1. Tinjauan Keseluruhan
Ambrose Mandvulo Dlamini (5 Mac 1968 - 13 Disember 2020) adalah seorang eksekutif perniagaan Swazi yang berkhidmat sebagai Perdana Menteri Eswatini yang kesepuluh, memegang jawatan dari Oktober 2018 sehingga kematiannya pada 13 Disember 2020. Beliau dilahirkan di Wilayah Manzini, Eswatini, dan membina kerjaya yang cemerlang selama lebih dari 18 tahun dalam sektor perbankan dan telekomunikasi, termasuk sebagai pengarah urusan Nedbank dan Ketua Pegawai Eksekutif MTN Eswatini.
Pelantikan Dlamini sebagai ketua kerajaan oleh Raja Mswati III pada tahun 2018 adalah ketara kerana beliau merupakan ketua kerajaan termuda dalam sejarah negara itu dan tidak mempunyai pengalaman pemerintahan sebelumnya. Pelantikan ini menimbulkan kritikan, dengan Duta Amerika Syarikat ke Eswatini menganggapnya tidak berperlembagaan, yang menyoroti persoalan mengenai legitimasi demokratik dalam sistem politik Eswatini. Sepanjang tempoh jawatannya yang singkat, beliau memfokuskan pada rancangan pemulihan ekonomi, pemotongan perbelanjaan kerajaan, dan usaha untuk meningkatkan indeks kemudahan menjalankan perniagaan negara. Beliau juga memainkan peranan penting sebagai ketua Majlis AIDS Kebangsaan Eswatini. Kematiannya pada 13 Disember 2020 akibat komplikasi COVID-19 menjadikannya ketua kerajaan pertama yang meninggal dunia dalam jawatan akibat pandemik global tersebut, satu peristiwa yang mempunyai implikasi simbolik yang mendalam bagi negara dan dunia.
2. Kehidupan Awal dan Latar Belakang
Ambrose Mandvulo Dlamini memiliki latar belakang keluarga yang mendalam dalam Kerabat Dlamini diraja Eswatini, dan perjalanan pendidikannya membentuk asas bagi kerjaya profesionalnya yang berjaya.
2.1. Kelahiran dan Keluarga
Dlamini dilahirkan pada 5 Mac 1968 di Mbekelweni, sebuah kawasan di Wilayah Manzini, Eswatini. Beliau adalah anak kepada Ketua Mandvulo. Keturunan beliau berkaitan rapat dengan kerabat diraja Eswatini; moyang beliau, Putera Malunge, adalah bapa saudara kepada Raja Sobhuza II. Selain itu, datuk beliau, Putera Magongo (juga dikenali sebagai Makombane), adalah keturunan Raja Mbandzeni (juga dikenali sebagai Dlamini IV), yang memerintah dari tahun 1875 hingga 1889. Dlamini berkahwin dengan Portia Thwala-Dlamini dan dikurniakan tiga orang anak: Nosipho, Mihla, dan Tanele.
2.2. Pendidikan
Ambrose Dlamini memulakan pendidikan menengahnya di Sekolah Menengah Salesian di Manzini, di mana beliau menamatkan pengajian pada tahun 1987. Beliau kemudian melanjutkan pengajian tinggi di Universiti Swaziland (kini dikenali sebagai Universiti Eswatini), memperoleh ijazah dalam bidang perdagangan. Untuk pendidikan pascasiswazah, Dlamini melanjutkan pelajaran ke Universiti Hampton di Virginia, Amerika Syarikat, di mana beliau berjaya memperoleh ijazah Sarjana Pentadbiran Perniagaan (MBA).
3. Kerjaya
Sebelum memasuki arena politik sebagai Perdana Menteri, Ambrose Dlamini membina kerjaya yang kukuh dan berjaya dalam sektor swasta, terutamanya dalam industri kewangan dan industri telekomunikasi.
3.1. Kerjaya Sektor Kewangan
Ambrose Dlamini menghabiskan lebih dari 18 tahun dalam sektor perbankan, mengumpulkan pengalaman luas dalam bidang kewangan. Beliau pernah berkhidmat sebagai perunding di pelbagai bank, termasuk Standard Bank. Kemuncak kerjaya beliau dalam sektor ini adalah peranannya sebagai Pengarah Urusan Nedbank, sebuah jawatan yang dipegangnya dari tahun 2003 hingga 2010.
