Omar Bongo

2.1. Zaman Kanak-kanak dan Pendidikan

Omar Bongo dilahirkan sebagai Albert-Bernard Bongo^{Bahasa Perancis} pada 30 Januari 1935 di Lewai (kini dinamakan semula sebagai Bongoville), Afrika Khatulistiwa Perancis. Beliau merupakan anak bongsu daripada dua belas beradik dan anggota kumpulan etnik kecil Bateke. Selepas menamatkan pendidikan rendah dan menengah di Brazzaville, yang ketika itu merupakan ibu kota Afrika Khatulistiwa Perancis, beliau memulakan kerjayanya.

2.2. Kerjaya Awal

Beliau memulakan kerjaya awalnya dengan bekerja di Jabatan Perkhidmatan Pos dan Telekomunikasi. Seterusnya, beliau menyertai tentera Perancis, di mana beliau berkhidmat sebagai leftenan kedua dan kemudiannya leftenan pertama dalam Tentera Udara di Brazzaville, Bangui, dan N'djamena (dahulunya Fort Lamy di Chad). Beliau akhirnya diberhentikan dengan hormat sebagai seorang kapten.

3.1. Pra-Presiden

Selepas Gabon mencapai kemerdekaan pada tahun 1960, Albert-Bernard Bongo memulakan kerjaya politiknya, naik dengan pantas melalui serangkaian jawatan di bawah Presiden Léon M'ba. Pada pilihan raya parlimen tahun 1961, Bongo berkempen untuk M. Sandoungout di Haut-Ogooué, yang kemudiannya dipilih dan menjadi Menteri Kesihatan. Bongo pernah berkhidmat di Kementerian Luar Negeri. Pada bulan Mac 1962, beliau dilantik sebagai Penolong Pengarah Kabinet Presiden, dan tujuh bulan kemudian sebagai Pengarah.
Pada tahun 1964, semasa satu-satunya cubaan rampasan kuasa di Gabon pada abad ke-20, M'ba telah diculik dan Bongo ditahan di kem tentera di Libreville. Namun, M'ba berjaya dikembalikan ke kuasa dua hari kemudian.
Pada 24 September 1965, beliau dilantik sebagai Wakil Presiden dan diberi tanggungjawab dalam pertahanan serta koordinasi. Beliau kemudian dilantik sebagai Menteri Informasi dan Pelancongan, pada mulanya secara interim, kemudian secara rasmi memegang jawatan tersebut pada Ogos 1966. Disebabkan kesihatan M'ba yang semakin merosot, Bongo dilantik sebagai Naib Presiden Gabon pada 12 November 1966. Pada pilihan raya presiden yang diadakan pada 19 Mac 1967, M'ba dipilih semula sebagai Presiden dan Bongo pula sebagai Naib Presiden dalam pilihan raya yang sama. Bongo sebenarnya telah mengawal Gabon sejak November 1966 semasa penyakit panjang Presiden Léon M'ba.

3.2. Pemerintahan Satu Parti

Bongo menjadi Presiden pada 2 Disember 1967, empat hari selepas kematian M'ba. Pada usia 32 tahun, beliau merupakan presiden keempat termuda di Afrika pada masa itu. Beliau dilantik atas persetujuan Charles de Gaulle dan pemimpin-pemimpin berpengaruh Perancis.
Pada bulan Mac 1968, Bongo mengisytiharkan Gabon sebagai negara satu parti dan menukar nama Parti Kemerdekaan Gabon (Bloc Démocratique Gabonais^{Bahasa Perancis}, BDG) kepada Parti Demokratik Gabon (PDG). Dalam pilihan raya tahun 1973 untuk Dewan Negara dan presiden, Bongo adalah satu-satunya calon presiden. Beliau dan semua calon PDG dipilih dengan 99.56% undi yang diberikan. Pada bulan April 1975, Bongo menghapuskan jawatan naib presiden dan melantik bekas naib presidennya, Léon Mébiame, sebagai Perdana Menteri, jawatan yang turut dipegang Bongo secara serentak dengan jawatan presidennya dari tahun 1967. Mébiame kekal sebagai Perdana Menteri sehingga peletakan jawatannya pada tahun 1990.

Selain jawatan presiden, Bongo memegang beberapa portfolio menteri dari tahun 1967 dan seterusnya, termasuk Menteri Pertahanan (1967-1981), Informasi (1967-1980), Perancangan (1967-1977), Perdana Menteri (1967-1975), dan Dalam Negeri (1967-1970). Berikutan Kongres PDG pada bulan Januari 1979 dan pilihan raya Disember 1979, Bongo menyerahkan beberapa portfolio menterinya dan melepaskan fungsi ketua kerajaan kepada Perdana Menteri Mébiame. Kongres PDG telah mengkritik pentadbiran Bongo kerana ketidakcekapan dan menyeru agar jawatan berganda dihentikan. Bongo sekali lagi dipilih semula untuk tempoh tujuh tahun pada tahun 1979, menerima 99.96% undi popular. Pada musim luruh tahun yang sama, Robert Luong, kekasih kepada isteri Bongo, telah dibunuh oleh tentera upahan yang dikenali sebagai "barbouze^{Bahasa Perancis}" di Villeneuve-sur-Lot, Perancis.

