Wolfhart Pannenberg

1.1. Kelahiran dan Zaman Kanak-kanak

Pada usia kira-kira 16 tahun, pada tahun 1944, Pannenberg mengalami pengalaman keagamaan yang sangat kuat yang kemudiannya beliau sebut sebagai "pengalaman cahaya". Untuk memahami pengalaman ini, beliau mula menyelidiki karya-karya ahli falsafah dan pemikir agama yang hebat. Pada masa ini, beliau juga memiliki minat terhadap pemikiran Friedrich Nietzsche dan bersikap kritis terhadap kekristianan. Walau bagaimanapun, seorang guru sastera di sekolah menengahnya, yang merupakan sebahagian daripada Gereja yang Mengaku semasa Perang Dunia Kedua, menggalakkannya untuk meneliti agama Kristian dengan lebih mendalam. Ini membawa kepada "pertobatan intelektual" Pannenberg, di mana beliau menyimpulkan bahawa kekristianan adalah pilihan agama terbaik yang ada. Pengalaman ini mendorongnya untuk menceburi bidang teologi sebagai panggilannya. Pada tahun 1944, beliau telah menyertai tentera Jerman dan sempat menjadi tawanan perang British untuk tempoh yang singkat pada tahun 1945, sebelum kembali ke Jerman untuk meneruskan pengajiannya.

1.2. Pengajian dan Kerjaya Awal

Pannenberg melanjutkan pengajian teologi di beberapa universiti terkemuka termasuk Berlin, Göttingen, Heidelberg, dan Basel. Di Basel, beliau belajar di bawah bimbingan Karl Barth, seorang ahli teologi berpengaruh. Tesis kedoktorannya di Universiti Heidelberg, yang diserahkan pada tahun 1953 dan diterbitkan setahun kemudian, adalah mengenai pandangan Edmund Schlink tentang predestinasi dalam karya-karya Duns Scotus. Pada tahun 1955, beliau menulis Habilitationsschrift mengenai hubungan antara analogi dan wahyu, khususnya konsep analogi dalam pengajaran pengetahuan Tuhan.

Di Heidelberg, Pannenberg juga membentuk "Lingkaran Pannenberg" bersama pelajar-pelajar Gerhard von Rad, termasuk Rolf Rendtorff, Trutz Rendtorff, Ulrich Wilckens, Klaus Koch, D. Rössler, dan M. Else. Lingkaran ini memainkan peranan penting dalam perkembangan awal pemikiran teologinya. Pada Julai 1956, beliau dilantik sebagai pastor di Gereja St. Peter di Heidelberg.

Selepas itu, Pannenberg memulakan kerjaya akademik yang cemerlang sebagai profesor teologi sistematik. Beliau berkhidmat di Kirchliche Hochschule Wuppertal_{Universiti Teologi Wuppertal}^{Bahasa German} dari tahun 1958 hingga 1961, dan kemudian di Mainz dari tahun 1961 hingga 1968. Beliau juga memegang beberapa jawatan profesor pelawat di universiti-universiti Amerika Syarikat, termasuk Universiti Chicago (1963), Harvard (1966), dan Sekolah Teologi Claremont (1967). Sejak tahun 1968, beliau menjadi Profesor Teologi Sistematik di Universiti Ludwig Maximilian Munich sehingga persaraannya pada tahun 1993. Semasa di Universiti Munich, beliau juga mengasaskan Institut Teologi Asas dan Kajian Ekumenikal untuk memupuk pertukaran teologi antara Protestan dan Katolik. Beliau meninggal dunia pada usia 85 tahun pada 4 September 2014. Sepanjang kerjayanya, Pannenberg dikenali sebagai penulis yang sangat prolifik, dengan lebih daripada 645 penerbitan akademik direkodkan pada Disember 2008. Beliau juga pernah menjadi wakil Gereja Protestan Jerman dalam Jawatankuasa Iman dan Orde Dewan Gereja Sedunia dari tahun 1975 hingga 1990.

2.1. Wahyu sebagai Sejarah

Konsep wahyu Pannenberg sangat dipengaruhi oleh pembacaannya terhadap Karl Barth, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, serta sastera apokaliptik Kristian dan Yahudi. Beliau berpendapat bahawa wahyu Tuhan bukanlah pendedahan langsung yang berlaku secara tiba-tiba, tetapi sebaliknya merupakan pendedahan diri Tuhan secara tidak langsung melalui tindakan dan peristiwa dalam sejarah. Bagi Pannenberg, sejarah itu sendiri adalah medan di mana Roh Kudus dan kebebasan Tuhan dinyatakan.

