Su Zhe

2.1. Birth and Family

Su Zhe dilahirkan pada 20 Februari 1039 (26 Februari tahun kedua Baoyuan) di Meishan, yang kini merupakan sebahagian daripada Sichuan, China. Beliau adalah anak kedua kepada Su Xun, seorang penulis esei yang terkenal, dan adik kepada Su Shi (juga dikenali sebagai Su Dongpo), seorang penyair, pelukis, dan ahli kaligrafi yang agung. Keluarga Su ini sangat dihormati dalam kalangan kesusasteraan dan politik, dan ketiga-tiga mereka-Su Xun, Su Shi, dan Su Zhe-secara kolektif dikenali sebagai "Tiga Su" dan diiktiraf sebagai sebahagian daripada "Lapan Ahli Sastera Tang dan Song". Nama kehormatan Su Zhe ialah Ziyou dan Tongshu, manakala gelaran kehormatannya ialah Yingbin Yilao. Tempat kediaman keluarga Su, Kuil Sansu, telah dibina semula menjadi Muzium Sansu pada tahun 1984, dan sejak itu menjadi salah satu tarikan budaya yang terkenal.

2.2. Education and Civil Service Examination

Su Zhe menerima pendidikan awal yang menyeluruh daripada bapanya, Su Xun, dan juga daripada seorang guru bernama Liu Chun (Liu Huizhi) di sebelah barat bandar Meishan. Didikan ini membentuk asas intelektualnya yang kukuh. Pada tahun 1057, ketika berusia 18 tahun, Su Zhe bersama abangnya, Su Shi, berjaya lulus peperiksaan perkhidmatan awam peringkat tertinggi, iaitu peperiksaan *Jinshi*. Kejayaan ini merupakan prasyarat untuk memegang jawatan tinggi dalam kerajaan dan menandakan permulaan laluan khidmat awamnya yang panjang dan penuh cabaran.

3.1. Early Official Career

Selepas lulus peperiksaan *jinshi* pada tahun 1057, Su Zhe mula berkhidmat sebagai pegawai kerajaan. Beliau dilantik sebagai Tuiguan di Shangzhou. Walau bagaimanapun, beliau pada mulanya menolak untuk menerima jawatan rasmi pada tahun 1061, dengan alasan ingin menjaga bapanya di ibu kota. Hanya selepas abangnya, Su Shi, kembali dari tugasnya di Fengxiang, barulah Su Zhe menerima jawatan sebagai Tuiguan di Damingfu (Weizhou). Pada zaman Maharaja Shenzong, beliau menjadi pegawai di San Si Tiaoli Si. Beliau kemudiannya dipindahkan ke jawatan Tuiguan di Henan, dan seterusnya sebagai Pendaftar di Qizhou (kini Kaunti Licheng, Shandong), sebelum menjadi Zhuzuo Lang. Apabila Zhang Fangping menjadi gabenor di Nanjing, Su Zhe turut berkhidmat di sana.

3.2. Opposition to New Policies and Exile

Su Zhe merupakan pengkritik lantang terhadap Dasar Baharu yang diperkenalkan oleh Canselor Wang Anshi pada tahun 1070. Beliau menulis surat kepada maharaja untuk menyatakan bahawa reformasi tersebut adalah tidak bijak dan juga mengkritik undang-undang baharu secara langsung kepada Wang Anshi. Walaupun Maharaja Shenzong memanggilnya untuk berbincang dan mengarahkannya untuk mengambil bahagian dalam reformasi, Su Zhe terus mengemukakan kritikan apabila beliau mendapati banyak aspek dasar tersebut tidak sesuai. Ini menimbulkan kemarahan Wang Anshi, yang cuba mendakwanya, namun beliau terselamat berkat campur tangan Chen Shengzhi, walaupun akhirnya dipindahkan sebagai penjaga di Henan.

Pada tahun 1079, abangnya, Su Shi, dipenjarakan dalam "Kes Puisi Teres Gagak" (烏台詩案^{Bahasa Cina}) kerana puisi-puisinya didakwa mengkritik maharaja dan Wang Anshi. Su Zhe, yang sangat menghormati abangnya, cuba menyelamatkan Su Shi dengan menawarkan jawatan rasminya sebagai ganti keselamatan abangnya. Malangnya, beliau turut terlibat dalam kes tersebut dan dibuang negeri ke Junzhou (kini Kaunti Gao'an, Jiangxi), di mana beliau ditugaskan mengawasi cukai garam dan arak. Beliau kemudiannya dipindahkan ke Jixian (kini Kaunti Jixian, Anhui) sebagai Hakim Daerah pada tahun 1084. Walaupun tempoh perkhidmatannya di sana singkat, beliau melakukan banyak perkara untuk rakyat, yang menyebabkan beliau disayangi dan dipuji oleh penduduk tempatan. Sepanjang dua puluh tahun berikutnya, Su Zhe mengalami tempoh yang sukar dalam kedudukannya, dan beliau terus dibuang negeri ke pelbagai tempat lain termasuk Ruzhou, Yuanzhou, Huazhou, Leizhou, Xunzhou, Yongzhou, dan Yuezhou.