Penentangan terhadap rejim Presiden Bongo mula muncul pada akhir tahun 1970-an, apabila kesulitan ekonomi menjadi lebih ketara bagi rakyat Gabon. Parti pembangkang pertama yang teratur, tetapi haram, ialah Pergerakan Pemulihan Nasional (Mouvement de redressement national^{Bahasa Perancis}, MORENA). Kumpulan pembangkang sederhana ini menaja demonstrasi oleh pelajar dan kakitangan akademik di Universiti Omar Bongo di Libreville pada bulan Disember 1981, apabila universiti itu ditutup sementara. MORENA menuduh Bongo melakukan rasuah dan pemborosan peribadi serta mengutamakan suku Batekenya; kumpulan itu menuntut agar sistem berbilang parti dipulihkan. Penangkapan dibuat pada bulan Februari 1982, apabila pembangkang mengedarkan risalah yang mengkritik rejim Bongo semasa lawatan Paus John Paul II. Pada bulan November 1982, 37 ahli MORENA telah dibicarakan dan disabitkan kesalahan terhadap keselamatan negara. Hukuman berat dijatuhkan, termasuk 20 tahun kerja keras bagi 13 defendan; namun, semuanya diampunkan dan dibebaskan menjelang pertengahan tahun 1986.
Walaupun menghadapi tekanan ini, Omar Bongo kekal komited terhadap pemerintahan satu parti. Pada tahun 1985, pilihan raya perundangan telah diadakan mengikut prosedur lalu; semua pencalonan diluluskan oleh PDG, yang kemudiannya mengemukakan satu senarai calon. Calon-calon tersebut disahkan melalui undi popular pada 3 Mac 1985. Pada bulan November 1986, Bongo dipilih semula dengan 99.97% undi popular.

3.3. Peralihan kepada Demokrasi Berbilang Parti

Pada 22 Mei 1990, selepas berlakunya siri mogok, rusuhan, dan kekacauan, Jawatankuasa Pusat PDG dan Dewan Negara meluluskan pindaan perlembagaan untuk memudahkan peralihan kepada sistem berbilang parti. Mandat presiden sedia ada, yang berkuat kuasa sehingga tahun 1994, akan dihormati. Pilihan raya presiden seterusnya akan dipertandingkan oleh lebih daripada seorang calon, dan tempoh jawatan presiden diubah kepada lima tahun dengan had penggal satu kali sahaja untuk pemilihan semula.
Keesokan harinya, 23 Mei 1990, seorang pengkritik Bongo yang vokal dan pemimpin pembangkang utama, Joseph Rendjambe Issani, ditemui mati di sebuah hotel, dilaporkan dibunuh dengan racun. Kematian Rendjambe, seorang eksekutif perniagaan terkemuka dan setiausaha agung kumpulan pembangkang Parti Gabon Progres (Parti gabonais du progres^{Bahasa Perancis}, PGP), mencetuskan rusuhan terburuk dalam pemerintahan 23 tahun Bongo. Bangunan-bangunan presiden di Libreville dibakar dan konsul-jeneral Perancis serta sepuluh kakitangan syarikat minyak dijadikan tebusan. Tentera Perancis memindahkan warga asing dan keadaan darurat diisytiharkan di Port-Gentil, kampung halaman Rendjambe dan tapak pengeluaran minyak yang strategik.
Semasa keadaan darurat ini, dua pengeluar minyak utama Gabon, Elf Aquitaine dan Shell, mengurangkan pengeluaran dari 270,000 tong minyak sehari kepada 20,000 tong minyak sehari. Bongo mengancam untuk menarik balik lesen penerokaan mereka melainkan mereka memulihkan pengeluaran normal, yang kemudiannya mereka lakukan. Di bawah nama "Opération Requin^{Bahasa Perancis}", Perancis menghantar 500 tentera (1,200 tentera menurut sumber lain) untuk memperkuat batalion Marin 500 anggota yang ditempatkan secara tetap di Gabon "untuk melindungi kepentingan 20,000 warganegara Perancis yang bermastautin". Kereta kebal dan tentera dikerahkan di sekitar istana presiden untuk menghentikan perusuh.