3.2. Kerjaya Sektor Telekomunikasi
Selepas meninggalkan sektor perbankan, Dlamini beralih ke industri telekomunikasi. Dari tahun 2010 hingga 2018, beliau memegang jawatan sebagai Ketua Pegawai Eksekutif MTN Eswatini (dahulunya dikenali sebagai Swazi MTN), sebuah syarikat telekomunikasi yang merupakan sebahagian daripada MTN Group yang berpusat di Afrika Selatan. Semasa kepimpinannya di MTN Eswatini, beliau turut meluluskan penajaan syarikat untuk Anugerah SWAMA MTN pada tahun 2017, sebuah majlis yang dianjurkan oleh Persatuan Seni dan Muzik Eswatini (SWAMA).
4. Perdana Menteri Eswatini
Tempoh perkhidmatan Ambrose Dlamini sebagai Perdana Menteri Eswatini ditandai dengan pelantikan yang kontroversi, fokus pada reformasi ekonomi, dan peranannya dalam isu kesihatan awam, walaupun menghadapi kritikan.
4.1. Pelantikan dan Latar Belakang
Pada 27 Oktober 2018, Raja Mswati III mengumumkan pelantikan Ambrose Dlamini sebagai Perdana Menteri Eswatini yang seterusnya. Pengumuman ini dibuat dalam sebuah perhimpunan di kraal diraja di Lobamba, menyusuli kematian perdana menteri sebelumnya, Barnabas Sibusiso Dlamini, pada bulan sebelumnya. Dlamini mengangkat sumpah jawatan pada 29 Oktober 2018. Pada masa pelantikannya, beliau merupakan ketua kerajaan termuda dalam sejarah Eswatini dan tidak mempunyai sebarang pengalaman dalam pemerintahan.
Pelantikan ini mencetuskan kontroversi dan kritikan. Lisa J. Peterson, yang merupakan Duta Amerika Syarikat ke Eswatini pada masa itu, menyifatkan pelantikan Dlamini sebagai tidak berperlembagaan. Ini kerana pada waktu pelantikannya, Dlamini bukanlah ahli Dewan Perhimpunan Eswatini. Kritikan ini menyoroti isu-isu mengenai proses pelantikan dalam sistem monarki Eswatini dan persoalan mengenai legitimasi demokratik.
4.2. Dasar dan Aktiviti Kerajaan
Sebagai perdana menteri baharu, Dlamini segera mengumumkan tumpuannya pada pelaksanaan rancangan "pemulihan ekonomi" untuk negara. Dalam usaha untuk mengurangkan perbelanjaan kerajaan yang tidak penting, beliau mengambil beberapa langkah penjimatan yang ketara. Ini termasuk menggunakan semula kenderaan rasmi perdana menteri sebelumnya, melarang perjalanan udara kelas pertama untuk ahli politik dan kakitangan kerajaan, serta menyekat perjalanan rasmi antarabangsa.
Pada tahun 2019, kerajaan beliau menghadapi protes daripada penjawat awam selepas keputusan untuk menggantung penyesuaian kos sara hidup. Dlamini mempertahankan keputusan kerajaan ini di tengah-tengah bantahan tersebut. Pada tahun 2020, beliau menerbitkan rencana pendapat dalam penerbitan seperti Business Day dan Financial Mail, di mana beliau menggariskan rancangan untuk membangunkan ekonomi Eswatini. Rancangan ini termasuk meningkatkan indeks kemudahan menjalankan perniagaan negara dan menyokong diversifikasi ekonomi.
Pada November 2018, Dlamini membentuk kabinet ke-11 yang terdiri daripada 18 anggota, dengan 12 lelaki dan 6 wanita. Antara pelantikan penting termasuk Themba N. Masuku sebagai Timbalan Perdana Menteri, Thuli Dladla sebagai Menteri Luar Negeri dan Kerjasama Antarabangsa, dan Puteri Sikhanyiso Dlamini, anak perempuan Raja, sebagai Menteri Teknologi Maklumat dan Komunikasi. Dalam bidang hubungan antarabangsa, Dlamini melawat Jepun pada Ogos 2019 untuk menghadiri Persidangan Antarabangsa Tokyo mengenai Pembangunan Afrika (TICAD VII), di mana beliau bertemu dengan Perdana Menteri Jepun ketika itu, Shinzo Abe. Beliau juga bertemu dengan Presiden Tsai Ing-wen dari Taiwan pada 8 Oktober 2019.
4.3. Sumbangan Kesihatan Awam
Selain tugas-tugas perdana menteri, Ambrose Dlamini juga aktif dalam bidang kesihatan awam. Beliau memegang jawatan sebagai ketua Majlis AIDS Kebangsaan Eswatini. Selain itu, beliau juga merupakan ketua Mekanisme Penyelaras Negara Eswatini untuk Dana Global untuk Memerangi AIDS, Tuberkulosis dan Malaria, yang menunjukkan komitmennya terhadap isu-isu kesihatan awam yang kritikal.
