Muhammad al-Shaybani

2.1. Kelahiran dan Zaman Kanak-kanak

Muḥammad ibn al-Ḥasan dilahirkan di Wasit, Iraq, pada tahun 750 Masihi. Tidak lama selepas kelahirannya, beliau berpindah ke Kufah, yang merupakan kampung halaman Abu Hanifa, dan membesar di sana. Meskipun beliau dilahirkan dalam keluarga seorang askar, minatnya lebih tertumpu kepada kerjaya intelektual berbanding kerjaya ketenteraan.

2.2. Pendidikan

Shaybani memulakan pengajiannya di Kufah sebagai murid kepada Abu Hanifa. Beliau belajar di bawah Abu Hanifa selama dua tahun sehingga kematian gurunya pada tahun 767 Masihi, ketika Shaybani berusia 18 tahun. Selepas itu, Shaybani meneruskan pengajiannya dengan Abu Yusuf, yang merupakan murid kanan dan terkemuka Abu Hanifa. Beliau juga mempunyai guru-guru terkemuka lain seperti Sufyan al-Thawri dan al-Awzāʿī. Kemudian, beliau melawat Madinah dan belajar selama dua hingga tiga tahun dengan Malik ibn Anas, pengasas mazhab Maliki. Hasil daripada pendidikan yang meluas ini, al-Shaybani menjadi seorang ahli hukum pada usia yang sangat muda. Menurut Ismail, cucu Abu Hanifa, beliau mula mengajar di Kufah pada usia dua puluh tahun (sekitar 770 Masihi).

2.3. Kerjaya dan Aktiviti Kehakiman

Al-Shaybānī kemudian berpindah ke Baghdad, di mana beliau meneruskan aktiviti pembelajarannya. Beliau sangat dihormati sehingga Khalifah Harun al-Rashid melantiknya sebagai qadi (hakim) di ibu kota baginda, Raqqa, selepas tahun 796 Masihi. Al-Shaybānī dilepaskan daripada jawatan ini pada tahun 803 Masihi. Beliau kembali ke Baghdad dan menyambung semula aktiviti pengajarannya. Pada tempoh inilah beliau memberikan pengaruh yang paling luas. Antara muridnya yang paling berprestij ialah Muhammad ibn Idris ash-Shafi'i, pengasas mazhab Shafi'i. Walaupun ash-Shafi'i kemudiannya tidak bersetuju dengan beberapa pandangan gurunya dan menulis Kitāb al-Radd ʿalā Muḥammad ibn al-Ḥasan ("Penolakan Muḥammad ibn al-Ḥasan [al-Shaybānī]"), beliau tetap menaruh kekaguman yang besar terhadap gurunya. Khalifah Harun al-Rashid melantik semula al-Shaybānī dalam jawatan kehakiman. Beliau mengiringi khalifah ke Khorasan, di mana beliau berkhidmat sebagai qadi sehingga kematiannya pada tahun 805 Masihi di Rey.

3.1. Penyempurnaan Sistem Perundangan Hanafi

Al-Shaybānī memainkan peranan penting dalam membangunkan dan menyusun teori-teori dalam mazhab Hanafi. Beliau bertanggungjawab dalam menyempurnakan aspek undang-undang positif (fiqh) dalam mazhab ini, mengukuhkan asas-asas perundangan yang telah diasaskan oleh gurunya, Abu Hanifa. Sumbangan beliau telah menjadikan mazhab Hanafi sebagai salah satu mazhab yang paling tersusun dan berpengaruh dalam sejarah Islam.

3.2. Pengasasan Undang-Undang Antarabangsa Islam (Siyar)

Sumbangan paling menonjol al-Shaybānī adalah dalam bidang undang-undang antarabangsa Islam, yang dikenali sebagai Siyar. Beliau menulis Pengenalan kepada Undang-Undang Negara pada akhir abad ke-8 Masihi, sebuah karya yang menyediakan garis panduan terperinci mengenai pelaksanaan jihad terhadap bukan Muslim, serta layanan terhadap subjek bukan Muslim di bawah pemerintahan Islam. Beliau juga menghasilkan risalah kedua yang lebih maju mengenai subjek ini, dan ahli hukum lain kemudiannya mengikuti jejak beliau dengan menghasilkan beberapa risalah multi-jilid.

Karya-karya awal perundangan Islam ini meliputi aplikasi etika Islam, fiqh ekonomi Islam, dan fiqh ketenteraan Islam kepada undang-undang antarabangsa. Ia membincangkan pelbagai topik undang-undang antarabangsa moden, termasuk:

• Undang-undang perjanjian
• Layanan terhadap diplomat, tebusan, pelarian, dan tawanan perang
• Hak suaka
• Tingkah laku di medan perang
• Perlindungan wanita, kanak-kanak, dan orang awam yang bukan kombatan
• Kontrak merentasi garisan pertempuran
• Penggunaan senjata beracun
• Pemusnahan wilayah musuh

