Sahara Barat

2.1. Sejarah Awal

Penduduk terawal yang diketahui di Sahara Barat termasuklah orang Gaetuli. Bergantung pada abad, sumber-sumber era Rom menggambarkan kawasan itu sebagai didiami oleh puak Gaetulian Autololes atau Daradae. Warisan Barbar masih jelas daripada toponimi serantau dan nama tempat, serta daripada nama-nama puak. Penduduk awal lain di Sahara Barat mungkin adalah orang Bafour dan kemudiannya orang Serer. Orang Bafour kemudiannya digantikan atau diserap oleh populasi berbahasa Barbar, yang akhirnya bergabung dengan puak Arab Beni Hassan yang berhijrah.

Kemasukan Islam pada abad ke-8 memainkan peranan penting dalam pembangunan wilayah Maghreb. Perdagangan berkembang lebih jauh, dan wilayah ini mungkin menjadi salah satu laluan untuk kafilah unta, terutamanya antara Marrakesh dan Tombouctou di Mali.

Pada abad ke-11, orang Arab Maqil (kurang daripada 200 individu) menetap di Maghribi (terutamanya di lembah Sungai Draa, antara Sungai Moulouya, Tafilalt dan Taourirt). Menjelang akhir Kekhalifahan Almohad, Beni Hassan, sebuah sub-puak Maqil, dipanggil oleh pemerintah tempatan Sous untuk memadamkan pemberontakan; mereka menetap di Ksour Sous dan mengawal bandar-bandar seperti Taroudant. Semasa pemerintahan Dinasti Marinid, Beni Hassan memberontak tetapi dikalahkan oleh Sultan dan melarikan diri ke seberang sungai kering Saguia el-Hamra. Beni Hassan kemudiannya sentiasa berperang dengan orang Barbar nomad Lamtuna di Sahara. Selama kira-kira lima abad, melalui proses akulturasi dan percampuran yang kompleks yang dilihat di tempat lain di Maghreb dan Afrika Utara, beberapa puak Barbar asli bercampur dengan puak Arab Maqil dan membentuk budaya yang unik kepada Maghribi dan Mauritania.

2.2. Pemerintahan Kolonial Sepanyol

Kehadiran Sepanyol di wilayah yang kini dikenali sebagai Sahara Barat berlangsung dari tahun 1884 hingga 1975. Walaupun kepentingan awal Sepanyol di Sahara tertumpu pada penggunaannya sebagai pelabuhan untuk perdagangan hamba abdi, menjelang tahun 1700-an Sepanyol telah mengalihkan aktiviti ekonomi di pantai Sahara ke arah perikanan komersial. Menjelang abad ke-19, Sepanyol telah menuntut wilayah pantai selatan dan penembusan ke kawasan pedalaman secara beransur-ansur diikuti; kemudian pada tahun 1904 wilayah utara diperoleh. Selepas persetujuan di kalangan kuasa penjajah Eropah di Persidangan Berlin pada tahun 1884 mengenai pembahagian sfera pengaruh di Afrika, pada tahun yang sama Sepanyol merampas kawalan Sahara Barat dan menubuhkannya sebagai tanah jajahan Sepanyol.

Walaupun menubuhkan jajahan pertama mereka di rantau ini di Teluk Río de Oro pada tahun 1884, Sepanyol tidak dapat menenangkan bahagian dalam wilayah tersebut sehingga tahun 1930-an. Serbuan dan pemberontakan oleh penduduk Sahrawi asli menghalang pasukan Sepanyol daripada menguasai sebahagian besar wilayah untuk masa yang lama. Wilayah itu akhirnya ditakluki oleh pasukan gabungan Sepanyol dan Perancis pada tahun 1934, tahun yang sama Sepanyol membahagikan wilayah Sahara mereka kepada dua wilayah yang dinamakan sempena sungai: Saguia el-Hamra di utara dan Río de Oro di selatan. Selepas 1939 dan meletusnya Perang Dunia Kedua, kawasan ini ditadbir oleh Maghribi Sepanyol. Pada tahun 1958, Sepanyol menggabungkan daerah Saguia el-Hamra dengan Río de Oro untuk membentuk wilayah Sahara Sepanyol, berikutan tuntutan Maghribi ke atas wilayah-wilayah ini pada tahun 1957. Akibatnya, Ahmed Belbachir Haskouri, Ketua Kabinet, Setiausaha Agung Kerajaan Maghribi Sepanyol, bekerjasama dengan Sepanyol untuk memilih gabenor di kawasan itu. pembesar-pembesar Sahrawi yang sudah pun memegang jawatan penting, seperti ahli keluarga Ma al-'Aynayn, menyediakan senarai calon yang disyorkan untuk gabenor baru. Bersama-sama dengan Pesuruhjaya Tinggi Sepanyol, Belbachir memilih daripada senarai ini. Semasa perayaan tahunan hari keputeraan Nabi Muhammad, pembesar-pembesar ini memberi penghormatan kepada khalifah untuk menunjukkan kesetiaan kepada monarki Maghribi.

Seiring berjalannya waktu, pemerintahan kolonial Sepanyol mula runtuh dengan gelombang umum dekolonisasi selepas Perang Dunia Kedua; bekas jajahan dan naungan Afrika Utara dan sub-Sahara Afrika memperoleh kemerdekaan daripada kuasa Eropah. Dekolonisasi Sepanyol berjalan lebih perlahan, tetapi tekanan politik dan sosial dalaman di tanah besar Sepanyol meningkat menjelang akhir pemerintahan Francisco Franco. Terdapat trend global ke arah dekolonisasi sepenuhnya. Sepanyol meninggalkan kebanyakan wilayah di negara jiran Maghribi pada tahun 1956, tetapi menentang pencerobohan oleh Tentera Pembebasan Maghribi di Ifni dan Sahara Sepanyol dari tahun 1956 hingga 1958.
Pada tahun 1971, pelajar-pelajar Sahrawi (istilah Arab untuk mereka dari Sahara) di universiti-universiti Maghribi mula menganjurkan apa yang kemudiannya dikenali sebagai Pergerakan Embrio untuk Pembebasan Saguía el Hamra dan Río de Oro. Pergerakan ini cuba tanpa berjaya untuk mendapatkan sokongan daripada beberapa kerajaan Arab, termasuk Algeria dan Maghribi. Sepanyol mula dengan cepat melepaskan kebanyakan jajahan kolonialnya yang masih ada. Menjelang 1974-75 kerajaan mengeluarkan janji-janji referendum mengenai kemerdekaan di Sahara Barat.

Pada masa yang sama, Maghribi dan Mauritania, yang mempunyai tuntutan sejarah dan bersaing mengenai kedaulatan ke atas wilayah itu, berhujah bahawa ia telah dipisahkan secara buatan daripada wilayah mereka oleh kuasa penjajah Eropah. Algeria, yang juga bersempadan dengan wilayah itu, memandang tuntutan mereka dengan curiga, kerana Maghribi juga menuntut wilayah Algeria iaitu Tindouf dan Béchar. Selepas memperjuangkan proses dekolonisasi yang dipandu oleh Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, kerajaan Algeria di bawah Houari Boumédiènne pada tahun 1975 komited untuk membantu Barisan Polisario, yang menentang kedua-dua tuntutan Maghribi dan Mauritania dan menuntut kemerdekaan penuh Sahara Barat.

PBB cuba menyelesaikan pertikaian ini melalui misi lawatan pada akhir tahun 1975, serta keputusan daripada Mahkamah Keadilan Antarabangsa (ICJ). Ia mengakui bahawa Sahara Barat mempunyai hubungan sejarah dengan Maghribi dan Mauritania, tetapi tidak mencukupi untuk membuktikan kedaulatan mana-mana Negara ke atas wilayah itu pada masa penjajahan Sepanyol. Oleh itu, penduduk wilayah tersebut mempunyai hak penentuan nasib sendiri.

2.3. Permulaan Pertikaian Wilayah dan Perang Sahara Barat

Selepas pengunduran Sepanyol, pada 6 November 1975, Maghribi memulakan Perarakan Hijau ke Sahara Barat; 350,000 rakyat Maghribi yang tidak bersenjata berkumpul di bandar Tarfaya di selatan Maghribi dan menunggu isyarat daripada Raja Hassan II untuk menyeberangi sempadan dalam perarakan aman. Beberapa hari sebelumnya, pada 31 Oktober, tentera Maghribi telah menceroboh Sahara Barat dari utara.

Dalam hari-hari terakhir pemerintahan Jeneral Franco, dan selepas Perarakan Hijau, kerajaan Sepanyol menandatangani perjanjian tiga pihak dengan Maghribi dan Mauritania semasa ia bergerak untuk memindahkan wilayah itu pada 14 November 1975. Perjanjian itu berdasarkan pentadbiran dua pihak, dan Maghribi serta Mauritania masing-masing bergerak untuk mengambil alih wilayah-wilayah tersebut, dengan Maghribi menguasai dua pertiga utara Sahara Barat sebagai Wilayah Selatannya, dan Mauritania menguasai sepertiga selatan sebagai Tiris al-Gharbiyya. Sepanyol menamatkan kehadirannya di Sahara Sepanyol dalam tempoh tiga bulan, termasuk memindahkan jenazah warganya dari tanah perkuburan di sana.

