1. Kehidupan
Kehidupan Speusippus menandakan tempoh penting dalam sejarah awal Akademi Platonik, di mana beliau memainkan peranan utama dalam kepimpinan dan pengembangan institusi tersebut.
1.1. Kelahiran dan Keluarga
Speusippus dilahirkan di Athens sekitar tahun 408 SM. Beliau adalah anak kepada Eurymedon dan Potone, yang merupakan kakak kepada Plato. Ini menjadikan Speusippus sebagai anak saudara kepada Plato, satu hubungan kekeluargaan yang penting dalam sejarah falsafah Yunani kuno. Sumber-sumber kuno, termasuk surat ke-13 Plato yang pseudonim, menyatakan bahawa Speusippus berkahwin dengan anak saudarinya sendiri, iaitu cucu perempuan ibunya. Beliau berasal dari deme Myrrhinus.
1.2. Hubungan dengan Plato dan Kunjungan ke Syracuse
Speusippus mempunyai hubungan rapat dengan Plato dan merupakan salah seorang pengikut setianya. Beliau menemani bapa saudaranya, Plato, dalam perjalanan ketiganya ke Syracuse, Sicily, sebuah bandar yang kini terletak di Itali. Semasa di Syracuse, Speusippus menunjukkan kebolehan dan kebijaksanaan yang ketara, terutamanya dalam menjalin hubungan baik dengan Dion, seorang ahli politik dan sahabat Plato. Walaupun terdapat laporan mengenai kemarahan, ketamakan, dan kemewahan yang dikaitkan dengannya, sumber-sumber ini kemungkinan besar berasal daripada surat-surat palsu Dionysius Muda, yang telah diasingkan oleh Dion dengan kerjasama Speusippus. Nilai moralnya diakui oleh Timon, walaupun Timon lebih banyak mengkritik kecerdasannya.
1.3. Kepala Akademi Platonik
Setelah kematian Plato sekitar tahun 348 SM, Speusippus, yang ketika itu berusia hampir 60 tahun, dipilih sebagai penggantinya untuk mengetuai Akademi Platonik. Beliau memegang jawatan sebagai scholarch (ketua sekolah) selama lapan tahun, dari tahun 348/7 SM hingga 339/8 SM. Sepanjang tempoh kepimpinannya, Speusippus aktif dalam mengembangkan bidang falsafah di Akademi. Beliau meneruskan pembahagian falsafah kepada tiga cabang utama: Dialektik, Etika, dan Fizik, yang asasnya telah diletakkan oleh Plato. Beliau juga menekankan hubungan timbal balik antara ketiga-tiga cabang falsafah ini.
1.4. Akhir Hayat dan Kematian
Pada akhir hayatnya, Speusippus mengalami masalah kesihatan yang teruk, termasuk penyakit lumpuh yang berpanjangan, kemungkinan besar akibat strook. Disebabkan keadaannya yang semakin merosot, beliau akhirnya menyerahkan jawatan ketua Akademi kepada Xenocrates. Speusippus meninggal dunia pada tahun 339/8 SM. Kematiannya menandakan berakhirnya era kepimpinannya di Akademi dan permulaan kepimpinan Xenocrates.
2. Falsafah
Falsafah Speusippus menunjukkan pergeseran signifikan dari beberapa ajaran utama Plato, terutamanya dalam pandangannya tentang metafizik dan prinsip-prinsip asas realiti. Beliau cuba menggabungkan pemikiran Platonisme dengan unsur-unsur Pythagoreanisme, terutamanya dalam aspek matematik.
2.1. Kecenderungan Falsafah Umum
Speusippus menunjukkan kecenderungan falsafah yang berbeza daripada Plato dalam beberapa aspek penting. Beliau sangat dipengaruhi oleh teori nombor Pythagoras dan cuba menyelaraskan Platonisme dengan pemikiran Pythagorean. Beliau menolak kekakuan Teori Bentuk Plato, terutamanya idea-idea ideal, dan sebaliknya menekankan peranan matematik sebagai ciri utama falsafahnya. Aristoteles pernah mengkritik pandangan sezamannya dengan menyatakan, "Bagi orang sekarang, kajian matematik telah menjadi falsafah itu sendiri," yang dipercayai merujuk kepada Speusippus. Penekanan Speusippus terhadap nombor dan struktur matematik sebagai realiti utama membezakannya daripada penekanan Plato terhadap Bentuk-bentuk abstrak.
