1. Kehidupan dan Latar Belakang
1.1. Kelahiran dan Pendidikan
Viktor Alekseyevich Zubkov dilahirkan pada 15 September 1941, di Oblast Sverdlovsk, Republik Sosialis Persekutuan Soviet Rusia, Kesatuan Soviet. Beliau juga pernah bekerja sebagai pemasang mesin dan pelombong di Sverdlovsk. Pada tahun 1965, beliau menamatkan pengajian dari Jabatan Ekonomi Institut Pertanian Leningrad sebagai seorang jurutera ekonomi. Ibu bapanya ialah Aleksey Andreevich Zubkov (lahir 1914), yang pernah dianiaya pada tahun 1930 di bawah rejim Soviet tetapi kemudian dipulihkan pada 1992, dan Anastasia Alexandrovna Zubkova.
1.2. Kerjaya Awal dan Perkhidmatan Awam
Zubkov memulakan kerjaya perkhidmatan awamnya selepas menamatkan pengajian dan perkhidmatan ketenteraan, melibatkan diri dalam bidang pertanian dan kemudiannya pentadbiran awam di Saint Petersburg.
1.2.1. Aktiviti Era Soviet
Pada tahun 1966, Zubkov menjalani perkhidmatan ketenteraan dalam Tentera Soviet selama 18 bulan. Dari tahun 1967 hingga 1985, beliau bekerja di beberapa kolkhoz (ladang kolektif) di Oblast Leningrad, memegang pelbagai jawatan kepimpinan. Beliau juga menyertai Parti Komunis Kesatuan Soviet. Antara tahun 1985 dan 1991, beliau memegang beberapa jawatan penting dalam organisasi Parti Komunis di Oblast Leningrad, termasuk Pengerusi Jawatankuasa Eksekutif Bandar Priozersk, Setiausaha Pertama Jawatankuasa Bandar Priozersk Parti Komunis Kesatuan Soviet, dan ketua Jabatan Pertanian dan Industri Makanan serta Jabatan Pertanian Jawatankuasa Wilayah CPSU. Beliau juga merupakan Timbalan Pengerusi Pertama Jawatankuasa Eksekutif Oblast Leningrad dari 1989 hingga 1991, sebelum aktiviti parti dihentikan berikutan Kudeta Ogos 1991 Soviet.
1.2.2. Pentadbiran Saint Petersburg dan Aktiviti Cukai
Dari Januari 1992 hingga November 1993, Zubkov berkhidmat sebagai Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Perhubungan Luar Pejabat Datuk Bandar Saint Petersburg, yang pada masa itu diketuai oleh Vladimir Putin. Hubungan kerja rapat beliau dengan Putin bermula pada tempoh ini.
Seterusnya, dari 3 November 1993 hingga 30 November 1998, Zubkov memegang jawatan sebagai Ketua Jabatan Pemeriksaan Cukai Negeri Saint Petersburg dan secara serentak Timbalan Pengerusi Pemeriksaan Cukai Negeri bagi Saint Petersburg. Pada Disember 1998, apabila Pemeriksaan Cukai Negeri disusun semula menjadi Kementerian Cukai Rusia di bawah Kabinet Yevgeny Primakov, jawatan timbalan ketua Zubkov telah dimansuhkan. Walau bagaimanapun, beliau segera dilantik semula sebagai Ketua Direktorat Cukai Saint Petersburg di bawah Kementerian Cukai. Pada 23 Julai 1999, Zubkov dilantik sebagai Timbalan Menteri Cukai Rusia bagi wilayah Barat Laut dan beberapa hari kemudian, beliau juga dilantik sebagai Ketua Direktorat Cukai Saint Petersburg dan Oblast Leningrad.
Pada 12 Ogos 1999, beliau mendaftar sebagai calon dalam pilihan raya gabenor Oblast Leningrad, dengan bantuan Boris Gryzlov sebagai pengurus kempen pilihan rayanya. Namun, beliau tewas dalam pilihan raya pada 19 September 1999 kepada Valeriy Serdyukov, hanya memperoleh 8.64 peratus undi dan menduduki tempat keempat daripada 16 calon.
1.3. Peranan Pengawasan Kewangan dan Anti-Rasuah
Pada 5 November 2001, Zubkov meninggalkan jawatannya di Kementerian Cukai dan dilantik sebagai Timbalan Menteri Kewangan Pertama Rusia serta Pengerusi Jawatankuasa Pemantauan Kewangan kementerian (kemudian dikenali sebagai Rosfinmonitoring), yang bertujuan untuk memerangi pengubahan wang haram. Pada 16 Mac 2004, selepas pembubaran Kabinet Mikhail Kasyanov, Jawatankuasa Pemantauan Kewangan dijenamakan semula sebagai Perkhidmatan Pemantauan Kewangan Persekutuan (FFMS) di bawah Kementerian Kewangan. Zubkov kekal dalam jawatan ini di bawah Kabinet Pertama dan Kedua Mikhail Fradkov sehingga 12 September 2007.
