1. Gambaran Keseluruhan
Count Jindřich Matyáš Thurn-Valsassina (Henrik Mattias von ThurnBahasa Sweden; Heinrich Matthias Graf von Thurn und ValsassinaBahasa German; Enrico Matteo Conte della Torre di ValsassinaBahasa Itali; 24 Februari 1567 - 26 Januari 1640) ialah seorang bangsawan Bohemia dan salah seorang pemimpin utama Pemberontakan Bohemia yang bermazhab Protestan menentang Maharaja Ferdinand II. Beliau memainkan peranan penting dalam peristiwa yang membawa kepada pecahnya Perang Tiga Puluh Tahun, dan kemudiannya berkhidmat sebagai pemimpin ketenteraan dan diplomat dalam perkhidmatan Sweden, yang akhirnya menetap di Estonia Sweden. Kehidupan dan aktivitinya memberikan kesan mendalam terhadap kebebasan beragama dan perjalanan sejarah Eropah pada abad ke-17.
2. Kehidupan Awal dan Latar Belakang
Jindřich Matyáš Thurn dilahirkan di Innsbruck pada tahun 1567, merupakan anak kepada Franz Napus von Thurn und Valsassina, seorang ahli geheimrat kepada Ferdinand II, Archduke of Austria, dan isteri keduanya, Countess Barbora dari Schlick. Kedua-dua ibu bapanya bermazhab Protestan. Setelah kematian bapanya, beliau dipelihara oleh bapa saudaranya yang bermazhab Katolik, John Ambrose.
2.1. Kelahiran dan Keluarga
Jindřich Matyáš Thurn dilahirkan pada 24 Februari 1567 di Innsbruck. Bapanya ialah Franz Napus von Thurn und Valsassina, bangsawan dari Linz (1508-1586), manakala ibunya ialah Countess Barbora dari Schlick (1547-1581), anak perempuan Count Hieronymus Schlick dan Countess Katharina von Gleichen-Tonna. Tidak lama selepas kelahirannya, keluarganya membeli estet Lipnice dan berpindah ke sana, sebelum beralih ke Moravia pada tahun 1574. Kedua-dua ibu bapanya dikenali sebagai penganut Protestan yang taat. Selepas kemangkatan bapanya, beliau dijaga oleh bapa saudaranya yang bermazhab Katolik, John Ambrose, yang memberikan pengaruh tersendiri dalam pembesarannya.
2.2. Pendidikan dan Aktiviti Awal
Count Thurn muda berkhidmat dalam duta Imperial Habsburg, yang memberinya peluang untuk melawat pelbagai tempat termasuk Istanbul, Syria, Mesir, dan Baitulmaqdis. Pengalaman ini membentuk pandangan dunianya. Dari tahun 1592, beliau berkhidmat dalam tentera Imperial menentang Turki, di mana beliau cemerlang dalam kerjayanya. Dalam perkhidmatan imperial, Thurn dinaikkan pangkat sehingga menjadi kolonel dan Penasihat Perang.
Melalui perkahwinan, beliau memperoleh pegangan tanah yang luas, termasuk di Krajina Croatia. Sebagai ganjaran atas pencapaiannya dalam pertempuran menentang Turki di Hungary, Maharaja memberikannya Burgraviate Karlštejn di Bohemia tengah. Pada tahun 1605, beliau membeli hartanah Veliš (berhampiran bandar Jičín) di timur laut Bohemia. Pembelian ini melayakkannya menjadi ahli estet bangsawan Bohemia (páni, "tuan-tuan"). Dari segi politik, Thurn menyertai golongan Protestan Bohemia, di mana beliau berkhidmat sebagai marshal bangsawan, mengukuhkan kedudukannya dalam politik serantau.
3. Peranan dalam Pemberontakan Bohemia
Count Thurn memainkan peranan penting sebagai pemimpin utama dalam Pemberontakan Bohemia, yang bermula pada tahun 1618. Beliau merupakan tokoh penting dalam peristiwa Defenestration of Prague dan kemudian menjadi Panglima Angkatan Tentera Bohemia, memimpin pasukan Protestan dalam menghadapi tekanan daripada Maharaja Ferdinand II.