2.2. Metafizik
Speusippus secara terang-terangan menolak Teori Bentuk Plato. Berbeza dengan Plato yang membezakan antara nombor ideal (Bentuk nombor) dan nombor matematik, Speusippus menolak nombor ideal, dan seterusnya menolak idea-idea itu sendiri. Beliau berusaha untuk menentukan idea substansi dengan lebih jelas melalui pemisahan jenis-jenisnya, di mana perbezaan antara jenis-jenis substansi ini dianggap berpunca daripada perbezaan prinsip-prinsip (archai) yang menjadi asasnya. Oleh itu, beliau membezakan substansi nombor, saiz, dan jiwa, sedangkan Plato merujuknya sebagai entiti berasingan kepada nombor ideal.
Menurut Speusippus, terdapat lebih banyak jenis substansi, bermula dengan Yang Satu, dan mengandaikan prinsip-prinsip yang berbeza untuk setiap jenis substansi: satu untuk nombor, satu lagi untuk magnitud ruang, dan kemudian satu lagi untuk jiwa. Dengan cara ini, beliau melipatgandakan jenis-jenis substansi. Walau bagaimanapun, Speusippus juga mengakui sesuatu yang sama dalam jenis-jenis substansi yang berbeza ini, kerana beliau bermula dari Yang Satu yang mutlak dan menganggapnya sebagai prinsip formal yang sama. Beliau juga nampaknya mengandaikan bahawa pluraliti dan pelbagai bentuk adalah elemen utama yang sama dalam komposisi mereka.
Satu lagi penyimpangan penting daripada doktrin Plato adalah pandangan Speusippus mengenai Kebaikan. Beliau tidak menganggap Kebaikan sebagai prinsip utama yang mutlak, seperti Plato, tetapi sebaliknya berpendapat bahawa prinsip-prinsip alam semesta harus dianggap sebagai penyebab kebaikan dan kesempurnaan, bukan kebaikan dan kesempurnaan itu sendiri. Kebaikan, menurutnya, adalah hasil daripada kewujudan atau perkembangan yang dihasilkan, sama seperti benih tumbuhan dan haiwan bukanlah tumbuhan atau haiwan yang terbentuk sepenuhnya. Beliau menyatakan bahawa keindahan dan kebaikan tertinggi tidak wujud pada permulaan, kerana permulaan tumbuhan dan haiwan adalah penyebab, tetapi keindahan dan kesempurnaan terdapat dalam kesan-kesan daripada ini.
Yang Satu yang mutlak, beliau sebutkan seperti Plato, tetapi ia tidak dianggap sebagai entiti yang wujud, kerana semua entiti hanya boleh menjadi hasil perkembangan. Walau bagaimanapun, apabila beliau menganggap Yang Satu dalam siri perkara baik, seperti Pythagoras, beliau mungkin menganggapnya dalam pertentangannya dengan Yang Banyak, dan ingin menunjukkan bahawa kebaikan dan kesempurnaan berasal dari Yang Satu dan bukan dari Yang Banyak. Speusippus juga nampaknya mengaitkan aktiviti penting kepada Kesatuan primordial, sebagai sebahagian daripadanya yang tidak dapat dipisahkan, mungkin untuk menjelaskan bagaimana ia boleh berkembang melalui proses pembangunan diri menjadi kebaikan, semangat, dan sebagainya. Beliau juga membezakan roh daripada Yang Satu, serta daripada Kebaikan; dan Kebaikan daripada kesenangan dan kesakitan.
2.3. Epistemologi
Dalam bidang epistemologi, Speusippus sangat berminat untuk menyatukan perkara-perkara yang serupa dalam rawatan falsafah mereka, serta dalam penurunan dan penetapan idea-idea genus dan spesies. Beliau menumpukan perhatian kepada persamaan antara pelbagai sains dan bagaimana ia boleh dihubungkan. Dengan itu, beliau memajukan pembahagian tiga kali ganda falsafah kepada Dialektik, Etika, dan Fizik, yang asasnya telah diletakkan oleh Plato, tanpa mengabaikan hubungan timbal balik antara ketiga-tiga cabang falsafah ini. Speusippus berpendapat bahawa tiada siapa yang boleh mencapai definisi lengkap jika tidak mengetahui semua perbezaan yang memisahkan sesuatu yang akan didefinisikan daripada yang lain.