Beliau mengadopsi pemahaman Hegelian tentang sejarah sebagai proses yang berkembang di mana Tuhan menyatakan diri-Nya, namun beliau dengan tegas menegaskan bahawa kebangkitan Kristus adalah wahyu proleptic-iaitu, pendedahan awal atau pendahuluan-tentang apa yang sedang terungkap dalam sejarah. Ini bermakna kebangkitan Yesus bukan sekadar satu peristiwa masa lalu, tetapi juga merupakan kunci untuk memahami keseluruhan tujuan dan arah sejarah yang akan datang.

Dalam karyanya Wahyu sebagai Sejarah (1961), Pannenberg mengkritik pandangan Barth yang menganggap wahyu sebagai sesuatu yang trans-sejarah dan pandangan Rudolf Bultmann yang menganggapnya secara eksistensial. Beliau menggariskan tujuh proposisi dogmatik mengenai wahyu:

• Menurut kesaksian Alkitab, pendedahan diri Tuhan berlaku secara tidak langsung melalui tindakan sejarah Tuhan, bukan secara langsung seperti manifestasi ilahi.
• Wahyu ditemui pada penghujung sejarah yang mendedahkan, bukan pada permulaannya.
• Wahyu sejarah, tidak seperti manifestasi ilahi yang khusus, terbuka kepada semua manusia yang mempunyai "mata untuk melihat", menjadikannya bersifat universal.
• Wahyu universal tentang keilahian Tuhan tidak direalisasikan dalam sejarah Israel secara sepenuhnya, tetapi buat pertama kalinya direalisasikan dalam nasib Yesus dari Nazaret, di mana penghujung seluruh sejarah secara proleptic berlaku.
• Peristiwa Kristus mendedahkan keilahian Tuhan bukan sebagai peristiwa yang terpencil, tetapi sejauh mana ia merupakan sebahagian daripada sejarah Tuhan dengan Israel.
• Pembentukan gambaran wahyu bukan Yahudi dalam gereja-geregereja bukan Yahudi menyatakan keuniversalan manifestasi diri eskatologi Tuhan dalam nasib Yesus.
• Perkataan berkaitan dengan wahyu sebagai nubuat, nasihat, dan pemberitaan.

Pendekatan ini, meskipun jelas merujuk kepada Barthianisme, mendapat sambutan yang umumnya bermusuhan daripada ahli teologi neo-ortodoks dan Bultmannian pada tahun 1960-an, suatu respons yang menurut Pannenberg mengejutkan beliau dan rakan-rakannya. Kritik yang lebih bernuansa datang dari Jürgen Moltmann, yang akar falsafahnya terletak pada Hegelian Kiri, Karl Marx, dan Ernst Bloch, dan yang mencadangkan Teologi Harapan, berbanding prolepsis, sebagai respons Kristian yang tersendiri terhadap Sejarah. Pannenberg juga meneruskan perdebatan menentang Hans Blumenberg dalam apa yang dipanggil 'teorem sekularisasi', di mana Blumenberg berhujah bahawa zaman moden, termasuk kepercayaannya terhadap kemajuan, muncul daripada penegasan diri sekular yang baharu terhadap tradisi Kristian.

2.2. Kristologi dari Bawah

Pannenberg mungkin paling terkenal dengan karyanya Jesus: God and Man (1968), di mana beliau membina Kristologi "dari bawah". Ini bermakna beliau mengembangkan dakwaan dogmatiknya daripada pemeriksaan kritis terhadap kehidupan dan terutamanya kebangkitan Yesus dari Nazaret. Pendekatan ini adalah pernyataan programatiknya mengenai gagasan "Sejarah sebagai Wahyu".

Beliau menolak Kristologi tradisional "dua-hakikat" Konsili Khalsedon, lebih suka melihat peribadi Kristus secara dinamik dalam terang kebangkitan. Penekanan ini terhadap kebangkitan sebagai kunci kepada identiti Kristus telah mendorong Pannenberg untuk mempertahankan sifat historisnya, menekankan pengalaman Kristus yang bangkit dalam sejarah Gereja awal berbanding kubur kosong. Beliau berpendapat bahawa kebangkitan harus diterima sebagai fakta sejarah sebelum ia menjadi perkara iman.

