siri itu untuk sebahagian besar jarak, sebelum mengalami kemerosotan prestasi, dan kalah kepada Gil de Ferran, akhirnya menduduki tempat ketiga keseluruhan dalam kejuaraan.

Moreno memenangi perlumbaan Champ Car pertamanya di Cleveland, dan dalam adegan yang jarang dilihat dalam sukan bermotor, Moreno yang emosional menangis secara terbuka. Itu adalah kemenangan perlumbaan pertamanya sejak kemenangan Formula 3000-nya dua belas tahun sebelumnya. Beliau sekali lagi menang untuk Patrick Racing di Vancouver pada tahun berikutnya, tetapi prestasinya kurang konsisten dan beliau jatuh ke tempat ke-13 dalam kedudukan kejuaraan.

Pada tahun 2003, beliau memandu untuk Herdez Competition, membawa Lola-Cosworth-nya ke tempat kedua di Miami, dan mengumumkan persaraannya dari sukan bermotor pada akhir tahun itu.

4.2. IndyCar dan Perlumbaan Ketahanan

Pada tahun 1999, beliau juga membuat penampilan pertamanya dalam siri Indy Racing League di Litar Antarabangsa Phoenix dengan menamatkan perlumbaan di tempat ke-6 dan kembali ke Indianapolis 500 setelah 13 tahun absen, menamatkan perlumbaan di tempat ke-20 untuk Truscelli Team Racing.

Pada April 2006, setelah hanya satu penampilan dalam Brazilian Stock Car di Jacarepaguá, Moreno menggantikan Ed Carpenter di Vision Racing, di Grand Prix Honda St. Petersburg 2006. Pada Ogos tahun yang sama, Moreno menjadi pemandu pertama yang menguji kereta Champ Car baharu buatan Panoz. Menurut bekas juara siri Paul Tracy, "(Moreno) adalah seorang yang tidak akan membuat kesilapan dan keluar dari jalan. Mereka perlu menambah jarak tempuh pada kereta dan memandunya dengan agak pantas, dan beliau adalah orang yang sempurna untuk tugas itu."

Setelah berlumba ribuan kilometer dalam ujian Panoz DP01, Moreno mendapat peluang untuk memandunya di Grand Prix Houston 2007, menggantikan Alex Figge yang cedera di Pacific Coast Motorsports. Beliau juga memandu sebagai pengganti untuk Stéphan Grégoire yang cedera di Indianapolis 500 2007 untuk Chastain Motorsports, namun terbabas awal dalam perlumbaan dan menamatkan di tempat terakhir.

Moreno juga mengambil bahagian dalam perlumbaan ketahanan yang terkenal, termasuk Le Mans 24 Jam pada tahun 1984 (DNF - kemalangan), dan Daytona 24 Jam pada tahun 2005 (DNF - masalah sistem penyejukan) serta pada tahun 2007 (tempat ke-4). Pada tahun 1987, beliau juga mengambil bahagian dalam Spa 24 Jam, tetapi DNF kerana masalah piston.

6.1. "Super Sub" dan Ketabahan

Moreno dikenali sebagai "Super Sub" pada akhir kerjayanya kerana beliau beberapa kali digunakan untuk menggantikan pemandu yang cedera. Peranannya sebagai "Super Sub" menunjukkan semangatnya yang tabah dan keupayaannya untuk terus berjuang walaupun sering menghadapi kekecewaan dan ketidakpastian. Julukan ini bukan sahaja mencerminkan keupayaannya untuk mengisi kekosongan pemandu, tetapi juga ketekunan dan kesetiaan beliau kepada sukan permotoran.

6.2. Insiden Utama dan Perwatakan

• Moreno adalah seorang yang sederhana, dengan ketinggian 168 cm dan berat 58 kg.
• Pada tahun 1990, pada pagi hari ia diputuskan untuk menggantikan Alessandro Nannini di Benetton, Moreno pergi ke pejabat Brabham untuk mencari tempat duduk untuk tahun berikutnya, tetapi ditolak dengan kasar. Kemudian, beliau menelefon John Barnard dari Benetton, yang mengajaknya "Minum teh? Anda boleh melihat mesin musim depan." Beliau melawat pejabat Benetton, dan ketika mereka sedang berbual, berita mengenai kemalangan helikopter Nannini tiba. Benetton mengadakan mesyuarat kecemasan dan pada mulanya menawarkan penggantian kepada Kazuyoshi Hoshino, yang sangat mengenali Suzuka. Namun, Hoshino menolak kerana syarat kewangan yang tidak sepadan. Oleh itu, Moreno, yang telah ditahan di pejabat semasa mesyuarat, telah disyorkan oleh Barnard sebagai pengganti.
• Pada sidang media selepas Grand Prix Jepun 1990, apabila Aguri Suzuki, pemandu Jepun pertama yang mencapai podium F1, berkata, "Pada tahun sebelumnya, perlumbaan saya berakhir setiap Jumaat pagi dari jam 8 hingga 9 pagi...", Moreno, yang juga pernah mengalami kegagalan pra-kelayakan berulang kali, menyampuk dengan berkata, "I know this feeling!" (Saya tahu perasaan ini!), menyebabkan wartawan ketawa.
• Moreno menjadi terkenal di kalangan peminat F1 Jepun selepas penamat 1-2 bersama Piquet di Grand Prix Jepun 1990.
• Pada tahun 1995, semasa kelayakan Grand Prix Jepun, kereta Moreno terhenti di selekoh 'hairpin'. Penonton bersorak "Roberto!" dan "Moreno!", dan beliau membalas dengan melambai mesra kepada penonton, menunjukkan perwatakannya yang baik.
• Pada tahun 1999, beliau menunjukkan ketahanan yang luar biasa dengan berlumba dalam perlumbaan ke-6 CART (Motorola 300) pada 29 Mei dan kemudian berlumba di perlumbaan ke-4 IRL Indy 500 pada hari berikutnya. Jika kedua-dua perlumbaan itu ditamatkan, beliau akan menamatkan jarak kira-kira 1.28 K km dalam dua hari. Moreno menamatkan kira-kira 970 km.
• Dalam temu bual selepas memenangi perlumbaan CART Cleveland pertamanya pada tahun 2000, Moreno berkata, "Walaupun anda tidak diendahkan apabila anda berkata, 'Saya mahu pergi ke bulan,' anda berusaha dan akhirnya sampai ke bulan. Saya rasa itulah kehidupan." Ucapan ini kini dianggap sebagai salah satu petikan terkenal dalam kalangan ahli sukan permotoran.
• Pada tahun 2017, beliau muncul sebagai tetamu di "Suzuka Sound of Engine 2017" yang diadakan di Litar Suzuka. Beliau menyertai rancangan bual bicara bersama Ukyo Katayama dan juga melakukan pemanduan demonstrasi dengan kereta F1 vintaj. Ini adalah lawatan pertamanya ke Suzuka sejak tahun 1995 bersama Forti F1.

8.1. Keputusan Lengkap Le Mans 24 Jam

8.2. Keputusan Lengkap Daytona 24 Jam

8.3. Keputusan Lengkap Spa 24 Jam

8.4. Keputusan Lengkap Kejuaraan Formula Dua Eropah

8.5. Keputusan Lengkap Formula 3000 Antarabangsa

8.6. Keputusan Lengkap Formula Satu

8.7. Keputusan Lengkap Perlumbaan Roda Terbuka Amerika