3.3. Return to Court and Later Career

Apabila Maharaja Zhezong menaiki takhta pada tahun 1085, puak Konservatif (yang menentang Dasar Baharu Wang Anshi) yang diketuai oleh Sima Guang kembali berkuasa. Su Zhe dipanggil semula ke ibu kota dan dilantik sebagai Bishu Sheng Xiaoshulang. Beliau kemudiannya dinaikkan pangkat secara berurutan, memegang jawatan penting seperti Yousi Jian, Qiju Lang, Zhongshu Sheren, Hubu Shilang, dan Hanlin Xueshi. Pada tahun 1089, beliau dilantik sebagai Quan Libu Shangshu dan Yushi Zhongcheng, dan juga dihantar sebagai utusan ke Dinasti Liao (Khitan) bersama Xingbu Shilang Zhao Junxi. Setelah kembali, beliau menjadi Menxia Shilang, memegang kuasa eksekutif.

Walau bagaimanapun, apabila Maharaja Zhezong mengubah dasar dan mengembalikan semula puak Dasar Baharu, Su Zhe sekali lagi mengemukakan surat bantahan pada tahun 1094. Akibatnya, beliau dibuang negeri semula untuk mengawasi Ruzhou, dan kemudiannya dipindahkan ke banyak tempat lain. Walaupun Maharaja Huizong menaiki takhta pada tahun 1100, Su Zhe masih meneruskan kehidupan yang berpindah-randah. Beliau kemudiannya dipulihkan pangkatnya sebagai Taizhong Dafu, tetapi apabila Cai Jing menjadi Canselor, beliau sekali lagi diturunkan pangkat menjadi Chaoyi Dafu, sebelum dipulihkan semula ke jawatan lamanya sebagai Taizhong Dafu.

3.4. Retirement and Later Life

Pada usia 62 tahun, sekitar tahun 1102 hingga 1106 (khususnya pada tahun 1104), Su Zhe yang sudah muak dengan pergolakan politik, memohon untuk bersara dari perkhidmatan awam. Beliau menetap di sebuah ladang di Xuchang (kini di Henan, China), yang juga dikenali sebagai Yingchuan atau Xuzhou, berhampiran Sungai Ying Shui. Di sana, beliau menjalani kehidupan yang tenang dan damai, jauh daripada kekecohan masyarakat. Beliau mengamalkan gelaran kehormatannya, Yingbin Yilao, dan menumpukan perhatian kepada usaha ilmiah. Selama kira-kira sepuluh tahun, beliau mengasingkan diri, menghabiskan masa dengan membaca dan mengkaji klasik, sejarah, dan pelbagai falsafah. Kehidupan persaraannya ini membolehkannya menumpukan sepenuhnya kepada penulisan dan pemikiran, jauh dari intrik politik.

4.1. Literary Style and Major Works

Karya-karya Su Zhe banyak dipengaruhi oleh abangnya, Su Shi, dan bapanya, Su Xun. Beliau mahir dalam penulisan esei politik (*Celun*) dan esei sejarah, yang memberikannya status istimewa dalam Dinasti Song. Walaupun bakatnya dalam puisi (termasuk *shi*, *ci*, dan *fu*) mungkin tidak setinggi abangnya, Su Shi mengakui pencapaian Su Zhe dalam esei adalah luar biasa.

Gaya esei Su Zhe sentiasa berubah mengikut tempoh kehidupannya, yang boleh dibahagikan kepada empat fasa utama:

• Awal Kerjaya:** Esei-esei sebelum beliau terlibat dalam politik adalah tajam dan mendalam, seperti 'On the Six Fallen States' (六國論^{Bahasa Cina}), dan jelas seperti 'About Three Kingdoms' (三國論^{Bahasa Cina}). Dalam 'About Three Kingdoms', beliau membandingkan Liu Bei dengan Liu Bang, menyatakan bahawa Liu Bei kurang bijaksana dan berani.
• Pegawai Tempatan:** Apabila beliau menjadi pegawai kerajaan tempatan, esei-eseinya secara beransur-ansur berubah daripada membuat komen kepada meluahkan perasaan, dan kurang mementingkan struktur. Pada masa ini, perasaannya tersembunyi, dan beliau mampu menggambarkan pemandangan dan watak dengan jelas.
• Kembali ke Istana:** Semasa beliau kembali ke istana diraja, esei-esei Su Zhe lebih tertumpu kepada cadangan reformasi politik, dan penulisannya mempunyai tujuan praktikal dari sudut pandangan ekspresi. Contohnya, dalam 'Letter to Emperor', beliau menyatakan bahawa "perkara paling mendesak pada masa kini adalah kekurangan wang" (今世之患,莫急于無財^{Bahasa Cina}), menyoroti kemiskinan rakyat sebagai masalah utama masyarakat.
• Akhir Hayat:** Pada tempoh akhir hayatnya, esei-eseinya mengikuti idea utama daripada pembacaan dan pengalamannya.

