1. Kehidupan Awal dan Aktiviti Sebelum Jundallah
Kehidupan awal Abdolmalek Rigi ditandai dengan latar belakang etnik Baloch dan penglibatan awal dalam aktiviti jenayah, sebelum membentuk ideologinya yang ekstremis melalui pendidikan agama.
1.1. Kelahiran dan Latar Belakang Keluarga
Abdolmalek Rigi dilahirkan pada sekitar tahun 1979. Beliau berasal dari suku Rigi, yang merupakan sebahagian daripada etnik Baloch.
1.2. Aktiviti Jenayah Awal dan Penahanan
Sebelum menubuhkan Jundallah, Rigi mempunyai rekod jenayah. Semasa remajanya, beliau telah disabitkan kesalahan menyerang menggunakan pisau, dan akibatnya, beliau menjalani hukuman penjara.
1.3. Pendidikan dan Pembentukan Ideologi
Abdolmalek Rigi tidak mempunyai pendidikan formal. Walau bagaimanapun, beliau belajar di sebuah seminari di Karachi, Pakistan. Seminari ini dikenali sebagai tempat di mana ramai pemimpin Taliban pernah belajar, yang mungkin memainkan peranan dalam membentuk ideologi militan Rigi.
2. Aktiviti sebagai Pemimpin Jundallah
Sebagai pemimpin Jundallah, Abdolmalek Rigi bertanggungjawab atas pelbagai operasi ketenteraan dan tindakan keganasan, termasuk serangan terhadap orang awam, dan organisasi itu sendiri menjadi subjek kontroversi mengenai hubungan antarabangsanya.
2.1. Penubuhan dan Matlamat Jundallah
Abdolmalek Rigi merupakan pemimpin kumpulan militan Sunni Islamis yang dikenali sebagai Jundallah. Menurut Rigi sendiri, matlamatnya adalah untuk "memperbaiki keadaan hidup bagi etnik Baloch" dan kumpulan beliau "berjuang secara eksklusif untuk hak Muslim Sunni di Iran." Beliau menafikan bahawa matlamatnya adalah untuk menubuhkan sebuah negara Baloch yang berasingan.
2.2. Serangan Keganasan Utama dan Sasaran Awam
Abdolmalek Rigi dan organisasinya didakwa sebagai dalang utama di sebalik insiden pembunuhan orang awam di Iran. Pada tahun 2006, Rigi dan kumpulannya telah menyekat jalan raya Zahedan-Zabol dan membunuh 22 orang awam yang sedang dalam perjalanan untuk menyambut Tahun Baru. Selain itu, Rigi dan Jundallah didakwa terlibat dalam beberapa serangan lain ke atas orang awam dan rusuhan. Pihak berkuasa Iran juga mendakwa bahawa Rigi telah membunuh seorang jeneral Iran dan melancarkan serangan keganasan di negara itu. Penyiaran Republik Islam Iran melaporkan bahawa Rigi terlibat dalam insiden yang menyebabkan kematian lebih 50 orang Baloch Iran.
Menurut seorang bekas tebusan, Rigi dilaporkan tidak pernah tidur di satu tempat selama dua malam berturut-turut dan tidak bersalaman dengan orang lain tanpa memakai sarung tangan. Beliau juga dikatakan meniru gaya Abu Musab al-Zarqawi dalam tingkah laku dan video pelaksanaan tebusan.
2.3. Hubungan Antarabangsa dan Kontroversi
Sejak tahun 2007, terdapat kontroversi yang besar mengenai sokongan dan hubungan antarabangsa Jundallah. Banyak pakar percaya bahawa Jundallah mempunyai kaitan dengan Al-Qaeda. Walau bagaimanapun, terdapat juga dakwaan bahawa Jundallah mempunyai hubungan dengan kerajaan Amerika Syarikat dan menerima pembiayaan daripada warga Iran berketurunan Baloch di luar negara. Abang Rigi, Abdulhamid Rigi, turut menuduh adiknya bekerjasama dengan Amerika Syarikat menentang Iran.
Iran menuduh Pakistan, United Kingdom, dan Amerika Syarikat membantu kumpulan ini untuk menimbulkan ketidakstabilan di Iran. Beberapa media Barat juga melaporkan pada tahun 2007 bahawa CIA menyokong Jundallah dengan dana dan senjata.
2.4. Kemunculan Media dan Temu Bual
Abdolmalek Rigi pernah ditemu bual oleh majalah berita televisyen Dan Rather Reports dari saluran kabel A.S. HDnet. Dalam temu bual tersebut, sebuah video turut ditayangkan yang menunjukkan Rigi sendiri memenggal kepala abang iparnya. Selain itu, pada 2 April 2007, Rigi muncul di Voice of America (VOA), di mana beliau diperkenalkan sebagai "pemimpin gerakan penentangan Iran yang terkenal."
2.5. Insiden Laporan Kematian Palsu
Pada 7 April 2005, akhbar Iran, Kayhan, tersilap melaporkan bahawa Abdolmalek Rigi telah terbunuh dalam operasi di sempadan Afghanistan. Walau bagaimanapun, laporan ini ternyata tidak benar. Beberapa hari kemudian, pada 11 April 2005, sebuah video muncul yang menunjukkan Rigi masih hidup.
3. Penangkapan
Penangkapan Abdolmalek Rigi pada tahun 2010 merupakan peristiwa yang kontroversi, dengan pelbagai pihak mengemukakan kenyataan yang bercanggah mengenai bagaimana beliau ditangkap.