3.4. Pilihan Raya dan Tadbir Urus

Pada bulan Disember 1993, Bongo memenangi pilihan raya presiden pertama yang diadakan di bawah perlembagaan berbilang parti yang baharu, dengan margin yang lebih tipis iaitu sekitar 51.4%. Calon-calon pembangkang enggan mengesahkan keputusan pilihan raya tersebut. Gangguan sivil yang serius membawa kepada persetujuan antara kerajaan dan puak pembangkang untuk berusaha mencapai penyelesaian politik. Rundingan ini menghasilkan Paris Accords pada bulan November 1994, di mana beberapa tokoh pembangkang termasuk dalam kerajaan perpaduan nasional.
Walau bagaimanapun, perjanjian ini tidak bertahan lama, dan pilihan raya perundangan dan perbandaran tahun 1996 dan 1997 menjadi latar belakang bagi politik berparti yang diperbaharui. PDG memenangi kemenangan besar dalam pilihan raya perundangan, tetapi beberapa bandar utama, termasuk Libreville, memilih Datuk Bandar dari pembangkang semasa pilihan raya tempatan 1997. Bongo akhirnya berjaya mengukuhkan semula kuasanya, dengan kebanyakan pemimpin pembangkang utama sama ada diserap melalui jawatan tinggi dalam kerajaan atau dibeli, memastikan pemilihan semula yang selesa pada tahun 1998.

Pada tahun 2003, Bongo mendapatkan perubahan dalam Perlembagaan yang membenarkan beliau untuk bertanding semula dalam pilihan raya seberapa banyak kali yang beliau mahu, dan menukar tempoh jawatan Presiden kepada tujuh tahun, daripada lima tahun. Para pengkritik Bongo menuduhnya berhasrat untuk memerintah seumur hidup. Pada 27 November 2005, Bongo memenangi penggal tujuh tahun sebagai presiden, menerima 79.2% undi, mendahului empat pencabarnya. Beliau mengangkat sumpah untuk satu lagi penggal tujuh tahun pada 19 Januari 2006 dan kekal sebagai presiden sehingga kematiannya pada tahun 2009.
Bongo mahir dalam memujuk tokoh-tokoh pembangkang untuk menjadi sekutunya. Beliau menawarkan pengkritik sebahagian kecil daripada kekayaan minyak negara, dengan menyerap atau membeli lawan daripada menghancurkan mereka secara terang-terangan. Beliau menjadi pemimpin Francophone paling berjaya di Afrika, dengan selesa memperluaskan dominasi politiknya ke dekad kelima. Apabila pilihan raya presiden berbilang parti diadakan pada tahun 1993, yang dimenanginya, pilihan raya itu dicemari oleh dakwaan penipuan, dengan pembangkang mendakwa bahawa pesaing utama, Bapa Paul Mba Abessole, telah dirompak dari kemenangan. Gabon berada di ambang perang saudara, kerana pembangkang melancarkan demonstrasi ganas. Berazam untuk membuktikan bahawa beliau bukan diktator yang bergantung pada kekerasan untuk kelangsungan hidup politiknya, Bongo mengadakan rundingan dengan pembangkang, merundingkan apa yang dikenali sebagai Perjanjian Paris. Apabila Bongo memenangi pilihan raya presiden kedua yang diadakan pada tahun 1998, kontroversi serupa tercetus mengenai kemenangannya. Presiden bertindak balas dengan bertemu beberapa pengkritiknya untuk membincangkan semakan undang-undang bagi menjamin pilihan raya yang bebas dan adil.
Selepas Parti Demokratik Gabon Bongo mencapai kemenangan besar dalam pilihan raya perundangan tahun 2001, Bongo menawarkan jawatan kerajaan kepada anggota pembangkang yang berpengaruh. Bapa Abessole menerima jawatan menteri atas nama "demokrasi yang mesra." Pemimpin pembangkang utama, Pierre Mamboundou dari Kesatuan Rakyat Gabon, enggan menghadiri mesyuarat pasca-pilihan raya 1998, menyeru boikot pilihan raya perundangan 2001, dan penyokongnya membakar peti undi serta kertas undi di sebuah pusat pengundian di kampung halamannya di Ndende. Beliau kemudian menolak tawaran untuk jawatan senior selepas pilihan raya perundangan 2001. Namun, walaupun diancam oleh Bongo, Mamboundou tidak pernah ditangkap. Presiden mengisytiharkan bahawa "dasar pengampunan" adalah "balasan terbaiknya." Pada tahun 2006, walau bagaimanapun, Mamboundou menghentikan kritikan awam terhadap Bongo. Beliau tidak merahsiakan bahawa presiden berjanji akan memberinya 21.50 M USD untuk pembangunan kawasan pilihannya di Ndende.