Pengilhakan oleh Maghribi dan Mauritania ditentang oleh Barisan Polisario, yang telah mendapat sokongan daripada Algeria. Ia memulakan perang gerila dan, pada tahun 1979, Mauritania menarik diri disebabkan tekanan daripada Polisario, termasuk pengeboman ibu kotanya dan sasaran ekonomi lain. Maghribi kemudian meluaskan kawalannya ke seluruh baki wilayah tersebut. Ia secara beransur-ansur membendung gerila dengan membina tembok pasir yang luas di padang pasir (dikenali sebagai Tembok Sempadan atau Tembok Maghribi) untuk menghalang pejuang gerila. Pertempuran berhenti dengan perjanjian gencatan senjata pada tahun 1991, yang diawasi oleh misi pengaman MINURSO, di bawah syarat-syarat Pelan Penyelesaian PBB.

Pada 27 Februari 1976, Barisan Polisario secara rasmi mengisytiharkan kemerdekaan Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR) dengan sebuah kerajaan dalam buangan yang berpusat di Tindouf, Algeria. Pengisytiharan ini menandakan penolakan terhadap pembahagian wilayah oleh Maghribi dan Mauritania serta menegaskan hak rakyat Sahrawi untuk menentukan nasib sendiri. Perang Sahara Barat yang menyusul menyaksikan pertempuran sengit antara Barisan Polisario dengan kedua-dua Maghribi dan Mauritania. Mauritania, yang mengalami kerugian besar dan tekanan dalaman, akhirnya menandatangani perjanjian damai dengan Polisario pada Ogos 1979, menarik diri dari Sahara Barat dan mengiktiraf hak rakyat Sahrawi untuk menentukan nasib sendiri. Pengunduran Mauritania membolehkan Maghribi meluaskan kawalannya ke atas bahagian selatan wilayah yang sebelum ini diduduki oleh Mauritania.

2.4. Gencatan Senjata dan Usaha Rundingan Damai

Permusuhan antara Maghribi dan Barisan Polisario berakhir dengan gencatan senjata yang ditaja oleh Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) pada tahun 1991. Perjanjian ini dicapai di bawah syarat-syarat Pelan Penyelesaian PBB, yang juga merangkumi penubuhan Misi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu untuk Referendum di Sahara Barat (MINURSO). Mandat utama MINURSO adalah untuk mengawasi gencatan senjata dan menganjurkan referendum yang akan membolehkan penduduk tempatan memilih antara kemerdekaan atau integrasi dengan Maghribi.

Referendum yang pada asalnya dijadualkan pada tahun 1992 dengan cepat terhenti. Pada tahun 1997, Perjanjian Houston cuba untuk menghidupkan semula cadangan untuk referendum tetapi sehingga kini tidak berjaya. Sehingga tahun 2010, rundingan mengenai syarat-syarat belum menghasilkan sebarang tindakan substantif. Teras pertikaian terletak pada persoalan siapa yang layak didaftarkan untuk mengambil bahagian dalam referendum. Sejak sekitar tahun 2000, Maghribi menganggap bahawa oleh kerana tiada persetujuan mengenai orang yang layak mengundi, referendum tidak mungkin dilaksanakan. Sementara itu, Polisario masih mendesak referendum dengan kemerdekaan sebagai pilihan yang jelas, tanpa menawarkan penyelesaian kepada masalah siapa yang layak didaftarkan untuk mengambil bahagian dalamnya.

Kedua-dua pihak saling menyalahkan kerana penangguhan referendum tersebut. Polisario berkeras untuk hanya membenarkan mereka yang terdapat dalam senarai Banci Sepanyol 1974 untuk mengundi, manakala Maghribi berkeras bahawa banci itu cacat akibat pengelakan dan menuntut kemasukan ahli-ahli suku Sahrawi yang melarikan diri daripada pencerobohan Sepanyol ke utara Maghribi menjelang abad ke-19.

Usaha oleh utusan khas PBB untuk mencari titik persamaan bagi kedua-dua pihak tidak berjaya. Menjelang tahun 1999, PBB telah mengenal pasti kira-kira 85,000 pengundi, dengan hampir separuh daripadanya berada di bahagian Sahara Barat yang dikawal oleh Maghribi atau di selatan Maghribi, dan yang lain bertaburan di antara kem pelarian Tindouf, Mauritania dan tempat-tempat buangan lain. Polisario menerima senarai pengundi ini, seperti yang telah dilakukannya dengan senarai sebelumnya yang dibentangkan oleh PBB (kedua-duanya pada asalnya berdasarkan banci Sepanyol 1974), tetapi Maghribi menolak dan, apabila calon pengundi yang ditolak memulakan prosedur rayuan besar-besaran, berkeras agar setiap permohonan diteliti secara individu. Ini sekali lagi menyebabkan proses itu terhenti.

Pada tahun 2001, proses itu menemui jalan buntu dan Setiausaha Agung PBB meminta pihak-pihak buat kali pertama untuk meneroka penyelesaian cara ketiga yang lain. Malah, tidak lama selepas Perjanjian Houston (1997), Maghribi secara rasmi mengisytiharkan bahawa "tidak lagi perlu" untuk memasukkan pilihan kemerdekaan dalam undi, sebaliknya menawarkan autonomi. Erik Jensen, yang memainkan peranan pentadbiran dalam MINURSO, menulis bahawa tiada pihak akan bersetuju dengan pendaftaran pengundi di mana mereka ditakdirkan untuk kalah.

James Baker, sebagai utusan peribadi Setiausaha Agung, melawat semua pihak dan menghasilkan dokumen yang dikenali sebagai "Rancangan Baker". Ini dibincangkan oleh Majlis Keselamatan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu pada tahun 2000, dan membayangkan sebuah Pihak Berkuasa Sahara Barat (WSA) yang autonomi, yang akan diikuti selepas lima tahun oleh referendum. Setiap orang yang hadir di wilayah itu akan dibenarkan mengundi, tanpa mengira tempat lahir dan tanpa mengambil kira banci Sepanyol. Ia ditolak oleh kedua-dua pihak, walaupun pada mulanya ia berasal daripada cadangan Maghribi. Pada tahun 2003, versi baru rancangan itu diumumkan secara rasmi, dengan beberapa penambahan yang menjelaskan kuasa WSA, menjadikannya kurang bergantung pada penurunan kuasa Maghribi. Draf kedua ini, yang biasa dikenali sebagai Baker II, diterima oleh Polisario sebagai "asas rundingan". Namun, Baker meletak jawatan dari PBB pada tahun 2004 tanpa melihat krisis itu diselesaikan.

2.5. Situasi Terkini (Abad ke-21)

Memasuki abad ke-21, situasi di Sahara Barat terus ditandai oleh ketegangan politik dan ketenteraan yang berterusan, kegagalan rundingan damai, dan perubahan dalam pendirian masyarakat antarabangsa.

Raja Mohammed VI dari Maghribi, yang menggantikan bapanya Hassan II, menentang sebarang referendum mengenai kemerdekaan dan menyatakan bahawa Maghribi tidak akan pernah bersetuju dengannya. Pada tahun 2006, beliau menubuhkan sebuah badan penasihat yang dilantik, Majlis Penasihat Diraja untuk Hal Ehwal Sahara (CORCAS), yang mencadangkan pemerintahan sendiri Sahara Barat sebagai sebuah komuniti autonomi dalam Maghribi. Cadangan autonomi ini dikemukakan kepada Majlis Keselamatan PBB pada April 2007. Namun, Barisan Polisario menolak cadangan ini kerana tidak memasukkan pilihan kemerdekaan.

Pada Oktober 2010, kem Gdeim Izik telah ditubuhkan berhampiran Laayoune sebagai protes oleh penduduk Sahrawi yang kehilangan tempat tinggal mengenai keadaan hidup mereka. Pada November 2010, pasukan keselamatan Maghribi memasuki kem Gdeim Izik, menggunakan helikopter dan meriam air, yang mencetuskan keganasan. Barisan Polisario mendakwa pasukan keselamatan Maghribi telah membunuh seorang penunjuk perasaan, satu dakwaan yang dinafikan oleh Maghribi. Penunjuk perasaan di Laayoune membaling batu ke arah polis dan membakar tayar serta kenderaan. Pegawai Maghribi berkata lima anggota keselamatan terbunuh dalam rusuhan itu.

Pada November 2020, gencatan senjata antara Barisan Polisario dan Maghribi runtuh, membawa kepada pertempuran bersenjata antara kedua-dua pihak. Ini berlaku selepas Maghribi melancarkan operasi ketenteraan di zon penampan Guerguerat berhampiran sempadan Mauritania untuk membersihkan jalan yang disekat oleh penunjuk perasaan Sahrawi.

Pada 10 Disember 2020, Amerika Syarikat di bawah pentadbiran Presiden Donald Trump mengumumkan bahawa ia akan mengiktiraf kedaulatan penuh Maghribi ke atas Sahara Barat sebagai balasan kepada Maghribi menormalkan hubungan dengan Israel. Langkah ini mendapat kritikan daripada banyak pihak, termasuk Barisan Polisario dan penyokongnya, serta beberapa negara anggota Majlis Keselamatan PBB. Sebagai sebahagian daripada perjanjian itu, Amerika Syarikat menubuhkan pos konsulat sementara di Dakhla pada Januari 2021.