2.3. Sifat Akademik dan Metodologi Teologi

Sepanjang kerjaya teologinya, Pannenberg secara konsisten mempertahankan teologi sebagai disiplin akademik yang ketat, yang mampu berinteraksi secara kritis dengan falsafah, sejarah, dan yang paling penting, sains semula jadi. Beliau adalah seorang pengkritik lantang terhadap pandangan yang memisahkan teologi daripada bidang ilmu lain.

Epistemologi Pannenberg, yang dijelaskan dengan jelas dalam esei-esei pendeknya, adalah penting untuk projek teologinya. Ia sangat dipengaruhi oleh Edmund Schlink, yang mencadangkan perbezaan antara kebenaran analogi (kebenaran deskriptif atau model) dan kebenaran doksologi (kebenaran sebagai imanen dalam penyembahan). Dalam pemikiran ini, teologi cuba menyatakan kebenaran doksologi, dan oleh itu, ia adalah respons kepada pendedahan diri Tuhan. Schlink juga berperanan dalam membentuk pendekatan Pannenberg terhadap teologi sebagai usaha ekumenisme-penekanan yang kekal sepanjang kerjayanya.

Dalam karyanya Teologi dan Falsafah Sains (1973), Pannenberg menangani isu sifat akademik teologi dengan menggabungkan penemuan falsafah sains kontemporari, terutamanya daripada pemikir seperti Karl Popper dan Rudolf Carnap. Beliau berusaha menunjukkan bahawa teologi bukan hanya disiplin yang difahami oleh orang beriman, tetapi adalah sains yang mempunyai kesahihan universal. Beliau juga menyelidiki kemungkinan baharu untuk teologi natural.

2.4. Konsep Teologi Utama

Pannenberg mengembangkan pelbagai konsep teologi penting sepanjang kerjayanya, yang disatukan dalam karyanya yang paling agung, Teologi Sistematik.

Karya agung Pannenberg ialah Teologi Sistematik tiga jilidnya, yang ditulis dari tahun 1988 hingga 1993. Dalam karya ini, beliau membela kebenaran iman Kristian dalam kerangka hermeneutik pengalaman makna universal dan sejarah. Pendirian asas Pannenberg adalah bahawa wahyu Tuhan ditunjukkan secara tidak langsung dalam keseluruhan tindakan sejarah Tuhan, yang merupakan kritikan terhadap dogmatik Barth yang bermula dari wahyu langsung. Kesedaran sejarah Pannenberg ini menunjukkan pengaruh kuat falsafah sejarah Hegel.

Struktur Teologi Sistematik adalah seperti berikut:

• Jilid 1 (1988): Membincangkan apakah teologi itu, teologi tentang Tuhan, dan Triniti.
  • Pengenalan
  • Bab 1: Kebenaran doktrin Kristian sebagai subjek teologi sistematik
  • Bab 2: Persoalan tentang konsep Tuhan dan kebenarannya
  • Bab 3: Realiti Tuhan dan tuhan-tuhan dalam pengalaman agama
  • Bab 4: Wahyu Tuhan
  • Bab 5: Tuhan Triniti
  • Bab 6: Kesatuan hakikat Tuhan dan atribut-Nya
• Jilid 2 (1991): Meliputi penciptaan, antropologi, dan Kristologi.
  • Bab 7: Penciptaan dunia
  • Bab 8: Martabat dan kesengsaraan manusia
  • Bab 9: Antropologi dan Kristologi
  • Bab 10: Keilahian Yesus Kristus
  • Bab 11: Pendamaian dunia
• Jilid 3 (1993): Menumpukan kepada Roh Kudus, Kerajaan Tuhan, dan eskatologi.
  • Bab 12: Pencurahan Roh, Kerajaan Tuhan, Gereja
  • Bab 13: Komuniti Mesias dan individu
  • Bab 14: Pilihan dan sejarah
  • Bab 15: Penyempurnaan penciptaan dalam Kerajaan Tuhan

  Dalam bidang antropologi teologi, Pannenberg dalam karyanya Antropologi dalam Perspektif Teologi (1983) menggunakan hasil antropologi falsafah kontemporari (terutamanya Max Scheler, Arnold Gehlen, Helmut Plessner) dalam teologinya. Namun, berbeza dengan falsafah, beliau memahami manusia sebagai makhluk sejarah dari sudut pandang teologi.
  