Antara karya-karya penting Su Zhe termasuklah koleksi esei seperti Luan Cheng Ji (欒城集^{Bahasa Cina}, 84 jilid), Yingzhao Ji (應詔集^{Bahasa Cina}, 12 jilid), serta kajian klasik seperti Chun Qiu Jie Ji (春秋集解^{Bahasa Cina}, 12 jilid) dan Shi Ji Zhuan (詩集傳^{Bahasa Cina}, 20 jilid), yang membuat inovasi ketara dalam kajian Kitab Sajak. Beliau juga menulis Xinlun (新論^{Bahasa Cina}), di mana beliau menyatakan: "Dalam masyarakat hari ini, pemerintahan yang baik tidak semestinya membawa keamanan dan kekacauan tidak semestinya membawa krisis. Apabila peraturan yang mengatur sesuatu tidak konsisten atau tidak lengkap, walaupun tidak berakhir dengan revolusi, akan ada masalah sosial yang teruk." Karya-karya lain termasuk Lunyu Shiyi (論語拾遺^{Bahasa Cina}, 1 jilid), Mengzi Jie (孟子解^{Bahasa Cina}, 1 jilid), Gushi (古史^{Bahasa Cina}, 60 jilid), Longchuan Luezhi (龍川略志^{Bahasa Cina}, 10 jilid), Biezh (別志^{Bahasa Cina}, 8 jilid), dan Daode Jingjie (道德經解^{Bahasa Cina}, 2 jilid).

4.2. Literary Theory (Qi)

Su Zhe mengemukakan konsep 'Qi' (氣^{Bahasa Cina}) sebagai elemen penting dalam penciptaan sastera. Beliau percaya bahawa karya-karya sastera berasal daripada 'Qi', dan seseorang tidak boleh menulis karya hanya dengan belajar, tetapi juga boleh memperoleh 'Qi' melalui pembangunan diri. Dalam pandangannya, 'Qi' adalah kunci untuk menghasilkan karya-karya agung. Beliau berpendapat bahawa 'Qi' dapat dicapai bukan sahaja melalui pembangunan dalaman tetapi juga melalui pengalaman hidup yang sebanyak mungkin. Konsep ini menekankan kepentingan intipati peribadi dan pengalaman hidup penulis dalam membentuk kualiti dan impak sesebuah karya sastera.

4.3. Ideological Influences

Karya-karya Su Zhe mencerminkan pengaruh kuat Konfusianisme, yang menjadi asas falsafahnya. Beliau sangat mengagumi Mencius, dan pandangan Mencius mengenai tadbir urus dan masyarakat banyak mempengaruhi pemikirannya. Su Zhe juga mempelajari dari pelbagai sumber lain, menunjukkan keterbukaan intelektualnya. Beliau dikenali sebagai seorang penulis patriotik yang mampu mengenal pasti masalah utama dalam masyarakat pada zamannya dan berusaha menyelesaikannya berdasarkan pengalaman para pendahulu. Walaupun berpegang teguh kepada Konfusianisme, beberapa sumber juga menyebutkan pengaruh Buddhisme yang ketara dalam karya-karyanya. Secara keseluruhan, pemikirannya berpusat pada kebajikan rakyat dan usaha untuk membina persekitaran yang lebih baik untuk pembangunan masa depan masyarakat.

5.1. Status as One of the Eight Masters of the Tang and Song

Su Zhe diiktiraf sebagai salah seorang daripada "Lapan Ahli Sastera Agung Dinasti Tang dan Song", sebuah gelaran yang sangat dihormati dalam sejarah kesusasteraan China. Beliau berkongsi status ini dengan bapanya, Su Xun, dan abang sulungnya, Su Shi, yang secara kolektif dikenali sebagai "Tiga Su". Kedudukannya dalam kumpulan elit ini menekankan kepentingan dan warisan budayanya yang kekal, serta sumbangannya yang tidak ternilai kepada prosa klasik Cina.

5.2. Historical and Social Evaluation

Secara sejarah dan sosial, tindakan politik serta hasil sastera Su Zhe dinilai tinggi. Beliau dikenali kerana mencintai keadilan dan sentiasa menghormati pendapat orang lain. Sebagai seorang ahli sastera klasik, beliau mencapai kemasyhuran yang meluas. Esei-esei sejarahnya, seperti yang dilakukan oleh bapa dan abangnya, bertujuan untuk mengkritik keadaan sosial dan menarik perhatian maharaja untuk membina persekitaran yang lebih baik bagi pembangunan selanjutnya. Beliau secara konsisten menunjukkan keprihatinan terhadap kebajikan rakyat dan kesaksamaan sosial, sering kali mengkritik dasar-dasar yang dilihatnya memudaratkan masyarakat. Su Zhe sentiasa berusaha untuk menyelesaikan masalah masyarakat berdasarkan pengalaman para pendahulu, mencerminkan semangat patriotiknya.

Pengaruhnya terhadap generasi kemudian adalah ketara. Beliau dianugerahkan gelaran anumerta Duanming Dian Xueshi dan diberikan nama anumerta Wending. Salah seorang keturunannya, Su Xuelin, juga menjadi penulis esei dan novelis terkenal di China moden, yang menunjukkan kesinambungan warisan intelektual keluarga Su.