Muhammad V dari Maghribi

1.1. Awal Kehidupan dan Pendidikan

Sidi Mohammed bin Yusef dilahirkan pada 10 Ogos 1909 di Fes, Maghribi. Beliau merupakan putera ketiga kepada Sultan Yusef. Pada Mac 1912, Perjanjian Fes ditandatangani, secara rasmi menjadikan Maghribi sebuah protektorat Perancis setelah pencerobohan Perancis dari barat dan timur yang mengakibatkan penawanan ibu kota, Fes.

Sidi Mohammed memulakan pendidikannya di rumah di Fes, dalam kawasan istana qasr al-amami (قصر الأمامي^{Bahasa Arab}). Di sana, beliau belajar membaca dan menulis serta menerima pelajaran pertama mengenai Al-Quran. Setelah bapanya menetapkan Rabat sebagai ibu kota kerajaan dan pentadbiran, Sidi Mohammed bersama kebanyakan adik-beradiknya dipindahkan ke sana. Di Rabat, beliau terus belajar di rumah dengan guru-guru peribadi, termasuk menghafal Al-Quran sehingga menjadi seorang hafiz. Selepas itu, beliau memulakan pembelajaran akademik, termasuklah mempelajari Bahasa Arab dan Bahasa Perancis. Bapanya melantik guru-guru untuk menjalankan tugas ini, dengan Mohammed Mammeri memberikan perhatian khusus dalam pengajaran bahasa Perancis, dan terus berkhidmat kepadanya sebagai ketua protokol setelah beliau menjadi Sultan. Sidi Mohammed kemudian melanjutkan pendidikannya di sebuah sekolah awam di Rabat.

1.2. Awal Pemerintahan dan Dasar

Mohammed V merupakan salah seorang putera Sultan Yusef, yang ditabalkan oleh Perancis pada September 1912. Pada 18 November 1927, Mohammed bin Yusef yang berusia 17 tahun, digambarkan sebagai "muda dan pemalu", ditabalkan sebagai Sultan setelah kemangkatan bapanya dan pemergian Hubert Lyautey.

Pada awal pemerintahannya, pihak berkuasa kolonial Perancis berusaha untuk "mendorong dasar 'bumiputera' yang lebih tegas." Pada 16 Mei 1930, Sultan Muhammad V menandatangani Dahir Berber, yang mengubah sistem perundangan di beberapa kawasan di Maghribi yang terutamanya berbahasa Berber (Bled es-Siba (بلاد السيبة^{Bahasa Arab})), manakala sistem perundangan di kawasan lain (Bled al-Makhzen (بلاد المخزن^{Bahasa Arab})) kekal seperti sebelum pencerobohan Perancis. Walaupun Sultan pada waktu itu tidak berada di bawah tekanan, beliau hanya berusia 20 tahun. Dahir (ظهير^{Bahasa Arab}) ini "menggemparkan negara" dan dikritik tajam oleh nasionalis Maghribi, yang mencetuskan kebangkitan nasionalisme Maghribi. Walaupun pada awalnya lebih akur kepada pihak berkuasa kolonial, Mohammed V kemudiannya menjadi semakin menyokong gerakan nasionalis.

1.3. Perang Dunia Kedua dan Usaha Melindungi Yahudi

Semasa Perang Dunia Kedua, Sultan Mohammed V menyokong Pihak Bersekutu dan mengambil bahagian dalam Persidangan Anfa yang dihoskan di Casablanca. Pada 22 Januari 1943, beliau mengadakan pertemuan peribadi dengan Presiden AS Franklin Delano Roosevelt dan Perdana Menteri UK Winston Churchill. Pada majlis makan malam ini, Roosevelt memberi jaminan kepada Sultan bahawa "keadaan pasca-perang dan pra-perang akan... berbeza secara ketara, terutamanya berkaitan dengan isu kolonial." Putera Sultan yang berusia 14 tahun dan bakal Raja Maghribi, Hassan II, turut hadir dan kemudian menyatakan bahawa Roosevelt berkata, "Sepuluh tahun dari sekarang negara anda akan merdeka."

Mengenai usaha melindungi komuniti Yahudi Maghribi semasa Holokus, terdapat "pelbagai catatan mengenai apa yang Mohammed V lakukan atau tidak lakukan." Namun, "walaupun menjadi subjek perdebatan, kebanyakan sarjana menekankan kemurahan hati Mohammed V terhadap orang Yahudi" semasa era Vichy Perancis. Mohammed dilaporkan enggan menandatangani usaha pegawai Vichy untuk mengenakan undang-undang anti-Yahudi Vichy ke atas Maghribi dan mengusir 250,000 orang Yahudi negara itu ke kem tahanan Nazi dan kem penghapusan di Eropah. Pendirian Sultan didasarkan "sama ada pada penghinaan yang ditimbulkan oleh diktat Vichy terhadap tuntutan kedaulatannya ke atas semua rakyatnya, termasuk orang Yahudi, mahupun pada naluri kemanusiaannya." Langkah-langkah perkauman Nazi dilaksanakan secara separa di Maghribi meskipun bantahan Mohammed, dan Mohammed memang menandatangani, di bawah arahan pegawai Vichy, dua dekri yang melarang orang Yahudi daripada sekolah dan jawatan tertentu.