Pada Mac 2022, kerajaan Sepanyol, bekas kuasa penjajah, mengubah pendirian tradisionalnya yang berkecuali dalam konflik itu, dengan menyokong cadangan autonomi Maghribi sebagai "asas yang paling serius, realistik dan boleh dipercayai untuk penyelesaian pertikaian itu". Perubahan ini ditolak secara meluas oleh pembangkang Sepanyol, parti-parti dalam gabungan kerajaan, Barisan Polisario, dan juga ahli-ahli parti pemerintah sendiri yang menyokong penyelesaian "yang menghormati kehendak demokrasi rakyat Sahrawi".

Pada Julai 2023, Israel secara rasmi mengiktiraf kedaulatan Maghribi ke atas Sahara Barat. Pada Oktober 2024, Presiden Perancis Emmanuel Macron, dalam ucapan kepada Parlimen Maghribi, menyokong cadangan autonomi Maghribi dan mengumumkan pelaburan 25.00 M EUR di Guelmim-Oued Noun, yang merangkumi sebahagian daripada Sahara Barat.

Rundingan damai yang ditaja oleh PBB, yang dikenali sebagai rundingan Manhasset, telah diadakan beberapa pusingan tetapi gagal mencapai kemajuan yang ketara. Cabaran utama kekal dalam mencari penyelesaian politik yang dapat diterima oleh kedua-dua pihak dan menghormati hak penentuan nasib sendiri rakyat Sahrawi seperti yang termaktub dalam resolusi PBB. Situasi kemanusiaan bagi pelarian Sahrawi di kem-kem Tindouf juga terus menjadi isu yang mendesak.

3.1. Topografi dan Iklim

Topografi Sahara Barat kebanyakannya terdiri daripada dataran gurun yang rendah dan rata. Walau bagaimanapun, di bahagian utara dan timur, terdapat kawasan tanah tinggi yang boleh mencapai ketinggian sehingga 600 m. Walaupun kawasan ini boleh mengalami banjir kilat pada musim bunga, tiada sungai yang kekal mengalir.

Iklim Sahara Barat adalah iklim gurun panas (BWh mengikut klasifikasi Köppen). Kawasan pedalaman mengalami musim panas yang sangat panas, dengan suhu purata tertinggi mencecah 43 °C hingga 45 °C pada bulan Julai dan Ogos. Semasa musim sejuk, siang hari masih panas hingga sangat panas, dengan suhu purata tertinggi antara 25 °C hingga 30 °C. Walau bagaimanapun, di bahagian utara wilayah, suhu boleh turun di bawah 0 °C pada waktu malam dan boleh membeku pada bulan Disember dan Januari, walaupun ini jarang berlaku.

Di sepanjang pantai, arus lautan sejuk di luar pesisir, seperti Arus Canary, boleh menghasilkan kabus dan embun tebal, yang sedikit sebanyak mengurangkan suhu dan kegersangan di kawasan pantai berbanding dengan kawasan pedalaman.

3.2. Ekoregion Utama

Sahara Barat mengandungi empat ekoregion daratan utama:

• Saharan halophytics: Ekoregion ini terdapat di kawasan lekukan garam dan dataran garam di seluruh Sahara. Tumbuhannya disesuaikan dengan tanah bergaram tinggi dan termasuk spesies halofitik (tahan garam) seperti dari genus Suaeda, Salicornia, dan Atriplex.
• Mediterranean acacia-argania dry woodlands and succulent thickets: Ekoregion ini merangkumi sebahagian kecil di utara Sahara Barat, berhampiran sempadan Maghribi. Ia dicirikan oleh hutan kering dan belukar tebal yang didominasi oleh pokok akasia dan argan (Argania spinosa), serta pelbagai tumbuhan sukulen.
• Atlantic coastal desert: Ekoregion ini memanjang di sepanjang jalur pantai Atlantik. Ia menerima sedikit kelembapan daripada kabus laut yang disebabkan oleh Arus Canary yang sejuk. Flora termasuk tumbuhan yang disesuaikan dengan keadaan gersang dan semburan garam, seperti liken dan beberapa jenis rumput dan pokok renek rendah. Fauna termasuk beberapa spesies reptilia, burung, dan mamalia kecil yang disesuaikan dengan gurun.
• North Saharan steppe and woodlands: Ekoregion ini meliputi sebahagian besar pedalaman Sahara Barat. Ia terdiri daripada dataran batu dan pasir yang luas dengan tumbuh-tumbuhan yang jarang, terutamanya rumput, pokok renek kecil, dan kadang-kadang pokok akasia di kawasan wadi (lembah sungai kering). Fauna termasuk gazel, fennec fox, pelbagai jenis rodensia, dan reptilia.

Kepelbagaian ekoregion ini, walaupun dalam persekitaran gurun yang melampau, menyokong pelbagai bentuk hidupan liar dan tumbuhan yang telah menyesuaikan diri dengan keadaan yang sukar.

4.1. Status Undang-undang dan Pertikaian Kedaulatan

Di bawah undang-undang antarabangsa, Sahara Barat mengekalkan statusnya sebagai wilayah tidak berpemerintahan sendiri, menunggu proses penentuan nasib sendiri. Mahkamah Keadilan Antarabangsa (ICJ) dalam pendapat nasihatnya pada tahun 1975 mengakui bahawa Sahara Barat mempunyai hubungan sejarah dengan Maghribi dan Mauritania, tetapi hubungan tersebut tidak mencukupi untuk membentuk ikatan kedaulatan wilayah pada masa penjajahan Sepanyol. ICJ menegaskan bahawa penduduk Sahara Barat, iaitu orang Sahrawi, mempunyai hak untuk penentuan nasib sendiri.

Maghribi menuntut kedaulatan ke atas Sahara Barat berdasarkan dakwaan hubungan sejarah dan kesetiaan suku kaum Sahrawi kepada sultan Maghribi sebelum penjajahan Sepanyol. Maghribi menganggap wilayah itu sebagai "Wilayah Selatan" dan sebahagian penting daripada integriti wilayahnya.

Sebaliknya, Barisan Polisario, yang mengisytiharkan Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR) pada tahun 1976, menegaskan hak rakyat Sahrawi untuk kemerdekaan penuh. SADR diiktiraf oleh beberapa negara dan merupakan anggota penuh Kesatuan Afrika. Pertikaian kedaulatan ini telah menjadi punca konflik bersenjata dan kebuntuan politik selama beberapa dekad. Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu terus berusaha untuk mencari penyelesaian politik yang boleh diterima bersama oleh kedua-dua pihak.

4.2. Wilayah Pentadbiran Maghribi

Maghribi mengawal dan mentadbir kira-kira 70-80% wilayah Sahara Barat, termasuk semua bandar utama dan sebahagian besar sumber semula jadinya. Kawasan ini dikenali oleh Maghribi sebagai "Wilayah Selatan" (الأقاليم الجنوبية_{al-Aqalim al-Janubiyya}^{Bahasa Arab}). Pentadbiran Maghribi di Sahara Barat disepadukan ke dalam struktur pentadbiran dalamannya. Wilayah ini dibahagikan kepada beberapa wilayah (region) dan provinsi yang dianggap sebagai bahagian penting kerajaan.

Kerajaan Maghribi telah melabur secara besar-besaran dalam pembangunan infrastruktur di Wilayah Selatan, termasuk jalan raya, pelabuhan, lapangan terbang, dan perkhidmatan awam. Terdapat juga subsidi yang besar untuk barangan asas dan bahan api bagi menggalakkan penempatan dan pembangunan ekonomi. Dasar-dasar ini bertujuan untuk mengintegrasikan wilayah tersebut ke dalam Maghribi dan mendapatkan sokongan penduduk tempatan. Kerajaan tempatan di kawasan ini terdiri daripada pegawai yang dilantik dan majlis yang dipilih, selaras dengan sistem pentadbiran Maghribi. Walau bagaimanapun, kawalan ketat oleh pihak berkuasa pusat Maghribi sering dilaporkan, terutamanya dalam isu-isu yang berkaitan dengan keselamatan dan politik.

4.3. Wilayah Pentadbiran Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR)

Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR), yang diisytiharkan oleh Barisan Polisario, mengawal kira-kira 20-30% wilayah Sahara Barat, yang terletak di sebelah timur Tembok Pasir Maghribi. Kawasan ini dikenali sebagai "Zon Bebas" (Free Zone^{Bahasa Inggeris} atau Territorios Liberados^{Bahasa Sepanyol}). Zon Bebas ini mempunyai populasi yang sangat kecil, dianggarkan sekitar 30,000 nomad. Ia adalah kawasan yang gersang dan mempunyai infrastruktur yang terhad.

Kerajaan SADR dalam buangan berpusat di kem-kem pelarian Sahrawi di Tindouf, Algeria, yang menempatkan sebahagian besar penduduk Sahrawi yang melarikan diri akibat konflik. Di kem-kem ini, SADR menjalankan fungsi pentadbiran, termasuk menyediakan pendidikan, perkhidmatan kesihatan, dan pengurusan keselamatan. Barisan Polisario juga mempunyai kehadiran tentera di Zon Bebas, dan kadang-kadang mengadakan acara politik penting seperti kongres parti dan sesi Majlis Kebangsaan Sahrawi (parlimen SADR dalam buangan) di bandar-bandar seperti Tifariti dan Bir Lehlou, yang diisytiharkan sebagai ibu negara sementara. Pentadbiran SADR di Zon Bebas dan di kem-kem pelarian sangat bergantung pada bantuan antarabangsa, terutamanya dari Algeria dan agensi-agensi PBB.

