1. Kehidupan Awal dan Latar Belakang
Sunderlal Bahuguna menunjukkan komitmen awal terhadap pembaharuan sosial dan alam sekitar sejak usia muda, yang membentuk asas kepada aktivisme sepanjang hayatnya.
1.1. Zaman Kanak-kanak dan Pendidikan
Sunderlal Bahuguna dilahirkan pada 9 Januari 1927, di kampung Maroda, berhampiran Tehri, Uttarakhand, India. Beliau pernah menyatakan bahawa nenek moyangnya, yang menggunakan nama keluarga Bandyopadhyaya, telah berhijrah dari Bengal ke Tehri kira-kira 800 tahun yang lalu. Sejak usia 13 tahun, beliau mula terlibat dalam aktiviti sosial di bawah bimbingan Shri Dev Suman, seorang nasionalis yang menyebarkan mesej tanpa kekerasan. Pengalaman awal ini membentuk pandangan dan komitmennya terhadap perjuangan sosial.
1.2. Aktiviti Awal
Sejak usia muda, Sunderlal Bahuguna aktif dalam pelbagai gerakan sosial. Beliau berjuang menentang diskriminasi kasta, khususnya amalan ketaksentuhan yang berleluasa pada masa itu. Dari tahun 1965 hingga 1970, beliau giat menganjurkan wanita-wanita di kawasan pergunungan dalam kempen anti-minuman keras. Sebelum tahun 1947, beliau turut memobilisasi rakyat menentang pemerintahan kolonial British, menunjukkan komitmen awalnya terhadap kemerdekaan dan pembaharuan sosial. Pada masa kemerdekaan India, beliau bersekutu dengan Parti Kongres Kebangsaan India di Uttar Pradesh.
2. Falsafah dan Ideologi
Sunderlal Bahuguna mengamalkan prinsip-prinsip Gandhisme secara mendalam dalam kehidupan dan aktivismenya. Beliau menerima dan mempraktikkan falsafah tanpa kekerasan (Ahimsa) dan Satyagraha yang diperkenalkan oleh Mahatma Gandhi. Kepercayaan teras ini membimbing setiap langkahnya, daripada kehidupan peribadi hingga perjuangan awam. Semasa perkahwinannya dengan Vimla, beliau menetapkan syarat bahawa mereka akan tinggal di kalangan masyarakat luar bandar dan menubuhkan sebuah ashram di kampung, mencerminkan komitmennya terhadap kehidupan sederhana dan khidmat masyarakat. Diinspirasikan oleh Gandhi, beliau berjalan kaki merentasi hutan dan bukit-bukau Himalaya, meliputi jarak lebih daripada 4.70 K km, untuk memerhatikan sendiri kerosakan yang disebabkan oleh projek-projek pembangunan berskala besar terhadap ekosistem Himalaya yang rapuh dan kemerosotan kehidupan sosial di kampung-kampung.
3. Aktiviti dan Pencapaian Utama
Sunderlal Bahuguna dikenali melalui sumbangan dan pencapaiannya yang ketara sebagai aktivis alam sekitar dan sosial, terutamanya dalam Gerakan Chipko dan bantahan terhadap Empangan Tehri.
3.1. Gerakan Chipko
Gerakan Chipko bermula pada awal tahun 1970-an di Uttarakhand (yang ketika itu merupakan sebahagian daripada Uttar Pradesh) sebagai tindakan spontan oleh penduduk kampung untuk menyelamatkan pokok-pokok daripada ditebang oleh kontraktor hutan. Dalam bahasa Hindi, perkataan "चिपकोChipkoBahasa Hindi" secara harfiah bermaksud "memeluk" atau "melekat", dan gerakan ini mendapat namanya kerana orang ramai yang cuba menyelamatkan pokok-pokok akan memeluk pokok-pokok tersebut apabila pembalak cuba menebangnya.
Salah satu sumbangan penting Sunderlal Bahuguna kepada Gerakan Chipko, dan kepada alam sekitar secara amnya, adalah penciptaan slogannya yang terkenal: "Ekologi adalah ekonomi yang kekal" (Ecology is permanent economyBahasa Inggeris). Beliau memainkan peranan penting dalam mempopularkan gerakan ini melalui perarakan rentas Himalaya sejauh 5.00 K km yang dilakukannya dari tahun 1981 hingga 1983. Semasa perarakan ini, beliau mengembara dari kampung ke kampung, mengumpulkan sokongan untuk gerakan tersebut dan meningkatkan kesedaran tentang kepentingan pemeliharaan hutan.