Karya Siyar al-Shaybānī bertujuan untuk menjawab soalan-soalan seperti "bilakah pertempuran dibenarkan?", "siapakah sasaran pertempuran?", dan "bagaimanakah pertempuran dijalankan?". Bagi al-Shaybānī, sebab yang adil untuk berperang adalah untuk menyebarkan empayar Islam, sama ada melalui peningkatan wilayah negara-negara Muslim atau menjadikan negara lain sebagai negara pelanggan. Sebab-sebab adil lain termasuk menumpaskan pemberontakan (Muslim, dhimmi, atau murtad), menghukum perompakan, dan memastikan keselamatan nyawa serta harta benda daripada keganasan. Hanya mereka yang menimbulkan ancaman ketenteraan langsung sahaja yang merupakan sasaran sah untuk penggunaan kekuatan maut. Oleh itu, pembunuhan wanita, kanak-kanak, orang tua, orang kurang upaya, dan orang gila adalah dilarang. Tawanan perang dibezakan berdasarkan status kombatan: tawanan lelaki boleh diampunkan atau dibunuh, bergantung kepada apa yang komander anggap sebagai pilihan terbaik. Al-Shaybānī juga mengkaji penggunaan senjata (seperti "mesin pelontar" atau katapel) yang mungkin secara tidak sengaja membunuh bukan kombatan. Beliau berpendapat bahawa ia dibenarkan untuk menggunakannya selagi penjagaan diambil untuk menyasarkan kombatan dan usaha dilakukan untuk mengelakkan pembunuhan bukan kombatan. Pendapat al-Shaybānī dalam Siyar sangat berpengaruh dalam mazhab Hanafi, walaupun terdapat beberapa perbezaan dengan pandangan mazhab Shafi'i.

3.3. Karya Utama dan Fiqh

Al-Shaybānī menghasilkan beberapa karya penting yang menjadi rujukan utama dalam perundangan Islam, terutamanya dalam mazhab Hanafi. Antara karya-karya utamanya termasuk:

• al-Jami' al-Kabir (Koleksi Besar): Sebuah koleksi ajaran dan pandangan undang-undang yang menyeluruh.
• al-Jami' al-Saghir (Koleksi Kecil): Sebuah ringkasan yang lebih padat daripada Koleksi Besar.
• Kitāb al-Siyar al-Kabīr (Siyar Besar): Karya utamanya mengenai undang-undang antarabangsa Islam.
• Kitāb al-Siyar al-Ṣaghīr (Siyar Kecil): Sebuah versi yang lebih ringkas mengenai undang-undang antarabangsa.
• Pengenalan kepada Undang-Undang Negara: Salah satu risalah awal beliau mengenai undang-undang antarabangsa.
• Refutation of the Scholars of Medina: Sebuah karya yang membincangkan perbezaan pandangan perundangan.

Karya-karya ini bukan sahaja menyusun fiqh Hanafi tetapi juga memperkenalkan dan mengembangkan konsep-konsep perundangan yang kompleks, menjadikannya asas bagi kajian perundangan Islam seterusnya.

3.4. Kajian Mengenai Hiyal (Taktik Perundangan)

Salah satu ciri khas perundangan Hanafi yang dikembangkan oleh al-Shaybānī adalah kajiannya mengenai Hiyal (حيل_Hiyal^{Bahasa Arab}), yang merujuk kepada taktik atau stratagem perundangan yang sah. Ini melibatkan penggunaan kaedah perundangan yang dibenarkan untuk menyelesaikan isu-isu kompleks atau untuk mencapai hasil yang mungkin secara zahirnya kelihatan tidak konvensional, tetapi tetap berada dalam kerangka undang-undang Islam. Kajian beliau mengenai Hiyal menunjukkan fleksibiliti dan kedalaman fiqh Hanafi dalam menangani pelbagai situasi kehidupan, serta signifikansinya dalam pembangunan perundangan Islam secara keseluruhan.

4.1. Murid Utama dan Penyebaran Mazhab

Al-Shaybānī mempunyai ramai murid yang kemudiannya menjadi ulama terkemuka, menyebarkan ajaran dan mazhab Hanafi ke seluruh dunia Islam. Antara muridnya yang paling terkenal ialah Muhammad ibn Idris ash-Shafi'i, pengasas mazhab Shafi'i. Walaupun al-Shafi'i kemudiannya mengembangkan mazhabnya sendiri dan kadangkala tidak bersetuju dengan gurunya, beliau tetap menaruh penghormatan yang tinggi terhadap al-Shaybānī. Al-Shaybānī juga banyak melatih murid-muridnya semasa beliau berkhidmat sebagai qadi di Khorasan. Aktiviti pengajaran dan penyebaran ilmu oleh murid-murid beliau di wilayah ini menjadi faktor penting dalam penyebaran mazhab Hanafi ke arah Asia Tengah, menjadikannya salah satu mazhab fiqh yang paling dominan di rantau tersebut.

4.2. Sumbangan kepada Perundangan Islam Kemudian

Karya dan pemikiran al-Shaybānī, terutamanya dalam bidang Siyar, telah memberikan impak yang mendalam terhadap perkembangan perundangan Islam dan undang-undang antarabangsa pada peringkat seterusnya. Konsep-konsep yang beliau perkenalkan mengenai prinsip perang yang adil, layanan terhadap bukan Muslim, dan hak-hak tawanan perang menjadi asas bagi perbincangan dan pengembangan undang-undang antarabangsa dalam konteks Islam. Pandangan beliau, walaupun kadangkala berbeza dengan mazhab lain seperti Shafi'i, tetap menjadi rujukan utama dalam mazhab Hanafi dan mempengaruhi ahli hukum kemudian.

4.3. Kedudukan dan Penilaian Sejarah

Abū ʿAbd Allāh Muḥammad ibn al-Ḥasan ibn Farqad ash-Shaybānī diiktiraf secara meluas sebagai salah seorang ahli hukum Islam yang paling penting. Beliau sering diberi gelaran kehormat seperti "Bapa Undang-Undang Antarabangsa Islam" dan "Grotius Islam", merujuk kepada Hugo Grotius, seorang ahli hukum Belanda yang dianggap sebagai bapa undang-undang antarabangsa moden di Barat. Gelaran ini mencerminkan pengiktirafan terhadap sumbangan perintis beliau dalam meletakkan asas teori dan praktikal bagi undang-undang antarabangsa dalam kerangka Islam, jauh sebelum perkembangan undang-undang antarabangsa di Barat.