4.4. Situasi Hak Asasi Manusia

Konflik Sahara Barat telah mengakibatkan pencabulan hak asasi manusia yang teruk, yang sentiasa dilaporkan oleh wartawan luar dan aktivis hak asasi manusia. Isu-isu ini melibatkan kedua-dua wilayah yang dikawal oleh Maghribi dan kawasan yang dikawal oleh Barisan Polisario, serta nasib pelarian Sahrawi.

Di wilayah yang dikawal oleh Maghribi, organisasi hak asasi manusia antarabangsa seperti Amnesty International dan Human Rights Watch telah melaporkan sekatan terhadap kebebasan bersuara, berhimpun, dan berpersatuan, terutamanya bagi mereka yang menyokong kemerdekaan Sahrawi atau penentuan nasib sendiri. Terdapat laporan mengenai penangkapan dan penahanan sewenang-wenangnya terhadap aktivis Sahrawi, dakwaan penyeksaan dan layanan buruk dalam tahanan, serta perbicaraan yang tidak adil. Pihak berkuasa Maghribi juga didakwa menghalang kerja-kerja pemantau hak asasi manusia dan wartawan bebas di wilayah tersebut. Sebagai contoh, demonstrasi dan protes, seperti yang berlaku di kem Gdeim Izik pada tahun 2010, telah dihadapi dengan kekerasan oleh pasukan keselamatan Maghribi. Isu kehilangan paksa individu Sahrawi pada tahun-tahun awal konflik juga masih menjadi kebimbangan.

Di kem-kem pelarian Sahrawi di Tindouf, Algeria, yang ditadbir oleh Barisan Polisario, kebimbangan hak asasi manusia juga telah dibangkitkan. Ini termasuk keadaan hidup yang sukar dan berpanjangan bagi pelarian, kebergantungan kepada bantuan kemanusiaan antarabangsa, dan sekatan terhadap kebebasan bergerak. Beberapa laporan, termasuk dari Maghribi dan beberapa organisasi, telah menuduh Barisan Polisario melakukan pencabulan hak asasi manusia di kem-kem tersebut, termasuk penindasan terhadap perbezaan pendapat dan kawalan ketat ke atas penduduk. Walau bagaimanapun, Polisario menafikan tuduhan ini dan menegaskan komitmennya terhadap hak asasi manusia.

Pelarian Sahrawi telah tinggal di kem-kem selama beberapa dekad dalam keadaan yang serba kekurangan, menghadapi masalah seperti kekurangan makanan, air bersih, penjagaan kesihatan yang mencukupi, dan peluang pendidikan serta pekerjaan yang terhad. Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu dan agensi-agensi kemanusiaan lain terus memberikan bantuan, tetapi krisis ini dianggap sebagai salah satu krisis pelarian yang paling berpanjangan di dunia. Penekanan dari perspektif liberal sosial dan hak asasi manusia menggarisbawahi keperluan untuk akauntabiliti atas semua pencabulan, perlindungan bagi kumpulan rentan, dan penyelesaian yang adil terhadap konflik yang menghormati hak asasi dan maruah semua individu yang terlibat.

5.1. Pembahagian Pentadbiran oleh Maghribi

Maghribi membahagikan bahagian Sahara Barat yang dikawalnya, yang dikenali sebagai Wilayah Selatan, kepada tiga wilayah (region). Sehingga reformasi pentadbiran pada tahun 2015, wilayah-wilayah ini adalah:

• Guelmim-Es Semara (sebahagiannya di Sahara Barat)
• Laâyoune-Boujdour-Sakia El Hamra (sepenuhnya di Sahara Barat)
• Oued Ed-Dahab-Lagouira (sepenuhnya di Sahara Barat)

Selepas reformasi 2015, pembahagian wilayah baru yang merangkumi atau sebahagiannya merangkumi Sahara Barat adalah:

• Guelmim-Oued Noun: Sebahagian kecil daripada wilayah ini, iaitu Wilayah Assa-Zag, terletak di Sahara Barat.
• Laâyoune-Sakia El Hamra: Wilayah ini sebahagian besarnya terletak di Sahara Barat dan merangkumi Wilayah Boujdour, Wilayah Es Semara, Wilayah Laâyoune, dan sebahagian daripada Wilayah Tarfaya.
• Dakhla-Oued Ed-Dahab: Wilayah ini sepenuhnya terletak di Sahara Barat dan merangkumi Wilayah Aousserd dan Wilayah Oued Eddahab.

Setiap wilayah ini seterusnya dibahagikan kepada provinsi. Struktur pentadbiran ini bertujuan untuk mengintegrasikan Sahara Barat ke dalam sistem pemerintahan Maghribi.

5.2. Pembahagian Pentadbiran oleh SADR

Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR) mempunyai struktur pembahagian pentadbiran tersendiri untuk keseluruhan wilayah Sahara Barat, walaupun kawalan de facto hanya terhad kepada Zon Bebas di sebelah timur Tembok Pasir Maghribi. SADR membahagikan wilayah kepada beberapa "wilayah" (dalam bahasa Arab ولاية_wilāyah^{Bahasa Arab}, jamak ولايات_wilāyāt^{Bahasa Arab}), yang dinamakan sempena bandar-bandar utama, dan seterusnya kepada "daerah" (dalam bahasa Arab دائرة_dā'irah^{Bahasa Arab}).

Secara teorinya, SADR menuntut pembahagian kepada:

• 4 wilayah (wilayat): Aousserd, Dakhla, Laayoune, dan Smara.
• Wilayah-wilayah ini seterusnya dibahagikan kepada sejumlah 25 daerah (daira).

Bir Lehlou telah lama dianggap sebagai ibu negara sementara SADR di wilayah yang dikawalnya. Pada tahun 2008, Tifariti diisytiharkan sebagai ibu negara sementara yang baru oleh kerajaan SADR dalam buangan, terutamanya untuk acara-acara simbolik dan politik yang diadakan di Zon Bebas. Walau bagaimanapun, pusat pentadbiran utama SADR dan kem-kem pelarian Sahrawi terletak di Tindouf, Algeria.

6.1. Latar Belakang dan Perkembangan Konflik

Konflik Sahara Barat bermula selepas Sepanyol mengumumkan hasratnya untuk menarik diri daripada wilayah jajahannya, Sahara Sepanyol, pada tahun 1975. Maghribi dan Mauritania kedua-duanya menuntut kedaulatan ke atas wilayah tersebut berdasarkan tuntutan sejarah, manakala Barisan Polisario, sebuah gerakan nasionalis Sahrawi yang ditubuhkan pada tahun 1973, memperjuangkan kemerdekaan penuh.

Pada November 1975, Maghribi menganjurkan Perarakan Hijau, di mana kira-kira 350,000 rakyat Maghribi memasuki Sahara Barat. Ini diikuti dengan Perjanjian Madrid antara Sepanyol, Maghribi, dan Mauritania, yang membahagikan pentadbiran wilayah itu antara Maghribi (dua pertiga utara) dan Mauritania (sepertiga selatan). Sepanyol secara rasmi menamatkan kehadirannya pada Februari 1976.

Barisan Polisario, dengan sokongan Algeria, menolak perjanjian ini dan mengisytiharkan Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR) pada 27 Februari 1976. Ini mencetuskan Perang Sahara Barat antara Polisario dan gabungan tentera Maghribi-Mauritania. Mauritania, menghadapi tekanan ketenteraan dan ekonomi, menarik diri daripada konflik pada tahun 1979 selepas menandatangani perjanjian damai dengan Polisario, melepaskan tuntutannya ke atas Sahara Barat. Maghribi kemudiannya mengambil alih bahagian yang ditinggalkan oleh Mauritania.

Sepanjang tahun 1980-an, Maghribi membina satu siri benteng pertahanan yang dikenali sebagai Tembok Pasir Maghribi (Berm), yang akhirnya memisahkan wilayah yang dikawalnya (kira-kira 80% wilayah, termasuk kawasan pantai yang kaya dengan sumber) daripada kawasan pedalaman yang lebih kecil dan kurang berpenghuni yang dikawal oleh Polisario (dikenali sebagai Zon Bebas). Pertempuran bersenjata berterusan sehingga tahun 1991.

6.2. Peranan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu dan Aktiviti Pengaman

Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) telah terlibat dalam isu Sahara Barat sejak tahun 1960-an, mengiktirafnya sebagai wilayah tidak berpemerintahan sendiri yang berhak untuk menentukan nasib sendiri. Selepas meletusnya konflik bersenjata, PBB meningkatkan usahanya untuk mencari penyelesaian damai.

Pada tahun 1991, PBB berjaya menjadi orang tengah dalam perjanjian gencatan senjata antara Maghribi dan Barisan Polisario. Sebagai sebahagian daripada Pelan Penyelesaian, Majlis Keselamatan PBB menubuhkan Misi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu untuk Referendum di Sahara Barat (MINURSO) melalui Resolusi 690. Mandat utama MINURSO adalah:
1. Mengawasi gencatan senjata.
2. Mengesahkan pengurangan tentera Maghribi dan Polisario di wilayah tersebut.
3. Mengenal pasti dan mendaftarkan pengundi yang layak untuk referendum.
4. Menganjurkan dan memastikan referendum bebas dan adil mengenai penentuan nasib sendiri, yang akan membolehkan rakyat Sahara Barat memilih antara kemerdekaan atau integrasi dengan Maghribi.