Usaha Bahuguna membuahkan hasil apabila beliau mengadakan pertemuan dengan Perdana Menteri India ketika itu, Indira Gandhi. Pertemuan ini dipercayai menyebabkan Gandhi mengeluarkan larangan selama 15 tahun ke atas penebangan pokok hijau pada tahun 1980, yang merupakan kemenangan besar bagi gerakan pemeliharaan hutan. Beliau juga mempunyai hubungan rapat dengan Gaura Devi, salah seorang perintis gerakan Chipko yang lain.
3.2. Bantahan terhadap Empangan Tehri
Sunderlal Bahuguna memainkan peranan utama dalam bantahan anti-Empangan Tehri selama beberapa dekad. Beliau menggunakan kaedah Satyagraha dan berulang kali melakukan mogok lapar di tebing Sungai Bhagirathi sebagai tanda bantahannya. Pada tahun 1995, beliau menamatkan mogok lapar selama 45 hari setelah menerima jaminan daripada Perdana Menteri ketika itu, P. V. Narasimha Rao, bahawa sebuah jawatankuasa kajian mengenai kesan ekologi empangan akan dilantik.
Selepas itu, beliau melakukan satu lagi mogok lapar yang lebih lama, berlangsung selama 74 hari, di Gandhi Samadhi, Raj Ghat semasa tempoh Perdana Menteri H. D. Deve Gowda. Gowda memberikan jaminan peribadi untuk menyemak semula projek tersebut. Walaupun terdapat kes mahkamah yang berlanjutan di Mahkamah Agung India selama lebih daripada satu dekad, kerja-kerja pembinaan di Empangan Tehri disambung semula pada tahun 2001. Akibatnya, Bahuguna ditangkap pada 24 April 2001.
Akhirnya, takungan empangan mula diisi pada tahun 2004, dan pada 31 Julai 2004, beliau akhirnya dipindahkan ke kediaman baru di Koti. Kemudian, beliau berpindah ke ibu kota Uttarakhand, Dehradun, dan mula tinggal di sana bersama isterinya.
3.3. Pergerakan Sosial dan Aktiviti Lain
Selain aktivisme alam sekitar, Sunderlal Bahuguna juga aktif dalam pelbagai pergerakan sosial untuk meningkatkan kehidupan masyarakat luar bandar, terutamanya wanita yang bekerja di rantau Himalaya. Beliau berusaha untuk mengatasi masalah sosial dan ekonomi yang dihadapi oleh penduduk gunung. Beliau juga terlibat dalam gerakan kesederhanaan dan pada awal kehidupannya, beliau berjuang menentang diskriminasi kasta. Komitmennya melangkaui isu alam sekitar semata-mata, mencerminkan pandangan holistiknya terhadap keadilan sosial dan kesejahteraan manusia.
4. Warisan dan Pengaruh
Warisan Sunderlal Bahuguna melangkaui Gerakan Chipko, memberi inspirasi kepada pelbagai inisiatif pemuliharaan di seluruh India. Pada 8 September 1983, Pandurang Hegde, seorang aktivis alam sekitar dari Karnataka, memulakan Gerakan Appiko (ಅಪ್ಪಿಕೊAppikoBahasa Kannada, bermaksud "memeluk" dalam bahasa Kannada) untuk membantah penebangan pokok, monokultur, dan penebangan hutan di Ghat Barat. Gerakan ini mendapat inspirasi langsung daripada Sunderlal Bahuguna dan Gerakan Chipko.
Bahuguna sendiri telah melawat wilayah tersebut pada tahun 1979 untuk membantu dalam kempen menentang projek hidroelektrik Bedthi yang dicadangkan. Selepas Gerakan Appiko bermula, Bahuguna dan Pandurang Hegde berjalan kaki merentasi banyak bahagian selatan India, mempromosikan pemuliharaan ekologi, terutamanya perlindungan Ghat Barat, yang merupakan titik panas biodiversiti. Usaha ini, bersama dengan Gerakan Selamatkan Ghat Barat yang lebih luas, membawa kepada moratorium penebangan hijau di seluruh wilayah pada tahun 1989.
Walaupun paling dikenali sebagai aktivis alam sekitar dan pembela gigih penduduk Himalaya serta sungai-sungai India, Bahuguna juga bekerja keras untuk memperbaiki nasib penduduk gunung, terutamanya wanita yang bekerja, dan dikaitkan dengan gerakan kesederhanaan serta perjuangan menentang diskriminasi kasta.