Namun demikian, Mohammed sangat dihormati oleh orang Yahudi Maghribi yang menghargai beliau kerana melindungi komuniti mereka daripada kerajaan Jerman Nazi dan Perancis Vichy. Mohammed V telah diberi penghormatan oleh organisasi Yahudi atas peranannya dalam melindungi rakyat Yahudinya semasa Holokus. Sesetengah ahli sejarah berpendapat bahawa peranan Mohammed yang anti-Nazi telah dibesar-besarkan; ahli sejarah Michel Abitol menulis bahawa walaupun Mohammed V dipaksa oleh pegawai Vichy untuk menandatangani dahir anti-Yahudi, "beliau lebih pasif berbanding Moncef Bay (pemerintah Tunisia semasa Perang Dunia Kedua) kerana beliau tidak memihak kepada mana-mana pihak dan tidak terlibat dalam tindakan awam yang boleh ditafsirkan sebagai penolakan dasar Vichy."

1.4. Perjuangan Kemerdekaan

Sultan Mohammad merupakan tokoh utama dalam gerakan kemerdekaan di Maghribi, yang juga dikenali sebagai Revolusi Raja dan Rakyat (ثورة الملك والشعب^{Bahasa Arab}). Gerakan Nasionalis Maghribi ini berkembang daripada protes terhadap Dahir Berber pada 16 Mei 1930. Beliau mengkritik gerakan awal untuk reformasi dalam pentadbiran kolonial Perancis di Maghribi sebelum menjadi penyokong kemerdekaan. Kedudukan pusat beliau dalam Proklamasi Kemerdekaan Maghribi turut meningkatkan imejnya sebagai simbol negara. Pada 9 dan 10 April 1947, beliau menyampaikan dua ucapan penting masing-masing di Mendoubia dan Masjid Besar Tangier, yang secara kolektif dikenali sebagai Ucapan Tangier, menyeru kemerdekaan Maghribi tanpa menyebut kuasa kolonial tertentu.

Pada tahun 1947, kemajuan pesat gerakan nasionalis mendorong Sidi Mohammed untuk menuntut kemerdekaan buat kali pertama semasa Ucapan Tangier, di mana beliau juga menyeru penyatuan Arab dan keahlian Maghribi dalam Liga Arab yang diasaskan pada tahun 1945, di mana beliau memuji dan menekankan hubungan erat antara Maghribi dan seluruh Dunia Arab. Pendekatan semula antara monarki dan gerakan nasionalis ini, yang mana projek-projek mereka berbeza, dapat dijelaskan, menurut ahli sejarah Bernard Cubertafond, oleh fakta bahawa "setiap pihak memerlukan yang lain: gerakan nasional melihat populariti raja yang semakin meningkat dan pembebasan beransur-ansurnya daripada pelindung yang, pada hakikatnya, meninggalkan perjanjian 1912 untuk beralih kepada pentadbiran langsung; raja tidak dapat, kecuali untuk merosakkan dirinya, memisahkan diri daripada gerakan nasionalis yang menyatukan kekuatan hidup negaranya dan elit belianya, dan beliau memerlukan kekuatan protes ini untuk mengenakan perubahan ke atas Perancis."

Sejak itu, hubungan menjadi tegang dengan pihak berkuasa Perancis, khususnya dengan Residen Jeneral yang baharu, Jeneral Alphonse Juin, yang mengenakan langkah-langkah keras dan menekan Sultan untuk menafikan Istiqlal dan menjauhkan diri daripada tuntutan nasionalis. Perpisahan dengan Perancis tercapai pada tahun 1951, dan Sidi Mohammed membuat perjanjian dengan nasionalis yang dikenali sebagai pakatan Tangier untuk memperjuangkan kemerdekaan. Pelantikan Residen Jeneral yang baharu, Jeneral Augustin Guillaume, semakin meruncingkan perpecahan antara Mohammed dan Perancis. Demonstrasi lanjut bertukar menjadi rusuhan di Maghribi pada tahun 1952, terutamanya di Casablanca, manakala Sidi Mohammed memberikan perjuangan Maghribi perhatian antarabangsa di PBB dengan sokongan Amerika Syarikat.