Walau bagaimanapun, pelaksanaan mandat referendum MINURSO telah menghadapi banyak cabaran dan kebuntuan. Perselisihan faham yang mendalam antara Maghribi dan Polisario mengenai kriteria kelayakan pengundi menjadi halangan utama. Proses pengenalpastian pengundi yang dijalankan oleh MINURSO pada tahun 1990-an telah dipertikaikan oleh kedua-dua pihak. Akibatnya, referendum yang dirancang tidak pernah diadakan.

Sejak itu, mandat MINURSO telah diperbaharui secara berkala oleh Majlis Keselamatan, dengan tumpuan utama beralih kepada pemantauan gencatan senjata dan menyokong usaha Utusan Khas Setiausaha Agung untuk memudahkan rundingan politik antara pihak-pihak. Terdapat juga gesaan berulang kali, terutamanya daripada kumpulan hak asasi manusia dan beberapa negara anggota, untuk MINURSO diberi mandat pemantauan hak asasi manusia, tetapi ini telah ditentang oleh Maghribi dan belum diluluskan oleh Majlis Keselamatan.

MINURSO terus beroperasi di Sahara Barat dengan kakitangan tentera dan awam, mengekalkan kehadiran di kedua-dua belah Tembok Pasir Maghribi. Walaupun gencatan senjata secara amnya telah bertahan, terdapat laporan pelanggaran berkala dan ketegangan yang meningkat, terutamanya selepas keruntuhan gencatan senjata pada November 2020.

6.3. Proses Rundingan Damai dan Cadangan Utama

Sejak gencatan senjata 1991, pelbagai usaha rundingan damai telah dijalankan di bawah naungan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) untuk mencari penyelesaian politik yang berkekalan terhadap konflik Sahara Barat. Usaha ini telah melibatkan beberapa Utusan Khas Setiausaha Agung PBB.

Salah satu inisiatif yang paling ketara ialah Rancangan Baker, yang dinamakan sempena Utusan Khas James Baker. Terdapat dua versi rancangan ini:

• Rancangan Baker I (2000)**: Mencadangkan autonomi yang besar untuk Sahara Barat dalam Maghribi, diikuti dengan referendum mengenai status akhir selepas tempoh peralihan lima tahun. Pengundi akan merangkumi semua orang yang hadir di wilayah itu. Rancangan ini ditolak oleh kedua-dua pihak.
• Rancangan Baker II (2003)**: Juga mencadangkan tempoh autonomi sementara di bawah pentadbiran Pihak Berkuasa Sahara Barat, diikuti dengan referendum dalam tempoh empat hingga lima tahun yang akan menawarkan pilihan kemerdekaan, autonomi dalam Maghribi, atau integrasi penuh dengan Maghribi. Barisan Polisario menerima rancangan ini sebagai asas rundingan, tetapi Maghribi menolaknya kerana ia memasukkan pilihan kemerdekaan. Rancangan Baker II pada mulanya mendapat sokongan daripada Majlis Keselamatan PBB.

Selepas peletakan jawatan James Baker pada tahun 2004, usaha rundingan diteruskan di bawah utusan khas berikutnya. Dari tahun 2007 hingga 2012, beberapa pusingan rundingan tidak rasmi, yang dikenali sebagai **rundingan Manhasset** (dinamakan sempena lokasi pertemuan di Manhasset, New York), telah diadakan antara Maghribi, Barisan Polisario, Algeria, dan Mauritania (sebagai negara pemerhati). Walau bagaimanapun, rundingan ini gagal mencapai kemajuan yang substantif kerana pendirian yang bertentangan.

Pada tahun 2007, **Maghribi mencadangkan inisiatif autonomi** untuk Sahara Barat. Di bawah cadangan ini, wilayah itu akan mempunyai parlimen, kerajaan, dan sistem kehakiman sendiri, tetapi akan kekal di bawah kedaulatan Maghribi, dengan Maghribi mengekalkan kawalan ke atas pertahanan, hal ehwal luar negeri, dan mata wang. Cadangan ini mendapat sokongan daripada beberapa negara, termasuk Perancis dan Amerika Syarikat (terutamanya selepas 2020).

Barisan Polisario menolak cadangan autonomi Maghribi kerana ia tidak menawarkan pilihan kemerdekaan dan terus mendesak referendum penentuan nasib sendiri yang merangkumi kemerdekaan sebagai satu pilihan.

Usaha rundingan yang lebih terkini, termasuk yang difasilitasi oleh Utusan Khas Horst Köhler (2017-2019), cuba untuk menghidupkan semula proses politik tetapi juga tidak berjaya mencapai kejayaan. Kebuntuan berterusan, dengan kedua-dua pihak mengekalkan pendirian asas mereka.

6.4. Isu Kemanusiaan

Konflik Sahara Barat telah mencetuskan krisis kemanusiaan yang berpanjangan, memberi kesan mendalam kepada ratusan ribu orang, terutamanya orang Sahrawi. Aspek utama isu kemanusiaan termasuk:

1. **Pelarian Sahrawi**: Berikutan konflik pada tahun 1975, puluhan ribu (anggaran berbeza dari 90,000 hingga lebih 165,000) orang Sahrawi melarikan diri ke barat daya Algeria, di mana mereka ditempatkan di kem-kem pelarian berhampiran bandar Tindouf. Kem-kem ini (dinamakan sempena bandar-bandar di Sahara Barat seperti Laayoune, Smara, Aousserd, dan Dakhla) telah wujud selama lebih empat dekad. Para pelarian hidup dalam keadaan yang sangat sukar di persekitaran gurun yang gersang, sangat bergantung pada bantuan kemanusiaan antarabangsa yang disalurkan melalui agensi PBB seperti Program Makanan Sedunia (WFP) dan Pesuruhjaya Tinggi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu untuk Pelarian (UNHCR), serta NGO. Mereka menghadapi masalah kekurangan makanan, air bersih, tempat tinggal yang tidak mencukupi, penjagaan kesihatan yang terhad, dan peluang pendidikan serta pekerjaan yang sangat terhad. Krisis pelarian ini adalah salah satu yang paling lama berlarutan di dunia.

2. **Periuk Api dan Bahan Letupan Sisa Perang (ERW)**: Kedua-dua belah Tembok Pasir Maghribi tercemar dengan periuk api dan ERW, yang merupakan sisa daripada Perang Sahara Barat. Ini menimbulkan ancaman serius kepada penduduk tempatan, nomad, dan kakitangan kemanusiaan. Periuk api telah menyebabkan kematian dan kecederaan, serta menghalang akses kepada tanah ragut dan sumber air. Usaha pembersihan periuk api telah dijalankan oleh organisasi seperti United Nations Mine Action Service (UNMAS) dan Landmine Action UK, tetapi ancaman itu masih ketara.

3. **Kesukaran Hidup Penduduk di Wilayah yang Dipertikaikan**: Penduduk yang tinggal di Sahara Barat, baik di kawasan yang dikawal oleh Maghribi mahupun di Zon Bebas yang dikawal oleh Polisario, menghadapi pelbagai cabaran. Di kawasan kawalan Maghribi, walaupun terdapat pelaburan dalam infrastruktur, penyokong kemerdekaan Sahrawi sering melaporkan penindasan politik dan sekatan terhadap hak asasi mereka. Di Zon Bebas, infrastruktur sangat terhad, dan penduduk nomad menghadapi kesukaran akibat iklim yang melampau dan kehadiran periuk api.

4. **Perpisahan Keluarga**: Konflik dan pembahagian wilayah telah menyebabkan banyak keluarga Sahrawi terpisah selama beberapa dekad, dengan ahli keluarga tinggal di wilayah yang dikawal Maghribi, kem pelarian di Algeria, atau diaspora. Program lawatan keluarga yang difasilitasi oleh UNHCR dan MINURSO telah membolehkan beberapa pertemuan semula, tetapi ini terhad dan tidak mencukupi untuk menangani skala masalah.

5. **Usaha Bantuan Kemanusiaan Antarabangsa**: Pelbagai agensi PBB, NGO antarabangsa, dan negara penderma telah memberikan bantuan kemanusiaan kepada pelarian Sahrawi. Walau bagaimanapun, pembiayaan untuk program bantuan ini sering tidak mencukupi dan menghadapi "keletihan penderma" disebabkan sifat konflik yang berlarutan. Keadaan bertambah buruk dengan cabaran seperti perubahan iklim, pandemik COVID-19, dan ketidakstabilan serantau.

Penyelesaian politik yang adil dan berkekalan terhadap konflik Sahara Barat adalah penting untuk menangani punca utama krisis kemanusiaan ini dan membolehkan rakyat Sahrawi menentukan masa depan mereka sendiri.

7.1. Industri Utama dan Sumber Asli

Industri utama dan sumber asli Sahara Barat termasuk:

1. **Perlombongan Fosfat**: Sahara Barat mempunyai salah satu deposit fosfat terbesar di dunia, terutamanya di lombong Bou Craa, yang terletak kira-kira 100 km tenggara Laayoune. Fosfat adalah bahan mentah utama untuk baja. Lombong Bou Craa dikendalikan oleh Phosboucraa, anak syarikat OCP Group milik negara Maghribi. Fosfat diangkut melalui tali sawat sepanjang 100 km, yang merupakan salah satu yang terpanjang di dunia, ke pelabuhan berhampiran Laayoune untuk dieksport. Walaupun rizab fosfat Sahara Barat adalah penting, ia mewakili kurang daripada dua peratus daripada rizab fosfat terbukti di Maghribi secara keseluruhan. Eksploitasi fosfat ini menjadi sumber kontroversi antarabangsa.