3.1. Latar Belakang Pemberontakan
Pada tahun 1617, Archduke Ferdinand dari Styria, seorang Katolik yang taat, dicadangkan sebagai pengganti Habsburg kepada maharaja Matthias yang sudah tua dan tidak mempunyai anak, serta untuk dipilih ke takhta Bohemia. Golongan bangsawan Bohemia menuntut agar Ferdinand II mengiktiraf dan menghormati kebebasan beragama mereka, yang termaktub dalam Dekri (Letter of Majesty) oleh mendiang Maharaja Rudolf II. Count Thurn adalah salah seorang penandatangan surat balasan kritikal yang ditujukan kepada Ferdinand, menunjukkan pendirian tegasnya dalam isu kebebasan beragama. Tuntutan golongan bangsawan tidak berjaya menghalang pemilihan Ferdinand sebagai Maharaja Rom Suci pada tahun 1619, yang semakin meruncingkan konflik.
3.2. Peristiwa Defenestration of Prague
Meskipun Ferdinand II menaiki takhta Bohemia pada tahun 1617, beliau tidak bersedia untuk memenuhi tuntutan golongan bangsawan Bohemia yang bermazhab Protestan. Ini membawa kepada ketegangan yang memuncak pada tahun 1618. Dalam satu peristiwa penuh kemarahan di Istana Prague, Count Thurn merupakan salah seorang pemimpin utama golongan bangsawan yang menghasut kumpulan ramai. Peristiwa ini membawa kepada Defenestration of Prague, di mana dua wakil Ferdinand, Jaroslav Bořita dari Martinice dan Vilém Slavata dari Chlum, bersama kerani mereka, Philip Fabricius, telah dilemparkan keluar dari tingkap istana. Peristiwa ini berlaku pada 23 Mei 1618 dan secara langsung mencetuskan permulaan Pemberontakan Bohemia.
3.3. Aktiviti sebagai Panglima Tentera Bohemia
Susulan peristiwa defenestration, Count Thurn dipilih sebagai salah seorang daripada tiga puluh Pembela Kepercayaan Protestan oleh Estet Bohemia. Pemberontakan penduduk Protestan Bohemia bermula dengan serius pada 23 Mei 1618, dan Thurn mengambil alih jawatan Panglima Angkatan Tentera kebangsaan Bohemia. Walaupun beliau memimpin pasukan ini, pemerintahannya dicirikan oleh siri kempen yang kurang berkesan. Terdapat kelemahan dalam perancangan kempen, dalam beberapa kes di luar kawalannya, yang menyukarkan usaha imperial untuk menghancurkan pemberontakan dengan pantas. Beliau turut terlibat dalam usaha menggulingkan Ferdinand dari takhta Bohemia dan dalam pemilihan Frederick V sebagai raja Bohemia yang baru.
3.4. Pertempuran Gunung Putih dan Pengasingan
Count Thurn memimpin sebuah rejimen dalam Pertempuran Gunung Putih yang tidak menguntungkan pada tahun 1620. Dalam pertempuran ini, angkatan tentera Bohemia mengalami kekalahan teruk. Akibat daripada kekalahan ini, Ferdinand mengasingkan Thurn, sama seperti semua bangsawan Protestan lain (termasuk pemimpin pemberontakan) dan penduduk bandar yang terlibat. Hasilnya, Thurn kehilangan semua harta tanahnya di Bohemia, yang dirampas oleh pihak diraja. Pengasingan ini menandakan berakhirnya peranan utamanya dalam pemberontakan di Bohemia.
4. Kehidupan dalam Pengasingan dan Aktiviti Kemudian
Selepas diasingkan dari Bohemia, Count Thurn tidak berputus asa dan terus memainkan peranan aktif dalam konflik yang melanda Eropah. Beliau meneruskan perjuangan menentang Wangsa Habsburg melalui aktiviti ketenteraan dan diplomatik, berkhidmat untuk pelbagai kuasa Protestan dalam Perang Tiga Puluh Tahun.