Seperti Plato, Speusippus membezakan antara objek pemikiran dan objek persepsi deria, antara kognisi akal dan persepsi deria. Namun, beliau cuba menunjukkan bagaimana persepsi boleh diterima dan diubah menjadi pengetahuan, dengan mengandaikan persepsi yang, melalui penyertaan dalam kebenaran rasional, mengangkat dirinya ke tahap pengetahuan. Dengan ini, beliau nampaknya memahami mod konsepsi segera (pada mulanya estetik); kerana beliau merujuk, untuk menyokong pandangan ini, kepada pertimbangan bahawa kemahiran artistik mempunyai asasnya, bukan dalam aktiviti deria, tetapi dalam kuasa yang tidak silap untuk membezakan antara objek-objeknya, iaitu, dalam persepsi rasional terhadapnya.
Beliau menekankan bahawa persepsi deria adalah spontan dan segera, tidak memerlukan proses pemikiran lanjut, dan hanya merupakan rangsangan asas yang tidak membolehkan penilaian yang lebih tinggi seperti baik dan buruk, atau kebahagiaan dan kesengsaraan. Sebaliknya, apabila seseorang merasakan "keindahan" atau "keburukan" pada sesuatu objek, ini melibatkan pertimbangan yang merupakan hasil daripada pemikiran rasional. Oleh itu, beliau menegaskan bahawa walaupun dalam bidang seni dan puisi, akal memainkan peranan penting. Pandangan ini bertentangan dengan pandangan Plato yang cenderung mengecualikan seni dan puisi atas alasan ia membangkitkan nafsu.
2.4. Etika
Dalam bidang etika, Speusippus berpandangan bahawa kebahagiaan adalah "keadaan yang lengkap dalam perkara-perkara yang selaras dengan alam semula jadi, keadaan yang diinginkan oleh semua manusia, sementara Kebaikan bertujuan untuk kebebasan daripada gangguan; dan kebajikan akan menghasilkan kebahagiaan." Kesaksian ini menunjukkan bahawa etika Speusippus mungkin menjadi latar belakang penting kepada idea-idea etika Stoisisme (kesesuaian kehendak dengan alam semula jadi) dan Epikureanisme (bandingkan "kebebasan daripada gangguan," aochlēsia, dengan tanggapan ataraxia).
Terdapat perdebatan antara Speusippus dan Eudoxus dari Cnidus mengenai konsep kebaikan. Eudoxus menerima bahawa Kebaikan adalah apa yang menjadi tujuan semua orang, tetapi beliau mengenal pasti ini sebagai kesenangan, berbeza dengan Speusippus yang secara eksklusif menumpukan kepada kebaikan moral. Sumber-sumber dari Aristoteles dan Aulus Gellius menunjukkan bahawa Speusippus menegaskan bahawa kesenangan bukanlah kebaikan, tetapi Kebaikan berada "di antara lawan kesenangan dan kesakitan." Ada kemungkinan bahawa perdebatan antara Speusippus dan Eudoxus mempengaruhi dialog Plato, Philebus.
Speusippus juga nampaknya telah mengembangkan lagi idea-idea Plato mengenai keadilan dan warganegara, serta prinsip-prinsip asas perundangan. Beliau berpendapat bahawa Kebaikan bukanlah prinsip yang menghasilkan sesuatu, tetapi sesuatu yang ditentukan apabila sesuatu objek mencapai bentuk akhirnya. Dengan kata lain, beliau melihat prinsip kebaikan wujud dalam objek-objek semula jadi. Beliau secara logik cuba menjelaskan bahawa Kebaikan sangat bergantung pada Yang Satu, dan Yang Dua yang berasal dari Yang Satu juga merupakan sebahagian daripada Kebaikan. Beliau juga berhujah bahawa kesenangan adalah sesuatu yang jauh dan samar dari alam semula jadi, oleh itu ia adalah "kejahatan".