3.1. Kenyataan Rasmi Kerajaan Iran
Menurut kenyataan rasmi kerajaan Iran, Abdolmalek Rigi telah ditangkap pada 23 Februari 2010. Beliau berada di dalam penerbangan dari Dubai, Emiriah Arab Bersatu ke Bishkek, Kyrgyzstan, menggunakan pasport Afghanistan palsu. Ketika pesawat itu melintasi Teluk Parsi, jet pejuang Iran memintasnya. Jet-jet Iran mengarahkan juruterbang untuk mendarat di wilayah Iran, dan "beberapa penumpang asing dikeluarkan secara paksa." Apabila pesawat itu mendarat di Lapangan Terbang Antarabangsa Bandar Abbas, pasukan Iran mengenal pasti Rigi dan menangkapnya. Selepas penangkapannya, TV Iran menyiarkan rakaman Rigi, dengan tangan terikat, diiringi oleh empat komando Iran bertopeng.
3.2. Tuntutan Alternatif dan Reaksi Antarabangsa
Terdapat tuntutan yang bercanggah dan reaksi antarabangsa mengenai penangkapan Rigi. Al Jazeera dan laman analisis berita Iran Diplomacy melaporkan dari Pakistan bahawa pihak berkuasa Pakistan telah membantu dalam penangkapan Rigi. Duta Besar Pakistan ke Tehran, Mohammad Abbasi, turut mengesahkan bantuan negara mereka dalam penangkapan tersebut.
Seorang bekas pegawai perisikan A.S., sebaliknya, mendakwa bahawa Rigi ditangkap oleh pegawai Pakistan dan diserahkan kepada Iran dengan sokongan A.S., menyatakan "Tidak kira apa yang mereka katakan. Mereka tahu kebenarannya."
Pada hari penangkapannya, dalam satu sidang media di Tehran, Menteri Perisikan Iran, Heydar Moslehi, mendakwa bahawa Rigi berada di pangkalan tentera A.S. di Afghanistan sehingga 24 jam sebelum penangkapannya. Moslehi menunjukkan gambar Rigi bersama dua lelaki di pangkalan A.S. dan gambar pasport Afghanistan serta kad pengenalannya yang dikatakan dikeluarkan oleh A.S., namun tidak mendedahkan lokasi pangkalan itu atau bagaimana gambar-gambar itu diperoleh. Moslehi juga mendakwa Rigi bertemu dengan bekas Setiausaha Agung NATO, Jaap de Hoop Scheffer, di Afghanistan pada tahun 2008 dan telah melawat beberapa negara Eropah. Beliau menyatakan bahawa ejen-ejen Iran telah menjejaki Rigi selama lima bulan dan menyifatkan penangkapan Rigi sebagai "kekalahan teruk" bagi Amerika Syarikat dan United Kingdom.
Pada 25 Februari, televisyen negara Iran menyiarkan pengakuan Abdolmalek Rigi, di mana beliau menyatakan bahawa "orang Amerika berkata Iran adalah masalah utama mereka, bukan Al-Qaeda atau Taliban. Amerika tidak mempunyai rancangan ketenteraan terhadap Iran. Menyerang Iran adalah sangat sukar. Mereka berkata mereka akan membantu kami (Jundallah), membebaskan tawanan kami, dan menyediakan peralatan ketenteraan, bom, mesingan, serta pangkalan." Walau bagaimanapun, BBC melaporkan mengenai kenyataan ini dengan menyatakan bahawa "tidak diketahui sama ada Rigi bercakap secara bebas atau di bawah paksaan." Amerika Syarikat menafikan sebarang kaitan dengan organisasi Jundallah. Jurucakap Pentagon, Geoff Morrell, menyangkal dakwaan kerajaan Iran bahawa Rigi berada di pangkalan tentera A.S., dan menyifatkan dakwaan tersebut sebagai propaganda Iran.
4. Perbicaraan dan Pelaksanaan Hukuman Mati
Abdolmalek Rigi telah melalui proses perbicaraan dan akhirnya dihukum gantung di Penjara Evin di Tehran pada 20 Jun 2010.
Agensi Berita Republik Islam Iran menyatakan bahawa hukuman mati telah dilaksanakan berikutan keputusan tribunal revolusi Tehran. Kenyataan mahkamah yang dipetik menyebut: "Ketua kumpulan bersenjata kontra-revolusi di timur negara itu bertanggungjawab atas rompakan bersenjata, cubaan membunuh, serangan bersenjata ke atas tentera dan polis serta orang awam, dan pembunuhan." Pelaksanaan hukuman mati Rigi digambarkan sebagai "pukulan hebat" kepada Jundallah. Beliau dikebumikan di tanah perkuburan Khavaran di tenggara Tehran.
5. Legasi dan Penilaian
Legasi Abdolmalek Rigi dan impak aktiviti kumpulannya masih menjadi tumpuan perbincangan, termasuk penilaian sejarah yang kritikal dan kehadirannya dalam budaya popular.
5.1. Penilaian Sejarah
Abdolmalek Rigi dan organisasi Jundallah meninggalkan impak yang signifikan terhadap masyarakat Iran dan hubungan antarabangsa. Tindakan keganasan mereka menyebabkan kehilangan nyawa yang tidak bersalah, terutama dalam kalangan orang awam dan pasukan keselamatan, serta menyumbang kepada ketidakstabilan di wilayah Sistan dan Balochistan. Penilaian sejarah terhadap Rigi adalah sangat kritikal, mengecamnya sebagai seorang pemimpin pengganas yang melanggar hak asasi manusia dan memburukkan kemajuan sosial melalui kekerasan dan ekstremisme.
5.2. Impak Budaya
Pada tahun 2019, sebuah filem drama Iran bertajuk When the Moon Was Full telah diterbitkan. Filem ini, yang ditulis dan diarahkan oleh Narges Abyar, didasarkan pada kisah abang Rigi dan adik iparnya, menggambarkan impak aktiviti Jundallah terhadap kehidupan mereka.