2. **Perikanan**: Perairan Atlantik di luar pantai Sahara Barat adalah antara yang terkaya di dunia dengan sumber perikanan, terutamanya sardin, sotong, dan pelbagai jenis ikan demersal. Industri perikanan menyediakan pekerjaan kepada sebahagian besar tenaga kerja tempatan dan merupakan sumber pendapatan eksport yang penting. Perjanjian perikanan antara Kesatuan Eropah dan Maghribi yang merangkumi perairan Sahara Barat telah menjadi subjek pertikaian undang-undang dan politik.

3. **Potensi Petroleum dan Gas Asli**: Terdapat spekulasi mengenai kewujudan rizab petroleum dan gas asli yang signifikan di luar pesisir Sahara Barat. Beberapa syarikat minyak antarabangsa telah menjalankan aktiviti penerokaan di kawasan tersebut di bawah lesen yang diberikan oleh Maghribi. Walau bagaimanapun, penemuan yang berdaya maju secara komersial masih belum disahkan. Barisan Polisario juga telah menandatangani perjanjian penerokaan dengan beberapa syarikat kecil. Aktiviti penerokaan ini juga kontroversi disebabkan status wilayah yang tidak ditentukan.

4. **Pertanian dan Penternakan**: Disebabkan iklim gurun yang gersang dan kekurangan sumber air tawar yang mencukupi, pertanian terhad kepada oasis dan kawasan yang mempunyai akses kepada air bawah tanah. Produk utama termasuk kurma, sayur-sayuran, dan barli. Penternakan nomad, terutamanya unta, kambing, dan biri-biri, adalah cara hidup tradisional bagi sebahagian penduduk Sahrawi, walaupun ia telah terjejas oleh konflik dan kemarau.

5. **Pelancongan**: Terdapat potensi untuk pembangunan pelancongan, terutamanya di kawasan pantai dan untuk pelancongan pengembaraan gurun. Walau bagaimanapun, pembangunan sektor ini terhad oleh status politik wilayah dan kebimbangan keselamatan.

Kerajaan Maghribi telah melabur dalam infrastruktur di bahagian Sahara Barat yang dikawalnya untuk menyokong aktiviti ekonomi dan menggalakkan penempatan. Walau bagaimanapun, sebahagian besar aktiviti ekonomi dan perdagangan dikawal oleh kerajaan Maghribi.

7.2. Kontroversi Mengenai Pembangunan Sumber Asli

q=Laayoune|position=left
Eksploitasi sumber asli Sahara Barat oleh Maghribi telah menjadi subjek perdebatan antarabangsa yang sengit. Kontroversi ini berpusat pada isu kesahihan undang-undang dan implikasi etika pembangunan sumber di wilayah yang statusnya belum ditentukan dan yang penduduk aslinya, orang Sahrawi, belum dapat melaksanakan hak mereka untuk menentukan nasib sendiri.

1. **Kesahihan Undang-undang**: Di bawah undang-undang antarabangsa, kuasa pentadbir wilayah tidak berpemerintahan sendiri mempunyai tanggungjawab untuk memastikan bahawa eksploitasi sumber asli adalah untuk kepentingan penduduk wilayah tersebut dan selaras dengan kehendak mereka. Pelbagai pendapat undang-undang, termasuk daripada Pejabat Hal Ehwal Undang-Undang PBB pada tahun 2002, telah menyatakan bahawa walaupun penerokaan sumber mungkin tidak semestinya haram, "jika aktiviti penerokaan dan eksploitasi selanjutnya diteruskan dengan mengabaikan kepentingan dan kehendak rakyat Sahara Barat, ia akan melanggar prinsip-prinsip undang-undang antarabangsa." Kritikan berpendapat bahawa Maghribi, sebagai kuasa pendudukan de facto (walaupun Maghribi menolak label ini), tidak mempunyai hak untuk melupuskan sumber asli Sahara Barat tanpa persetujuan jelas daripada rakyat Sahrawi.

2. **Hak Penentuan Nasib Sendiri Sumber Asli**: Barisan Polisario dan penyokong kemerdekaan Sahrawi berhujah bahawa rakyat Sahrawi mempunyai hak kedaulatan yang tidak boleh dipisahkan ke atas sumber asli mereka. Mereka mendakwa bahawa eksploitasi sumber oleh Maghribi adalah haram dan merampas kekayaan masa depan negara Sahrawi yang berpotensi merdeka. Mereka menuntut agar semua aktiviti eksploitasi dihentikan sehingga status akhir wilayah itu diselesaikan melalui referendum penentuan nasib sendiri.

3. **Pembahagian Keuntungan**: Walaupun Maghribi mendakwa bahawa pendapatan daripada eksploitasi sumber digunakan untuk pembangunan Sahara Barat dan memberi manfaat kepada penduduk tempatan, termasuk orang Sahrawi, pengkritik mempertikaikan sejauh mana manfaat ini diagihkan secara saksama dan sama ada ia benar-benar mencerminkan kehendak penduduk. Terdapat kebimbangan bahawa sebahagian besar keuntungan mengalir keluar dari wilayah atau memberi manfaat terutamanya kepada peneroka Maghribi dan syarikat-syarikat yang berkaitan dengan kerajaan Maghribi.

4. **Perjanjian Perdagangan Antarabangsa**: Perjanjian perdagangan dan perikanan yang ditandatangani oleh Maghribi dengan entiti lain, seperti Kesatuan Eropah (EU), telah menjadi titik pertikaian. Mahkamah Keadilan Eropah dalam beberapa keputusan telah memutuskan bahawa perjanjian perdagangan EU-Maghribi tidak terpakai secara automatik kepada Sahara Barat melainkan persetujuan jelas daripada rakyat wilayah itu diperoleh. Ini telah membawa kepada rundingan semula dan cabaran undang-undang yang berterusan.

5. **Impak Alam Sekitar**: Terdapat juga kebimbangan mengenai impak alam sekitar daripada aktiviti eksploitasi sumber, terutamanya perlombongan fosfat dan perikanan berlebihan. Pengkritik menuntut penilaian impak alam sekitar yang telus dan langkah-langkah perlindungan yang lebih ketat.

Pelbagai kumpulan advokasi antarabangsa, seperti Western Sahara Resource Watch (WSRW), secara aktif berkempen menentang syarikat-syarikat yang terlibat dalam eksploitasi sumber di Sahara Barat tanpa persetujuan rakyat Sahrawi, yang membawa kepada beberapa syarikat menarik diri daripada operasi di wilayah tersebut. Kontroversi ini menekankan hubungan rapat antara isu sumber asli dan perjuangan politik yang lebih luas untuk penentuan nasib sendiri di Sahara Barat.

8.1. Komposisi Etnik dan Orang Sahrawi

Penduduk asli utama Sahara Barat dikenali sebagai orang Sahrawi. Mereka adalah penutur dialek Arab Hassaniya atau bahasa Barbar. Ramai daripada mereka mempunyai warisan campuran Arab-Barbar, yang merupakan kesinambungan daripada kumpulan puak penutur Hassaniya dan Zenaga-Barbar dari puak Moor yang meluas ke selatan hingga ke Mauritania dan ke utara hingga ke Maghribi serta ke timur hingga ke Algeria. Secara tradisinya, orang Sahrawi adalah Badwi nomad dengan gaya hidup yang sangat serupa dengan orang Barbar Tuareg, yang berkemungkinan besar merupakan keturunan Sahrawi, dan mereka boleh ditemui di semua negara sekitar.

Konflik dan perang telah menyebabkan perpindahan penduduk yang besar. Sejumlah besar orang Sahrawi (anggaran berbeza antara 90,000 hingga lebih 165,000) tinggal sebagai pelarian di kem-kem pelarian di wilayah Tindouf, Algeria, sejak pertengahan 1970-an. Mereka ini membentuk asas sokongan utama untuk Barisan Polisario dan Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR).

Di kawasan Sahara Barat yang dikawal oleh Maghribi, terdapat juga populasi Sahrawi yang signifikan, di samping sejumlah besar pendatang atau peneroka dari Maghribi. Kerajaan Maghribi telah menggalakkan penghijrahan rakyatnya ke Sahara Barat melalui pelbagai insentif ekonomi dan sosial. Kemasukan peneroka Maghribi ini telah mengubah komposisi demografi wilayah tersebut dan menjadi isu penting dalam perbincangan mengenai referendum penentuan nasib sendiri, terutamanya mengenai siapa yang layak mengundi. Barisan Polisario menganggap peneroka Maghribi sebagai sebahagian daripada dasar pendudukan, manakala Maghribi menganggap mereka sebagai warganegara yang sah yang tinggal di wilayah yang dianggapnya sebagai sebahagian daripada negaranya.

Banci Sepanyol 1974 menganggarkan terdapat kira-kira 74,000 orang Sahrawi di wilayah itu pada masa itu. Angka ini sering digunakan sebagai titik rujukan dalam perbincangan mengenai kelayakan pengundi untuk referendum. Walau bagaimanapun, ketepatan banci ini dan relevansinya pada masa kini dipertikaikan.