4.4. Kritikan dan Kontroversi
Sepanjang tempoh perkhidmatannya, Ambrose Dlamini menghadapi beberapa kritikan dan kontroversi. Pelantikannya sebagai perdana menteri oleh Raja Mswati III tanpa pengalaman pemerintahan sebelumnya dan tanpa menjadi ahli Dewan Perhimpunan Eswatini telah menimbulkan persoalan serius mengenai legitimasi demokratik. Kritikan daripada Duta Amerika Syarikat, yang menyatakan pelantikan itu tidak berperlembagaan, menggariskan kebimbangan mengenai proses politik di bawah monarki Eswatini. Selain itu, kerajaan beliau menghadapi protes daripada penjawat awam pada tahun 2019 berhubung keputusan untuk menggantung penyesuaian kos sara hidup, yang menunjukkan ketegangan sosial dan ekonomi yang wujud semasa pentadbirannya.
5. Kehidupan Peribadi
Ambrose Mandvulo Dlamini berkahwin dengan Portia Thwala-Dlamini. Pasangan ini dikurniakan tiga orang anak, iaitu Nosipho, Mihla, dan Tanele. Sebagai anggota Kerabat Dlamini, beliau adalah sebahagian daripada keluarga diraja Eswatini, yang secara tradisinya merupakan sumber bagi pemilihan perdana menteri negara tersebut.
6. Kematian
Kematian Ambrose Dlamini adalah peristiwa penting yang menarik perhatian global, terutama kerana punca dan implikasinya.
6.1. Jangkitan COVID-19 dan Kematian
Ambrose Dlamini dilaporkan menghidap diabetes. Pada 15 November 2020, beliau disahkan positif COVID-19 di tengah-tengah pandemik COVID-19 di Eswatini. Lapan hari kemudian, pada 23 November, beliau dimasukkan ke hospital setelah mengalami gejala ringan. Pada awal Disember, beliau dipindahkan ke sebuah hospital di Afrika Selatan untuk rawatan lanjut. Pada masa itu, Timbalan Perdana Menteri, Themba N. Masuku, menyatakan bahawa keadaan Dlamini stabil dan beliau bertindak balas terhadap rawatan.
Walau bagaimanapun, Ambrose Dlamini meninggal dunia di hospital tersebut pada 13 Disember 2020, pada usia 52 tahun, akibat komplikasi daripada COVID-19. Kematian beliau menandakan satu peristiwa yang tragis dan bersejarah, kerana beliau merupakan ketua kerajaan pertama di dunia yang meninggal dunia dalam jawatan akibat pandemik COVID-19. Berdasarkan Perlembagaan Eswatini, Themba N. Masuku sepatutnya berkhidmat sebagai perdana menteri sementara untuk tempoh maksimum tiga bulan. Namun, Masuku berkhidmat sebagai pemangku perdana menteri selama hampir tujuh bulan, sehingga Julai 2021, apabila Raja Mswati III melantik Cleopas Dlamini sebagai penggantinya.
7. Penilaian dan Impak
Tempoh perkhidmatan Ambrose Dlamini sebagai Perdana Menteri Eswatini, walaupun singkat, ditandai dengan usaha gigih untuk menstabilkan ekonomi negara dan meningkatkan persekitaran perniagaan. Beliau dikenang atas inisiatif pemotongan perbelanjaan kerajaan dan rancangan pemulihan ekonomi yang bertujuan untuk menarik pelaburan dan memperkukuh kedudukan Eswatini dalam indeks kemudahan menjalankan perniagaan.
Kematian beliau akibat COVID-19 mempunyai impak simbolik yang besar, baik di peringkat nasional mahupun global. Sebagai ketua kerajaan pertama yang meninggal dunia dalam jawatan akibat virus tersebut, pemergiannya menggarisbawahi keseriusan dan jangkauan pandemik yang melanda dunia. Walau bagaimanapun, pelantikan beliau yang dianggap tidak berperlembagaan oleh beberapa pihak, kerana ketiadaan pengalaman politik sebelumnya dan peranan langsung monarki dalam pemilihannya, terus menjadi titik perdebatan mengenai tadbir urus demokratik di Eswatini. Legasinya mencerminkan cabaran yang dihadapi oleh negara dalam menyeimbangkan tradisi monarki dengan tuntutan tadbir urus moden dan respons terhadap krisis global.