2. Kerjaya Politik Utama
Kerjaya politik utama Viktor Zubkov ditandai dengan kenaikannya ke jawatan Perdana Menteri dan kemudian sebagai Timbalan Perdana Menteri Pertama, memainkan peranan penting dalam pentadbiran Rusia.
2.1. Perdana Menteri Persekutuan Rusia
Pada 12 September 2007, Presiden Vladimir Putin mencadangkan Viktor Zubkov sebagai calon Perdana Menteri untuk menggantikan Mikhail Fradkov, yang telah meletak jawatan pada hari yang sama. Pencalonan ini diluluskan oleh Duma Negara pada 14 September 2007, dengan sokongan 381 ahli parlimen. Tempoh jawatan Zubkov sebagai Perdana Menteri berlangsung dari September 2007 hingga Mei 2008.
Beberapa penganalisis politik melihat pelantikan Zubkov sebagai Perdana Menteri "teknikal" yang bertujuan untuk mencetuskan persaingan baharu dalam kalangan calon pengganti Putin. Teori lain mencadangkan bahawa Putin memilih Zubkov kerana kesetiaan tanpa soalnya, yang dapat membantu Putin mengawal puak-puak berpengaruh yang berebut kedudukan di dalam Kremlin. Pengalamannya dalam memerangi jenayah kewangan juga dilihat sebagai faktor penting dalam pemilihan beliau.
Putin sendiri pernah menyatakan bahawa terdapat lima individu yang berpotensi untuk bertanding dan dipilih sebagai presiden, termasuk Zubkov. Pada 13 September, Zubkov sendiri menyatakan bahawa beliau mungkin akan bertanding sebagai Presiden Rusia pada tahun 2008. Walau bagaimanapun, pada Disember 2007, Putin secara rasmi menyatakan sokongan beliau kepada Dmitry Medvedev untuk Pilihan raya presiden Rusia 2008, secara efektif memadamkan harapan Zubkov untuk jawatan presiden.
Kabinet Zubkov secara automatik dibubarkan pada 7 Mei 2008, sejurus selepas majlis angkat sumpah Dmitry Medvedev sebagai Presiden Rusia yang baharu. Prosedur ini adalah wajib mengikut Perlembagaan Rusia selepas pelantikan presiden baharu.
2.2. Timbalan Perdana Menteri Pertama Persekutuan Rusia
Selepas Vladimir Putin dilantik sebagai Perdana Menteri pada Mei 2008, Zubkov dilantik sebagai Timbalan Perdana Menteri Pertama Persekutuan Rusia pada 12 Mei 2008. Beliau memegang jawatan ini sehingga 21 Mei 2012. Sepanjang tempoh ini, beliau berkhidmat di bawah pentadbiran Presiden Dmitry Medvedev. Sejak 27 Jun 2008, beliau juga memegang jawatan sebagai Pengerusi Lembaga Pengarah Gazprom, syarikat tenaga gergasi Rusia, yang disandangnya bersama jawatan Timbalan Perdana Menteri Pertama.
2.3. Pemangku Perdana Menteri
Pada 7 Mei 2012, selepas Vladimir Putin sekali lagi dilantik sebagai Presiden, jawatan Perdana Menteri menjadi kosong. Viktor Zubkov kemudiannya berkhidmat sebagai Pemangku Perdana Menteri untuk tempoh yang singkat sehingga 8 Mei 2012, sebelum Dmitry Medvedev secara rasmi disahkan sebagai Perdana Menteri baharu.
3. Kerjaya Kemudian dan Aktiviti Perniagaan
3.1. Pengerusi Lembaga Pengarah Gazprom
Sejak 27 Jun 2008, Viktor Zubkov telah memegang jawatan sebagai Pengerusi Lembaga Pengarah Gazprom, sebuah syarikat tenaga gergasi yang merupakan perbadanan terbesar di Rusia dan salah satu syarikat minyak dan gas asli terbesar di dunia. Beliau masih memegang jawatan ini sehingga kini, walaupun pada usia 80-an, mengukuhkan pengaruhnya dalam sektor ekonomi Rusia.
4. Kehidupan Peribadi
4.1. Hubungan Keluarga
Viktor Zubkov telah berkahwin dengan Zoya Mikhailovna, yang berasal dari wilayah Novgorod dan juga merupakan lulusan dari Institut Pertanian Leningrad. Zoya Mikhailovna memiliki dan mengendalikan syarikat Nefertiti Salon.
Zubkov mempunyai seorang anak perempuan bernama Yulia Pokhlebenina, yang dilahirkan pada tahun 1970. Yulia merupakan lulusan Institut Kewangan dan Ekonomi dan merupakan pemilik kelab kecergasan air "Parus" di Saint Petersburg. Beliau dan Anatoly Serdyukov, suaminya, dilaporkan mempunyai pendapatan berjuta-juta dolar.