Pada 21 Mei 2022, anak perempuan Bahuguna, Madhu Pathak, menyunting dan menerbitkan sebuah buku cenderamata mengenai kehidupan dan karyanya. Buku ini mengandungi sumbangan daripada aktivis sosial, penulis, intelektual, dan ahli politik terkemuka, dan turut membantu pembaca memahami pergerakan massa ekologi di wilayah Himalaya Garhwal.
5. Anugerah dan Pengiktirafan
Sunderlal Bahuguna menerima beberapa anugerah dan penghormatan penting sepanjang hayatnya, namun beliau juga dikenali kerana pendiriannya yang berprinsip dalam menolak anugerah tertentu.
- 1981: Anugerah Padma Shri (Ditolak). Pada tahun 1981, Bahuguna menolak untuk menerima Padma Shri kerana keengganan kerajaan untuk membatalkan projek Empangan Tehri meskipun bantahannya.
- 1986: Anugerah Jamnalal Bajaj Award untuk kerja-kerja konstruktif.
- 1987: Anugerah Right Livelihood Award (untuk Gerakan Chipko).
- 1989: Ijazah Kehormat Doktor Sains Sosial dianugerahkan oleh IIT Roorkee.
- 2009: Anugerah Padma Vibhushan oleh kerajaan India untuk pemuliharaan alam sekitar.
6. Penulisan
Sunderlal Bahuguna menyumbang kepada kesusasteraan alam sekitar melalui beberapa buku dan penerbitan yang ditulis atau ditulis bersama olehnya.
- Sundar Lal Bahuguna Sankalp ke Himalaya (bersama Madhu Pathak, Mei 2013)
- India's Environment: Myth & Reality (bersama Vandana Shiva dan Medha Patkar)
- Environmental Crisis and Humans at Risk: Priorities for action (bersama Rajiv K.Sinha)
- Bhu Prayog Men Buniyadi Parivartan Ki Or (dalam bahasa Hindi)
- Dharti Ki Pukar (dalam bahasa Hindi)
Selain itu, terdapat juga buku mengenai aktivisme dan falsafah alam sekitar beliau:
- Ecology is Permanent Economy: The Activism and Environmentalism of Sunderlal Bahuguna oleh George Alfred James (2013).
7. Kehidupan Peribadi
Sunderlal Bahuguna berkahwin dengan Vimla Bahuguna. Perkahwinan mereka didasari oleh syarat bahawa mereka akan hidup di kalangan masyarakat luar bandar dan menubuhkan sebuah ashram di kampung, menunjukkan komitmen bersama mereka terhadap kehidupan sederhana dan khidmat masyarakat. Pada penghujung hayatnya, beliau berpindah ke ibu kota Uttarakhand, Dehradun, dan tinggal di sana bersama isterinya.
8. Kematian
Sunderlal Bahuguna meninggal dunia pada 21 Mei 2021, akibat komplikasi COVID-19. Beliau telah disahkan positif COVID-19 pada 8 Mei 2021 dan dimasukkan ke hospital untuk rawatan. Selepas kematiannya, beliau menerima pelbagai penghormatan dan peringatan. Antaranya, syarikat Amul memperingatinya dalam salah satu iklan mereka. Pada 25 Mei 2021, abunya disemadikan di akar pokok-pokok di Sundarban.
9. Penilaian dan Kontroversi
Sunderlal Bahuguna diiktiraf secara meluas sebagai seorang tokoh penting dalam gerakan alam sekitar India, dihormati atas komitmennya yang tidak berbelah bahagi terhadap pemeliharaan hutan dan ekosistem Himalaya. Pendiriannya yang berprinsip, terutamanya dalam menentang projek-projek pembangunan berskala besar seperti Empangan Tehri, seringkali membawa beliau berhadapan dengan pihak berkuasa dan menimbulkan perdebatan awam. Namun, kaedah aktivismenya yang berlandaskan tanpa kekerasan dan Satyagraha sentiasa menekankan dialog dan kesedaran awam, bukan konfrontasi agresif. Penolakannya terhadap Anugerah Padma Shri pada tahun 1981 adalah contoh jelas pendiriannya yang teguh, di mana beliau meletakkan prinsip alam sekitar di atas pengiktirafan peribadi. Walaupun perjuangannya sering kali menentang arus perdana pembangunan, beliau sentiasa dilihat sebagai pembela rakyat dan alam sekitar, menjadikannya ikon bagi gerakan keadilan sosial dan ekologi di India dan di seluruh dunia.