Vishnugupta

1.1. Latar Belakang Keluarga dan Kenaikan Takhta

Vishnugupta adalah anak kepada Kumaragupta III. Hubungan keluarganya disahkan melalui serpihan mohor tanah liatnya yang ditemui di Nalanda semasa penggalian pada tahun 1927-28. Mengenai datuknya, terdapat dua rekod berbeza: satu sumber menyatakan beliau adalah cucu kepada Narasimhagupta, manakala sumber lain yang disokong oleh mohor Nalanda sendiri, menyatakan beliau adalah cucu kepada Purugupta. Walaupun terdapat percanggahan mengenai identiti datuknya, kedua-dua rekod ini mengesahkan kedudukan beliau dalam dinasti Gupta.

1.2. Tempoh Pemerintahan

Pemerintahan Vishnugupta berlangsung selama 10 tahun, dari 540 hingga 550 Masihi. Tempoh ini merupakan fasa terakhir Empayar Gupta yang semakin merosot. Rekod terakhir yang diketahui mengenai beliau ialah prasasti kepingan tembaga Damodarpur. Dalam prasasti ini, beliau membuat geran tanah di kawasan Kotivarsha (kini Bangarh di Benggala Barat) pada tahun 542/543 Masihi. Geran tanah ini menandakan salah satu tindakan pemerintahan yang direkodkan pada penghujung era Gupta, semasa empayar menghadapi ancaman dan kehilangan wilayah yang besar.

2.1. Mohor dan Prasasti Utama

Kewujudan dan keturunan Vishnugupta disahkan melalui penemuan dua rekod sejarah penting:

• Mohor Tanah Liat Nalanda: Mohor tanah liat ini ditemui di Nalanda semasa penggalian antara tahun 1927 dan 1928. Ia adalah bukti kukuh yang mengesahkan Vishnugupta sebagai anak kepada Kumaragupta III. Walaupun terdapat sedikit perbezaan dalam sumber mengenai identiti datuknya (antara Narasimhagupta atau Purugupta), mohor ini merupakan penemuan penting yang mengesahkan garis keturunan beliau dalam dinasti Gupta.

• Prasasti Kepingan Tembaga Damodarpur: Ini adalah rekod terakhir yang berkaitan dengan Vishnugupta. Prasasti ini bertarikh tahun 224 era Gupta, bersamaan dengan 542-543 Masihi. Ia mencatatkan geran tanah yang dibuat oleh Vishnugupta di kawasan Kotivarsha, yang kini dikenali sebagai Bangarh di Benggala Barat. Prasasti ini memberikan pandangan tentang tindakan pemerintahan beliau dan keadaan geografi empayar pada penghujung pemerintahannya.

2.2. Kemerosotan Empayar Gupta dan Kuasa Kontemporari

Pemerintahan Vishnugupta berlaku dalam tempoh kemerosotan yang mendalam bagi Empayar Gupta. Menjelang awal abad ke-6 Masihi, kuasa empayar telah semakin lemah akibat pelbagai faktor, termasuk serangan luaran dan kebangkitan kuasa-kuasa serantau. Salah satu peristiwa penting yang mendahului pemerintahan Vishnugupta ialah pendudukan sebahagian besar wilayah utara dan tengah India oleh pemerintah Aulikara, Yashodharman, sekitar tahun 532 Masihi. Kejadian ini berlaku sebelum Vishnugupta menaiki takhta dan menunjukkan bahawa Empayar Gupta telah kehilangan kawalan ke atas wilayah-wilayah utamanya, meninggalkan Vishnugupta sebagai pemerintah di tengah-tengah empayar yang semakin mengecil dan terancam. Tempoh pemerintahannya adalah puncak kepada proses kemerosotan ini, dengan kuasa empayar berpusat semakin terhad.

3.1. Peranan sebagai Maharaja Terakhir

Vishnugupta dianggap secara meluas sebagai maharaja de facto terakhir Empayar Gupta yang diiktiraf. Pemerintahannya yang singkat selama 10 tahun (540-550 Masihi) bertepatan dengan fasa terakhir kejatuhan empayar. Walaupun rekod sejarah tentang tindakan spesifiknya adalah terhad, fakta bahawa beliau adalah pemerintah terakhir yang diiktiraf pada era kemerosotan ini memberikan peranan penting kepada beliau.

Di bawah pemerintahannya, Empayar Gupta yang dahulunya agung telah mengecil menjadi sebuah entiti serantau yang lemah, diserang dari pelbagai arah dan kehilangan wilayah kepada kuasa-kuasa tempatan dan penceroboh. Oleh itu, warisan Vishnugupta tidak dinilai berdasarkan pencapaian atau ekspansi wilayah, sebaliknya, ia dikaitkan dengan penamat sebuah era yang gemilang dalam sejarah India. Pemerintahan beliau menjadi simbol kepada runtuhnya kuasa pusat dan perpecahan empayar kepada kerajaan-kerajaan kecil yang merdeka, menandakan peralihan kepada zaman baharu dalam sejarah India Utara.