Yulia Pokhlebenina pernah berkahwin dengan Nikolai Gennadievich Pokhlebenin, anak kepada Gennady Alekseevich Pokhlebenin, bekas setiausaha pertama Jawatankuasa Bandar Priozersk CPSU yang mempunyai hubungan rapat dengan Viktor Zubkov. Yulia Zubkova bersama suami pertamanya pernah mengasaskan Syarikat Saham Bersama Sever. Cucu sulung Viktor Zubkov, Anastasia Pokhlebenina, dilahirkan pada tahun 1993, belajar undang-undang di Universiti Negeri Saint Petersburg dan kini merupakan pengarah restoran.
Suami kedua Yulia ialah Anatoly Eduardovich Serdyukov, seorang ahli perniagaan dari Saint Petersburg yang kemudiannya berkhidmat dalam struktur Perkhidmatan Cukai Persekutuan Rusia dan menjadi Menteri Pertahanan Rusia dari 2007 hingga 2012. Cucu bongsu Viktor Zubkov ialah Natalia Anatolievna Serdyukova, yang kini masih seorang pelajar.
Viktor Zubkov juga mempunyai adik-beradik, iaitu seorang kakak bernama Tamara Alekseevna Zubkova (lahir 1944) yang berkahwin dengan Vladimir Timoshkov, dan dua orang adik-beradik lelaki, Alexander Alekseevich Zubkov (seorang pembantu makmal X-ray di hospital bandar Monchegorsk, wilayah Murmansk) dan Nikolai Alekseevich Zubkov.
5. Penghargaan dan Pengiktirafan
Sepanjang kerjaya panjangnya, Viktor Zubkov telah menerima pelbagai darjah kebesaran, anugerah, dan gelaran kehormat sebagai pengiktirafan terhadap sumbangan beliau kepada negara dan ekonomi. Beliau juga memegang gelaran Doktor Sains Ekonomi.
5.1. Darjah Kebesaran dan Anugerah
Antara darjah kebesaran dan anugerah utama yang diterima oleh Viktor Zubkov termasuklah:
- Darjah "Untuk Merit kepada Tanah Air":
- Kelas 1
- Kelas 2 (19 September 2008) - atas sumbangan peribadi yang besar kepada dasar ekonomi negara dan aktiviti bermanfaat selama bertahun-tahun.
- Kelas 3 (9 Mei 2006) - atas sumbangan cemerlang dalam melindungi kepentingan ekonomi Persekutuan Rusia dan kerja keras selama bertahun-tahun.
- Kelas 4 (11 April 2000) - atas perkhidmatan kepada negara dan sumbangan besar dalam pelaksanaan pembaharuan ekonomi.
- Darjah Bendera Merah Buruh (1981)
- Darjah Lencana Kehormatan (1975)
- Pingat "Veteran Buruh" (1986)
- Ahli Ekonomi Berprestij Persekutuan Rusia (16 September 2001) - atas perkhidmatan dalam bidang ekonomi dan kewangan.
- Diploma Kerajaan Persekutuan Rusia (1998)
- Warganegara Kehormat Wilayah Leningrad (2009)
- Darjah Putera Suci Daniel dari Moscow, Kelas 1 (Gereja Ortodoks Rusia, 2011)
- Beliau juga merupakan pemegang pangkat perkhidmatan awam persekutuan negeri iaitu Ahli Majlis Negara Aktif Kelas 1 Persekutuan Rusia.
6. Penilaian dan Kontroversi
Penilaian terhadap Viktor Zubkov dalam konteks sejarah dan sosial adalah pelbagai, mencerminkan persepsi awam dan kritikan yang dihadapinya, terutamanya pada peringkat akhir kerjayanya.
6.1. Persepsi Awam dan Pengaruh
Dalam satu tinjauan pakar politik pada tahun 2006, Zubkov menduduki ranking ke-84 sebagai ahli politik paling berpengaruh di Rusia. Kedudukan ini menunjukkan tahap pengaruh dan pengiktirafannya dalam kalangan elit politik dan masyarakat Rusia sebelum beliau memegang jawatan Perdana Menteri.
6.2. Kritikan dan Sekatan
Pada 24 Februari 2023, Viktor Zubkov telah dikenakan sekatan oleh kerajaan United Kingdom berhubung dengan Perang Rusia-Ukraine. Pengenaan sekatan ini mencerminkan pandangan antarabangsa terhadap peranan dan kedudukan beliau dalam struktur kuasa Rusia, terutamanya selepas pencerobohan Ukraine. Sekatan ini menyoroti kritikan dan kontroversi yang menyelubungi tindakan serta hubungan beliau dengan dasar luar Rusia.