4.1. Aktiviti Ketenteraan dan Diplomatik Berterusan
Setelah diasingkan, Thurn terus mengambil bahagian dalam pertempuran dan rundingan politik Perang Tiga Puluh Tahun menentang Habsburg. Beliau bertindak dalam peranan sebagai diplomat dan juga sebagai askar. Pada tahun 1626, beliau mengambil alih pimpinan beberapa pasukan tentera di Silesia. Kemudian, beliau berkhidmat sebagai leftenan jeneral dalam tentera Raja Gustav Adolf dari Sweden, salah seorang tokoh penting dalam pihak Protestan. Malangnya, satu-satunya anak lelakinya, Count František Bernard, yang telah mencapai pangkat kolonel dalam perkhidmatan Sweden, jatuh sakit semasa kempen Poland dan meninggal dunia pada tahun 1628.
4.2. Penangkapan, Persaraan, dan Kematian
Pada 11 Oktober 1633, Thurn dan pasukannya yang terdiri daripada 8,000 askar berhadapan dengan tentera Wallenstein berhampiran Steinau an der Oder di Saxony, di mana beliau akhirnya ditawan. Beliau kemudiannya ditebus dari tawanan, dan bersara ke hartanah baru keluarganya di Pärnu (Pernau), Estonia. Count Thurn meninggal dunia di sana pada 26 Januari 1640, dan dikebumikan di Katedral St. Mary di Tallinn. Pewarisnya ialah cucu lelakinya yang masih di bawah umur, Count Heinrich von Thurn-Valsassina dari Pärnu (1628-1656), anak kepada František Bernard (1592-1628) dan Magdalena von Thurn-Valsassina (lahir von Hardeck).
5. Penulisan
Count Thurn telah menulis sebuah buku kecil dalam bahasa Jerman yang bertajuk Defensionsschrift ("Penulisan Pembelaan"). Karya ini merupakan pembelaan terhadap peranannya dalam peristiwa tahun 1618, di mana beliau menyatakan bahawa tindakannya adalah pertahanan yang sengaja dan sedar terhadap kepercayaan agamanya. Buku ini diterbitkan di Sweden, mencerminkan usahanya untuk membenarkan tindakannya di mata umum dan sejarah, terutamanya selepas pengasingannya.
6. Penilaian Sejarah
Jindřich Matyáš Thurn dikenang sebagai seorang tokoh penting dalam sejarah awal Perang Tiga Puluh Tahun, khususnya dalam memimpin perjuangan Protestan di Bohemia. Walaupun terdapat kritikan terhadap kemampuan ketenteraannya, kepentingannya dalam memicu konflik dan mempertahankan kebebasan beragama tidak dapat dinafikan.
6.1. Kepentingan Sejarah
Count Jindřich Matyáš Thurn mempunyai impak yang signifikan terhadap permulaan Perang Tiga Puluh Tahun. Peranannya sebagai pemimpin dalam Pemberontakan Bohemia dan penglibatan utamanya dalam peristiwa Defenestration of Prague pada tahun 1618 secara langsung mencetuskan konflik yang akhirnya merebak ke seluruh Eropah. Beliau merupakan penyokong tegar perjuangan Protestan untuk kebebasan beragama menentang dominasi Katolik Habsburg. Dari sudut pandang sejarah, Thurn dianggap sebagai simbol perlawanan terhadap penindasan agama, dan tindakannya telah membuka jalan bagi perjuangan yang lebih besar untuk hak-hak kebebasan beragama di Eropah.
6.2. Kritikan dan Kontroversi
Walaupun kepentingannya dalam mencetuskan pemberontakan diakui, tindakan dan keputusan Count Thurn juga telah menjadi subjek kritikan. Dalam peranannya sebagai panglima tentera Bohemia, pemerintahannya dicirikan oleh "siri kempen yang tidak berkesan" dan "kelemahan dalam perancangan kempen," sebahagiannya di luar kawalannya, yang menyukarkan usaha pihak imperial untuk segera menumpaskan pemberontakan. Ini menimbulkan persoalan tentang kemampuan kepimpinan ketenteraannya, terutamanya apabila pasukannya mengalami kekalahan teruk dalam Pertempuran Gunung Putih. Ada pandangan yang berpendapat bahawa keputusan dan strategi yang lemah mungkin telah menyumbang kepada nasib tragis Bohemia dalam perang tersebut. Walaupun beliau membela tindakannya dalam Defensionsschrift, perdebatan tentang kecekapan dan kesan jangka panjang dari tindakan permulaannya terhadap pemberontakan tetap menjadi aspek penting dalam penilaian sejarah terhadap dirinya.