8.2. Bahasa

Bahasa utama yang digunakan di Sahara Barat mencerminkan sejarah dan komposisi etniknya:

• Arab Hassaniya**: Ini adalah dialek bahasa Arab yang paling banyak dituturkan oleh orang Sahrawi asli. Ia juga dituturkan di Mauritania dan sebahagian Maghribi, Algeria, Mali, dan Senegal. Hassaniya mempunyai pengaruh Barbar yang kuat.
• Arab Maghribi (Darija)**: Dengan kemasukan pendatang dari Maghribi, dialek Arab Maghribi juga semakin banyak digunakan, terutamanya di kawasan bandar yang dikawal oleh Maghribi.
• Bahasa Barbar (Amazigh)**: Beberapa kumpulan Sahrawi, terutamanya di bahagian utara, mungkin juga bertutur dalam dialek Barbar, seperti Tamazight Atlas Tengah atau Tashelhit. Warisan Barbar adalah sebahagian penting daripada identiti Sahrawi.
• Bahasa Sepanyol**: Disebabkan oleh sejarah penjajahan Sepanyol yang panjang (1884-1975), bahasa Sepanyol masih difahami dan digunakan oleh sebahagian penduduk Sahrawi, terutamanya generasi yang lebih tua dan mereka yang mendapat pendidikan semasa atau sejurus selepas era kolonial. Ia juga digunakan sebagai bahasa kedua atau bahasa pentadbiran dalam kalangan diaspora Sahrawi dan oleh Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR). Terdapat juga program pertukaran pendidikan dan percutian untuk kanak-kanak Sahrawi ke Sepanyol dan Cuba yang membantu mengekalkan penggunaan bahasa Sepanyol.
• Bahasa Perancis**: Bahasa Perancis juga mempunyai sedikit pengaruh, terutamanya disebabkan oleh statusnya sebagai bahasa kedua yang penting di Maghribi dan Algeria, negara-negara jiran yang mempunyai peranan dalam konflik tersebut.

Secara rasmi, di kawasan yang dikawal oleh Maghribi, bahasa Arab (Standard Moden) dan Tamazight (Barbar) adalah bahasa rasmi Maghribi. Di kawasan yang dikawal oleh SADR dan di kem pelarian, Arab Hassaniya dan Sepanyol mempunyai status yang penting.

8.3. Agama

Agama majoriti yang dianuti oleh penduduk Sahara Barat, baik orang Sahrawi mahupun pendatang Maghribi, adalah Islam.

• Islam Sunni**: Hampir keseluruhan penduduk adalah Muslim Sunni. Mereka kebanyakannya mengikuti mazhab Maliki dalam perundangan Islam (fiqh), yang merupakan mazhab dominan di Afrika Utara.
• Pengaruh Sufisme**: Seperti di banyak bahagian lain di Afrika Utara dan Barat, amalan Sufisme (Tasawuf) juga mempunyai pengaruh dalam kehidupan beragama sesetengah komuniti, dengan pelbagai tarekat (persaudaraan Sufi) mempunyai pengikut.
• Amalan dan Adat Resam Tempatan**: Amalan Islam di Sahara Barat, terutamanya dalam kalangan masyarakat Sahrawi tradisional, sering kali disepadukan dengan adat resam dan tradisi tempatan (عرف_urf^{Bahasa Arab}). Kehidupan nomad tradisional telah membentuk beberapa aspek amalan keagamaan, menjadikannya lebih fleksibel dan disesuaikan dengan persekitaran gurun. Contohnya, Islam Sahrawi secara tradisinya berfungsi tanpa masjid formal, sebagai penyesuaian kepada kehidupan nomad.

Walaupun terdapat pengaruh modenisasi dan urbanisasi, Islam tetap memainkan peranan penting dalam identiti budaya dan kehidupan sosial masyarakat di Sahara Barat. Tidak terdapat komuniti agama minoriti yang signifikan di wilayah ini.

9.1. Kehidupan Tradisional dan Struktur Sosial

Secara tradisinya, orang Sahrawi adalah masyarakat nomad atau separa nomad, yang bergantung pada penternakan unta, kambing, dan biri-biri. Kehidupan mereka berpusat di sekitar khemah (خيمة_khaima^{Bahasa Arab}), yang mudah alih dan disesuaikan dengan persekitaran gurun. Mobiliti adalah kunci, kerana mereka berpindah mengikut musim untuk mencari padang ragut dan sumber air.

Struktur sosial Sahrawi secara tradisinya berasaskan sistem puak (قبيلة_qabila^{Bahasa Arab}) dan sub-puak, dengan keturunan memainkan peranan penting dalam identiti dan hubungan sosial. Setiap puak mempunyai wilayah penggembalaan tradisionalnya sendiri dan struktur kepimpinan dalaman. Walaupun terdapat hierarki sosial, masyarakat Sahrawi juga terkenal dengan nilai-nilai seperti layanan mesra (ضيافة_ḍiyāfah^{Bahasa Arab}), kemurahan hati, dan solidariti.

Pemodenan, penjajahan, konflik, dan kehidupan di kem pelarian telah mengubah secara drastik cara hidup tradisional ini. Ramai orang Sahrawi kini tinggal di kawasan bandar atau di kem pelarian yang padat, yang telah membawa kepada peralihan daripada kehidupan nomad kepada gaya hidup yang lebih tetap. Walau bagaimanapun, banyak tradisi dan nilai budaya masih dikekalkan dan dihargai. Peranan wanita secara tradisinya adalah penting dalam masyarakat Sahrawi, dengan mereka menikmati tahap autonomi dan pengaruh yang tertentu dalam keluarga dan komuniti.

9.2. Seni dan Ekspresi Budaya

Budaya Sahrawi kaya dengan ekspresi seni lisan dan persembahan:

• Puisi Lisan**: Puisi (الشعر_ash-shi'r^{Bahasa Arab}) adalah bentuk seni yang sangat dihargai dalam budaya Sahrawi. Penyair sering menyampaikan tema-tema seperti cinta, keberanian, sejarah puak, keindahan gurun, dan perjuangan politik. Puisi secara tradisinya disampaikan secara lisan dan dihafal. Penyair terkenal termasuk Al Khadra Mabrook, Hadjatu Aliat Swelm, dan Beyibouh El Haj. Secara tradisinya, puisi Sahrawi dipersembahkan dan diwariskan secara lisan: penyair muda akan 'berguru' dengan penyair yang lebih berpengalaman. Hari ini, internet adalah cara utama puisi Sahrawi disebarkan antara dan dalam generasi. Walau bagaimanapun, penyair Sahrawi sukar untuk diterbitkan, terutamanya oleh penerbit Arab, disebabkan sifat politik kebanyakan karya mereka.
• Muzik Tradisional**: Muzik Sahrawi (الموسيقى الصحراوية_{al-mūsīqā aṣ-ṣaḥrāwīyah}^{Bahasa Arab}) mempunyai ciri-ciri yang tersendiri, sering menggunakan alat muzik seperti tidinit (sejenis lute yang dimainkan oleh lelaki) dan ardin (sejenis harpa yang dimainkan oleh wanita). Irama dan melodi mencerminkan kehidupan gurun dan pengaruh budaya Moor. Lagu-lagu sering mengiringi tarian dan perayaan.
• Tarian**: Tarian tradisional adalah sebahagian penting daripada perayaan dan majlis sosial Sahrawi. Tarian berbeza-beza antara lelaki dan wanita, dan sering melibatkan pergerakan tangan dan kaki yang rumit.

Dalam konteks moden, terutamanya sejak konflik bermula, seni juga menjadi medium penting untuk ekspresi identiti, perjuangan politik, dan pemeliharaan budaya. Ini termasuk:

• Festival Filem Antarabangsa Sahara (FiSahara)**: Sebuah festival filem tahunan yang diadakan di kem-kem pelarian Sahrawi di Algeria. Ia bertujuan untuk meningkatkan kesedaran mengenai situasi Sahrawi, menyediakan hiburan dan pendidikan, serta mempromosikan filem sebagai alat untuk perubahan sosial dan ekspresi budaya.
• Seni Grafiti dan Seni Visual**: ARTifariti, Pertemuan Seni dan Hak Asasi Manusia Antarabangsa di Sahara Barat, adalah bengkel seni tahunan yang diadakan di Zon Bebas dan kem pelarian, khususnya di Tifariti, yang membawa artis dari seluruh dunia. Acara ini membawa kepada pengenalan seni grafiti ke kem-kem tersebut, dan artis grafiti terkenal telah datang ke bengkel untuk bekerja dengan pelarian. Dinding-dinding yang rosak akibat banjir atau konflik telah menjadi kanvas bagi artis Sahrawi dan antarabangsa untuk meluahkan mesej harapan, penentangan, dan identiti budaya. Mohamed Sayad adalah salah seorang artis Sahrawi yang terkenal dengan karya grafitinya di kem pelarian.
• Kraf Tangan**: Kraf tangan tradisional seperti anyaman kulit, pembuatan perhiasan perak, dan tenunan permaidani juga merupakan sebahagian daripada warisan budaya Sahrawi.

Ekspresi budaya ini memainkan peranan penting dalam mengekalkan identiti Sahrawi, terutamanya dalam kalangan generasi muda dan mereka yang tinggal dalam buangan.