3. Karya Tulis
Diogenes Laërtius menyenaraikan beberapa karya Speusippus dan menyatakan bahawa semua tulisannya berjumlah 43,475 baris manuskrip. Walaupun kebanyakan karyanya kini hanya wujud dalam bentuk fragmen atau rujukan daripada penulis lain, senarai ini memberikan gambaran tentang keluasan minat dan sumbangan falsafahnya.
Antara karya-karya beliau yang tercatat adalah:
- Aristippus dari Cyrene
- Mengenai Kekayaan, satu buku
- Mengenai Kesenangan, satu buku
- Mengenai Keadilan
- Mengenai Falsafah
- Mengenai Persahabatan
- Mengenai Dewa-Dewa
- Ahli Falsafah
- Jawapan kepada Cephalus
- Cephalus
- Clinomachus atau Lysias
- Warganegara
- Mengenai Jiwa
- Jawapan kepada Gryllus
- Kritikan Seni, satu buku untuk setiap seni
- Memoir, dalam bentuk dialog
- Risalah mengenai Sistem, dalam satu buku
- Dialog mengenai Persamaan dalam Sains, dalam sepuluh buku
- Pembahagian dan Hipotesis berkaitan Persamaan
- Mengenai Genus dan Spesies Tipikal
- Jawapan kepada Karya Tanpa Nama
- Pujian kepada Plato
- Surat-surat kepada Dion, Dionysius, dan Philip
- Mengenai Perundangan
- Ahli Matematik
- Mandrobolus
- Lysias
- Definisi
- Susunan Ulasan
- Persamaan (disebut dalam sumber Korea)
- Mengenai Nombor Pythagoras (disebut dalam sumber Korea)
4. Pengaruh dan Evaluasi
Pengaruh Speusippus terhadap Akademi Platonik dan falsafah Yunani kuno adalah signifikan, terutamanya dalam pergeseran penekanan dari Teori Bentuk Plato kepada matematik dan nombor.
4.1. Kritik Aristoteles
Aristoteles, yang merupakan murid Plato dan juga rakan sezaman Speusippus di Akademi, mengkritik falsafah Speusippus secara ketara. Kritik utama Aristoteles tertumpu kepada penolakan Speusippus terhadap Teori Bentuk Plato dan penekanannya yang berlebihan terhadap matematik dan teori nombor sebagai asas realiti. Aristoteles berpendapat bahawa Speusippus telah mengabaikan aspek-aspek penting dalam falsafah Plato, terutamanya mengenai keutamaan idea-idea abstrak.
Pandangan Speusippus yang menafikan keabsolutan idea dan sebaliknya melihat nombor sebagai jalan untuk mencapai Yang Satu telah menimbulkan tentangan daripada beberapa pengikut Plato. Perbezaan falsafah yang ketara ini, terutamanya kecenderungan Speusippus terhadap Pythagoreanisme dan numerologi, dipercayai menjadi salah satu sebab utama mengapa Aristoteles meninggalkan Akademi setelah Speusippus mengambil alih kepimpinan. Kritik Aristoteles ini mempunyai kesan yang besar terhadap perkembangan falsafah seterusnya, membentuk perdebatan antara aliran Platonisme dan Aristotelianisme.
4.2. Suksesi Akademi
Setelah kematian Speusippus, kepimpinan Akademi Platonik diserahkan kepada Xenocrates. Xenocrates, yang juga merupakan murid Plato, meneruskan beberapa aspek pemikiran Speusippus tetapi juga mengubah dan mengembangkan ideanya. Walaupun Speusippus menyimpang dari beberapa ajaran Plato, beliau tetap memainkan peranan penting dalam membentuk arah awal Akademi selepas Plato. Pemikirannya, walaupun sering dianggap lebih "mistik" dalam beberapa aspek (terutamanya berkaitan dengan peranan nombor dalam mencapai kebenaran), menyumbang kepada evolusi tradisi Platonik dan membuka jalan bagi interpretasi baharu terhadap ajaran Plato. Xenocrates kemudiannya akan cuba menyatukan semula beberapa elemen Platonisme dengan pandangan yang lebih sistematik.