1.5. Penurunan Takhta dan Pengasingan

Pada 20 Ogos 1953 (malam sebelum Aidiladha), pihak berkuasa kolonial Perancis memaksa Mohammed V, yang merupakan simbol negara penting dalam gerakan kemerdekaan Maghribi yang semakin berkembang, untuk hidup dalam buangan di Corsica bersama keluarganya. Sepupu pertamanya, Mohammed Ben Aarafa, yang digelar "sultan Perancis," dijadikan monarki boneka dan diletakkan di atas takhta. Sebagai tindak balas, Muhammad Zarqtuni mengebom Pasar Pusat Casablanca pada malam Krismas tahun itu.

Mohammed dan keluarganya kemudian dipindahkan ke Madagaskar pada Januari 1954. Mohammed kembali dari buangan pada 16 November 1955, dan sekali lagi diiktiraf sebagai Sultan setelah penentangan aktif terhadap protektorat Perancis. Kepulangan beliau yang penuh kemenangan merupakan tanda berakhirnya era kolonial bagi ramai pihak. Situasi menjadi begitu tegang sehingga pada tahun 1955, nasionalis Maghribi, yang mendapat sokongan dari Libya, Algeria (dengan FLN) dan Mesir memaksa kerajaan Perancis untuk berunding dan memanggil semula sultan. Pada Februari 1956 beliau berjaya berunding dengan Perancis dan Sepanyol untuk kemerdekaan Maghribi.

1.6. Pemulihan Takhta dan Pemerintahan Selepas Kemerdekaan

Mohammed menyokong Barisan Pembebasan Kebangsaan (FLN) Algeria dalam perjuangan untuk kemerdekaan Algeria dan menawarkan untuk memudahkan penyertaan pemimpin FLN dalam persidangan dengan Habib Bourguiba di Tunis. Pada 22 Oktober 1956, tentera Perancis merampas sebuah pesawat Maghribi yang membawa pemimpin FLN semasa Perang Algeria sedang berlangsung. Pesawat itu, yang membawa Ahmed Ben Bella, Hocine Aït Ahmed, dan Mohamed Boudiaf, sepatutnya berlepas dari Palma de Mallorca ke Tunis, tetapi tentera Perancis mengalihkan penerbangan itu ke Algiers yang diduduki, di mana pemimpin FLN ditangkap.

Pada tahun 1957, beliau mengambil gelaran Raja Maghribi, sebagai simbol perpaduan negara meskipun terdapat pembahagian antara Arab dan Berber. Dari segi dasar domestik, sekembalinya beliau, beliau membenarkan kongres pertama Istiqlal, yang membentuk pelbagai kerajaan di bawah pemerintahannya. Beliau membenarkan penubuhan kesatuan sekerja, tetapi kegawatan dan mogok menyebabkan beliau mengambil kuasa penuh pada tahun-tahun terakhir pemerintahannya. Lawatan negara beliau ke Amerika Syarikat pada tahun berikutnya "mengukuhkan kedudukannya sebagai satu-satunya wakil sah kerajaan". Dengan cara ini, beliau berjaya menggantikan anggota gerakan nasionalis di pentas global dan mengubah perjalanannya menjadi kejayaan publisiti yang besar. Lawatan ini menandakan usaha strategik untuk menyelaraskan Maghribi rapat dengan AS, mempamerkan kepentingan monarki di pentas global. Beliau menggunakan pelbagai teknik untuk memprojekkan kuasa diraja, seperti secara peribadi mengucapkan terima kasih kepada bekas penyokong gerakan nasionalis atas nama rakyat Maghribi. Mohammed V juga bertindak sebagai penaung kepada Pertemuan Antarabangsa, persidangan mengenai isu-isu kontemporari dan dialog antara agama yang dihoskan di Biara Benedictine Toumliline yang menarik sarjana dan intelektual dari seluruh dunia.

Semasa pemerintahannya, Tentera Pembebasan Maghribi melancarkan Perang Ifni menentang Sepanyol dan Perancis, dan berjaya menawan sebahagian besar Ifni serta Cape Juby dan sebahagian Sahara Sepanyol. Dengan Perjanjian Angra de Cintra, Maghribi mengilhakkan Cape Juby dan kawasan sekitar Ifni, manakala saki-baki jajahan itu diserahkan oleh Sepanyol pada tahun 1969.

1.7. Kemangkatan

Pada 26 Februari 1961, Mohammed V mangkat akibat komplikasi daripada pembedahan ringan pada septum hidung yang dilakukan oleh seorang pakar bedah dari Vaud. Kemangkatannya diumumkan di radio kebangsaan oleh puteranya, Putera Mahkota Moulay Hassan, yang menggantikan beliau sebagai Raja Hassan II.