9.3. Masyarakat dan Wanita

Wanita Sahrawi secara tradisinya memainkan peranan penting dalam masyarakat dan menikmati tahap kebebasan dan pengaruh yang agak tinggi berbanding dengan beberapa masyarakat Arab atau Islam yang lain. Dalam struktur sosial nomad tradisional, wanita bertanggungjawab terhadap pengurusan khemah (khaima), penjagaan anak-anak, dan sering kali terlibat dalam membuat keputusan keluarga. Mereka juga boleh mewarisi harta dan mempunyai hak-hak tertentu dalam perkahwinan dan perceraian. Budaya Sahrawi secara tradisinya menghargai monogami.

Dalam konteks konflik Sahara Barat dan kehidupan di kem-kem pelarian, peranan wanita menjadi lebih menonjol. Apabila lelaki terlibat dalam peperangan, wanita mengambil alih banyak tanggungjawab pentadbiran dan organisasi di kem-kem. Mereka aktif dalam pendidikan, penjagaan kesihatan, dan pengagihan bantuan. Kesatuan Kebangsaan Wanita Sahrawi (NUSW), yang ditubuhkan pada tahun 1994 sebagai sebahagian daripada Barisan Polisario, telah memainkan peranan penting dalam memobilisasi wanita, mempromosikan hak-hak mereka, dan memastikan penyertaan mereka dalam kehidupan politik dan sosial. NUSW berstruktur di peringkat tempatan, serantau, dan kebangsaan dan menumpukan pada empat bidang: wilayah yang diduduki dan emigrasi, maklumat dan budaya, pembangunan politik dan profesional, dan hal ehwal luar negeri.

Wanita Sahrawi juga telah berada di barisan hadapan dalam perjuangan untuk penentuan nasib sendiri dan hak asasi manusia, baik di wilayah yang dikawal Maghribi mahupun dalam diaspora. Mereka terlibat dalam demonstrasi, aktivisme, dan usaha untuk meningkatkan kesedaran antarabangsa mengenai situasi Sahrawi. Walaupun menghadapi cabaran yang besar, termasuk keadaan hidup yang sukar di kem pelarian dan sekatan politik di wilayah yang dikawal Maghribi, wanita Sahrawi terus memainkan peranan penting dalam memelihara budaya, memperjuangkan hak-hak mereka, dan membentuk masa depan masyarakat mereka. Walau bagaimanapun, seperti dalam banyak masyarakat, mereka masih menghadapi cabaran berkaitan kesaksamaan gender dan akses kepada peluang.

10.1. Pengiktirafan Antarabangsa dan Diplomasi SADR

Republik Demokratik Arab Sahrawi (SADR) telah diiktiraf secara rasmi oleh sejumlah negara, walaupun jumlah ini telah berubah-ubah dari semasa ke semasa disebabkan oleh tekanan diplomatik dan perubahan dalam hubungan antarabangsa. Pada kemuncaknya, lebih daripada 80 negara telah mengiktiraf SADR. Sehingga kini, SADR diiktiraf oleh kira-kira 46 negara anggota PBB dan Ossetia Selatan. Kebanyakan pengiktirafan ini datang dari negara-negara Afrika dan Amerika Latin, yang sering mempunyai sejarah perjuangan anti-kolonial mereka sendiri.

SADR adalah anggota penuh Kesatuan Afrika (AU) sejak tahun 1984 (ketika itu Pertubuhan Perpaduan Afrika, OAU). Keanggotaan ini telah memberikan platform penting bagi SADR untuk menyuarakan tuntutannya dan mendapatkan sokongan di peringkat benua. Penyertaan SADR dalam OAU menyebabkan Maghribi menarik diri daripada organisasi itu pada tahun 1984 sebagai protes. Maghribi kemudiannya menyertai semula AU pada tahun 2017.

Barisan Polisario, sebagai wakil SADR, menjalankan aktiviti diplomatik yang aktif untuk mendapatkan sokongan antarabangsa bagi hak penentuan nasib sendiri rakyat Sahrawi. Ini termasuk melobi di Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB), Kesatuan Eropah, dan ibu negara di seluruh dunia. Mereka menumpukan pada penegasan resolusi PBB yang menyokong referendum penentuan nasib sendiri dan menyoroti isu-isu hak asasi manusia serta eksploitasi sumber asli di wilayah yang diduduki.

10.2. Dasar Luar Maghribi dan Sokongan Antarabangsa

Maghribi menjalankan dasar luar yang bertujuan untuk mengukuhkan tuntutan kedaulatannya ke atas Sahara Barat, yang dianggapnya sebagai "Wilayah Selatan" dan sebahagian penting daripada integriti wilayahnya. Usaha diplomatik Maghribi termasuk:

1. **Mendapatkan Sokongan untuk Cadangan Autonomi**: Sejak 2007, Maghribi telah mempromosikan rancangan autonomi untuk Sahara Barat sebagai penyelesaian politik. Di bawah rancangan ini, wilayah itu akan mempunyai pemerintahan sendiri dalam beberapa bidang tetapi kekal di bawah kedaulatan Maghribi. Cadangan ini telah mendapat sokongan daripada beberapa negara utama, termasuk Perancis dan, secara rasmi sejak 2020, Amerika Syarikat.
2. **Melobi di Peringkat Antarabangsa**: Maghribi aktif melobi di PBB, Kesatuan Eropah, dan pertubuhan antarabangsa lain untuk menentang pengiktirafan SADR dan untuk mendapatkan sokongan terhadap pendiriannya.
3. **Mengukuhkan Hubungan Dua Hala**: Maghribi menggunakan hubungan ekonomi, budaya, dan keselamatan dengan negara-negara lain untuk mendapatkan sokongan atau sekurang-kurangnya pendirian berkecuali mengenai isu Sahara Barat. Ia mempunyai sokongan kuat daripada Liga Arab dan kebanyakan negara dalam Dunia Islam.
4. **Menarik Pelaburan**: Maghribi menggalakkan pelaburan asing di Sahara Barat sebagai sebahagian daripada strateginya untuk mengintegrasikan wilayah itu dan menunjukkan kestabilan serta pembangunan di bawah pentadbirannya.

Maghribi telah berjaya dalam beberapa aspek, seperti pembukaan konsulat oleh beberapa negara Afrika dan Arab di bandar-bandar seperti Laayoune dan Dakhla sebagai tanda sokongan terhadap kedaulatannya.

10.3. Hubungan dengan Negara-negara Utama yang Terlibat

Beberapa negara memainkan peranan penting atau mempunyai kepentingan khusus dalam konflik Sahara Barat:

1. **Algeria**: Algeria adalah penyokong utama Barisan Polisario dan SADR. Ia menyediakan perlindungan kepada pelarian Sahrawi di kem-kem Tindouf dan memberikan sokongan politik, diplomatik, dan material kepada perjuangan Sahrawi. Hubungan antara Algeria dan Maghribi tegang disebabkan oleh isu Sahara Barat, yang dianggap sebagai salah satu halangan utama kepada integrasi serantau di Maghreb. Algeria menegaskan bahawa ia menyokong hak penentuan nasib sendiri rakyat Sahrawi selaras dengan resolusi PBB dan undang-undang antarabangsa.

2. **Sepanyol**: Sebagai bekas kuasa penjajah, Sepanyol mempunyai tanggungjawab sejarah dan moral terhadap Sahara Barat. Secara tradisinya, Sepanyol mengekalkan pendirian berkecuali, menyokong penyelesaian yang dirundingkan di bawah naungan PBB yang menghormati hak penentuan nasib sendiri. Walau bagaimanapun, pada Mac 2022, kerajaan Sepanyol di bawah Perdana Menteri Pedro Sánchez secara terbuka menyokong rancangan autonomi Maghribi sebagai "asas yang paling serius, realistik dan boleh dipercayai" untuk menyelesaikan pertikaian itu. Perubahan dasar ini dikritik hebat di Sepanyol dan oleh Barisan Polisario.

3. **Perancis**: Perancis secara tradisinya adalah sekutu rapat Maghribi dan secara amnya menyokong pendirian Maghribi dalam isu Sahara Barat, termasuk rancangan autonomi. Sebagai anggota tetap Majlis Keselamatan PBB dengan kuasa veto, sokongan Perancis adalah penting bagi Maghribi.

4. **Amerika Syarikat**: Dasar Amerika Syarikat terhadap Sahara Barat telah berubah-ubah. Secara tradisinya, AS menyokong usaha PBB dan penyelesaian yang dirundingkan. Walau bagaimanapun, pada Disember 2020, pentadbiran Presiden Donald Trump mengiktiraf kedaulatan Maghribi ke atas Sahara Barat sebagai sebahagian daripada perjanjian normalisasi hubungan antara Maghribi dan Israel. Pentadbiran Presiden Joe Biden tidak membatalkan pengiktirafan ini tetapi telah menekankan semula sokongan kepada proses politik PBB.

5. **Rusia**: Rusia secara amnya mengambil pendirian berkecuali dan seimbang, menggesa pihak-pihak untuk mencapai penyelesaian yang boleh diterima bersama melalui rundingan di bawah naungan PBB.

Negara-negara lain dan blok serantau seperti Kesatuan Eropah juga mempunyai kepentingan dalam konflik ini, terutamanya berkaitan dengan perdagangan, sumber asli (seperti perikanan dan fosfat), keselamatan serantau, dan hak asasi manusia. Kesatuan Eropah secara rasmi menyokong usaha PBB untuk mencari penyelesaian politik.