  Pandangan eskatologi Pannenberg mengurangkan kepentingan proses temporal dalam Penciptaan Baharu, dengan masa dikaitkan dengan zaman berdosa sekarang. Beliau lebih mengutamakan masa kini yang abadi berbanding konsep masa lalu, masa kini, dan masa depan yang terhad, serta penghujung masa dalam kesatuan yang terfokus dalam Penciptaan Baharu. Pannenberg juga mempertahankan teologi ahli fizik matematik Amerika Frank J. Tipler mengenai Teori Omega Point.
  
  Beliau juga mengembangkan etikanya dalam Etika dan Eklesiologi (1977) dan Asas Etika (1996), di mana beliau menyelidiki dasar etika dalam masyarakat yang sekular dari perspektif teologi dan falsafah. Dalam Menuju Teologi Alam (1993), beliau membincangkan hubungan antara sains dan iman. Teologinya, walaupun dipengaruhi oleh Karl Barth, melampauinya dengan mengejar kekomprehensifan dan keuniversalan penuh mengikut tradisi gereja umum. Beliau menolak doktrin Barth tentang penolakan Kristus dalam tradisi Reformasi dan menegaskan keuniversalan Anak Tuhan. Beliau juga menerima teori evolusi dalam memahami penciptaan.

2.5. Pertukaran Teologi dan Pendirian Sosial

Pannenberg terlibat secara aktif dalam pertukaran teologi dan mempunyai pendirian yang jelas mengenai isu-isu sosial. Beliau mendirikan Institut Ekumenikal di Universiti Munich dengan tujuan menyatukan gereja-gereja dalam iman. Beliau juga merupakan wakil Gereja Protestan Jerman dalam Jawatankuasa Iman dan Orde Dewan Gereja Sedunia dari tahun 1975 hingga 1990, menyumbang kepada dialog teologi antara Lutheran dan Katolik.

Beliau berinteraksi dengan ahli teologi sezaman seperti Jürgen Moltmann di Universiti Teologi Wuppertal, di mana mereka saling mempengaruhi. Walaupun terdapat persamaan dalam penekanan eskatologi dan pengaruh Hegel serta Bloch, perbezaan antara mereka lebih menonjol, terutamanya dalam penekanan Moltmann yang kurang terhadap sejarah berbanding Pannenberg yang secara eksplisit mengidentifikasikan dirinya sebagai ahli teologi sistematik. Pannenberg juga mempunyai pengetahuan falsafah yang mendalam, termasuk Idealisme Jerman (terutamanya Hegel), Karl Löwith, Karl Jaspers, dan Nicolai Hartmann. Walaupun beliau melihat persamaan dengan Teologi Proses dan pemikiran Alfred North Whitehead semasa menjadi profesor pelawat di Universiti Chicago pada tahun 1963, beliau menegaskan bahawa beliau tidak mengadopsi pendirian Teologi Proses.

Pannenberg adalah pengkritik lantang terhadap kelulusan hubungan homoseksualiti oleh Gereja Injili di Jerman. Beliau menyatakan bahawa gereja yang meluluskan amalan homoseksual tidak lagi menjadi gereja yang sejati. Sebagai tanda protes, beliau mengembalikan Pingat Jasa Republik Persekutuan Jerman yang telah dianugerahkan kepadanya, selepas pingat itu turut diberikan kepada seorang aktivis lesbian.

Beliau percaya bahawa gereja perlu menghapuskan sisa-sisa autoritarianisme dari masa lalu untuk berfungsi secara normal pada masa kini. Beliau berhujah bahawa penolakan meluas terhadap misi Kristian dalam masyarakat sebahagian besarnya disebabkan oleh kaedah autoritarian yang digunakan oleh ramai mubaligh pada masa lalu, yang memaksa penukaran agama daripada meyakinkan melalui teladan dan hujah. Pannenberg menekankan bahawa tugas misi hari ini sangat berkait rapat dengan tugas ekumenikal. Komuniti Kristian di sesuatu kawasan harus secara aktif bertindak sebagai teladan progresif martabat manusia dalam masyarakat dan menjadi kuasa yang menyokongnya. Beliau juga berpendapat bahawa ahli teologi profesional harus membantu orang Kristian membuat pertimbangan yang rasional dan matang mengenai isu-isu sukar dalam iman Kristian, membolehkan mereka memahami inti pati iman dan isu-isu utama yang dibincangkan pada zaman moden.