4.1. Penilaian Positif dan Sumbangan

Mohammed V dianggap sebagai wira kebangsaan di Maghribi atas peranannya yang penting dalam memimpin gerakan kemerdekaan. Kepimpinan beliau memainkan peranan penting dalam Revolusi Raja dan Rakyat, yang akhirnya membawa kepada penamatan pemerintahan kolonial Perancis dan Sepanyol.

Salah satu sumbangan paling penting beliau yang sering disorot adalah usaha beliau untuk melindungi komuniti Yahudi Maghribi semasa Holokus dan pemerintahan Vichy Perancis. Walaupun terdapat beberapa perdebatan mengenai sejauh mana tindakan beliau, kebanyakan sarjana bersetuju bahawa beliau menunjukkan kemurahan hati yang luar biasa dan menolak untuk menandatangani beberapa undang-undang anti-Yahudi yang akan membawa kepada pengusiran mereka ke kem-kem maut. Peranannya dalam melindungi rakyat Yahudinya telah diiktiraf dan dihormati oleh pelbagai organisasi Yahudi.

Perubahan gelaran dari Sultan kepada Raja pada tahun 1957 melambangkan perpaduan negara di tengah-tengah perpecahan antara komuniti Arab dan Berber. Ini mengukuhkan imej beliau sebagai pemimpin yang menyatukan seluruh rakyat Maghribi. Lawatan negara beliau ke Amerika Syarikat juga membantu mengukuhkan kedudukannya di mata dunia sebagai wakil sah kerajaan Maghribi dan membolehkan beliau menjalin hubungan strategik dengan Amerika Syarikat. Beliau juga menunjukkan sokongan terhadap gerakan kemerdekaan lain, seperti FLN Algeria, mencerminkan solidariti pan-Arabnya. Selain itu, Mohammed V adalah penaung Pertemuan Antarabangsa, persidangan mengenai isu-isu kontemporari dan dialog antara agama yang dihoskan di Biara Benedictine Toumliline yang menarik sarjana dan intelektual dari seluruh dunia.

4.2. Kritikan dan Kontroversi

Walaupun Mohammed V dihormati secara meluas, beberapa aspek pemerintahannya telah menjadi subjek kritikan dan kontroversi. Penandatanganan Dahir Berber pada awal pemerintahannya, yang mengubah sistem perundangan di kawasan berbahasa Berber, mencetuskan kritikan tajam dari gerakan nasionalis Maghribi dan dilihat sebagai percubaan untuk memecahbelahkan masyarakat Maghribi oleh kuasa kolonial.

Mengenai peranannya dalam melindungi orang Yahudi, meskipun umumnya dipuji, sesetengah ahli sejarah seperti Michel Abitol berpendapat bahawa peranan beliau mungkin telah dibesar-besarkan. Mereka menyatakan bahawa Mohammed V lebih pasif berbanding beberapa pemimpin lain dan terpaksa menandatangani beberapa dekri anti-Yahudi di bawah arahan pegawai Vichy, walaupun beliau secara peribadi menentangnya.

Selain itu, selepas kemerdekaan, apabila beliau kembali berkuasa, berlaku pergolakan dan mogok yang meluas. Keadaan ini akhirnya menyebabkan beliau mengambil alih kuasa penuh pada tahun-tahun terakhir pemerintahannya. Ini menimbulkan beberapa perdebatan mengenai dasar domestiknya pada waktu itu dan kesan jangka panjang terhadap pembangunan politik Maghribi.

4.3. Peringatan dan Monumen

Legasi Mohammed V kekal di Maghribi dan di seluruh dunia melalui pelbagai peringatan dan monumen. Lapangan Terbang Antarabangsa Mohammed V di Casablanca, Stade Mohammed V dan Dataran Mohammed V di Casablanca, Avenue Mohammed V di Rabat (dan hampir di setiap bandar di Maghribi), Universiti Mohammed V dan Sekolah Kejuruteraan Mohammadia di Rabat, serta Masjid Mohammed V di Tangier adalah antara banyak bangunan, lokasi, dan institusi yang dinamakan sempena nama beliau. Sebuah Makam Mohammed V juga terletak di Rabat, di mana jasad beliau disemadikan.

Terdapat juga Avenue Mohammed V yang penting di Tunis, Tunisia, dan di Algiers, Algeria, sebagai penghormatan kepada beliau. Di Conakry, Guinea, Istana Mohammed V dinamakan sempena penghormatan kepadanya.

Pada Disember 2007, The Jewish Daily Forward melaporkan mengenai inisiatif diplomatik rahsia oleh kerajaan Maghribi untuk mencalonkan Mohammed V agar diiktiraf sebagai Righteous Among the Nations, sebuah gelaran yang diberikan oleh Yad Vashem kepada bukan Yahudi yang menyelamatkan orang Yahudi semasa Holokus.