Berikut adalah ringkasan keputusan pilihan raya presiden yang disertai Omar Bongo:

Pilihan Raya	Jawatan	Penggal	Parti	Peratusan Undi	Jumlah Undi	Keputusan	Status
1973	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	100%	515,841 undi	1	Menang
1979	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	100%	725,807 undi	1	Menang
1986	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	100%	903,739 undi	1	Menang
1993	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	51.18%	213,793 undi	1	Menang
1998	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	66.88%	211,955 undi	1	Menang
2005	Presiden Gabon	ke-2	Parti Demokratik Gabon	79.18%	275,819 undi	1	Menang

3.5. Hubungan dengan Perancis

Hubungan antarabangsa Omar Bongo dan, secara lanjutan, Gabon, didominasi oleh hubungan negara itu dengan Perancis, yang termasuk dalam skop Françafrique. Dengan simpanan minyaknya, satu perlima daripada simpanan uranium dunia yang diketahui (uranium Gabon membekalkan bom nuklear Perancis, yang diuji oleh Presiden Charles de Gaulle di padang pasir Algeria pada tahun 1960), deposit besi dan mangan yang besar, serta banyak kayu balak, Gabon sentiasa penting bagi Perancis. Bongo dilaporkan pernah berkata: "Gabon tanpa Perancis seperti kereta tanpa pemandu. Perancis tanpa Gabon seperti kereta tanpa bahan api..." Hubungan antara Perancis dan Gabon terutamanya dipupuk melalui rangkaian tidak rasmi Jacques Foccart, syarikat minyak Elf Aquitaine, diplomat Maurice Delauney, pegawai SDECE Maurice Robert, dan ketua militia SAC Pierre Debizet.
Pada tahun 1964, apabila tentera pemberontak menahan beliau di Libreville dan menculik Presiden M'ba, pasukan payung terjun Perancis menyelamatkan presiden yang diculik dan Bongo, mengembalikan mereka ke kuasa. Bongo menjadi Naib Presiden pada tahun 1966 selepas apa yang pada dasarnya merupakan temuduga dan kelulusan oleh de Gaulle pada tahun 1965 di Paris.
Pada tahun 1988, akhbar The New York Times melaporkan bahawa bantuan Perancis kepada Gabon berjumlah kira-kira 360.00 M USD. Ini termasuk mensubsidi satu pertiga daripada belanjawan Gabon, memberikan pinjaman perdagangan faedah rendah, membayar gaji 170 penasihat Perancis dan 350 guru Perancis, serta biasiswa untuk kebanyakan kira-kira 800 pelajar Gabon yang belajar di Perancis setiap tahun. Menurut Le Canard enchaîné^{Bahasa Perancis}, sebuah mingguan pembangkang Perancis, 2.60 M USD daripada bantuan ini juga digunakan untuk hiasan dalaman jet DC-8 milik Presiden Bongo.
Pada tahun 1990, Perancis, yang sentiasa mengekalkan pangkalan tentera tetap di Gabon serta di beberapa bekas jajahannya yang lain, membantu Bongo kekal berkuasa di tengah-tengah protes pro-demokrasi yang berterusan yang mengancam untuk menggulingkannya melalui Opération Requin^{Bahasa Perancis}. Apabila Gabon berada di ambang perang saudara selepas pilihan raya presiden berbilang parti pertama pada tahun 1993, dengan pembangkang melancarkan protes ganas, Paris menjadi tuan rumah rundingan antara Bongo dan pembangkang, menghasilkan Perjanjian Paris yang memulihkan ketenangan.
Presiden Perancis Valéry Giscard d'Estaing mendakwa bahawa Bongo membantu membiayai kempen Jacques Chirac dalam pilihan raya presiden tahun 1981. Giscard berkata Bongo telah membangunkan "rangkaian kewangan yang sangat dipertikaikan" dari masa ke masa. "Saya menelefon Bongo dan memberitahunya 'anda menyokong kempen saingan saya' dan terdapat kesunyian yang saya masih ingat hingga hari ini dan kemudian dia berkata 'Ah, anda tahu tentangnya', yang luar biasa. Sejak saat itu, saya memutuskan hubungan peribadi dengannya," kata Giscard. Ahli parlimen Sosialis André Vallini dilaporkan mendakwa bahawa Bongo telah membiayai banyak kempen pilihan raya Perancis, baik dari pihak kanan mahupun kiri. Pada tahun 2008, Presiden Nicolas Sarkozy menurunkan pangkat menterinya yang bertanggungjawab menjaga bekas jajahan, Jean-Marie Bockel, selepas yang terakhir mencatatkan "pembaziran dana awam" oleh beberapa rejim Afrika, membangkitkan kemarahan Bongo.
Penganalisis politik Nicholas Shaxson, pengarang sebuah buku mengenai negara-negara minyak Afrika, menyatakan bahawa Bongo menjadikan negaranya dan industri minyaknya sebagai sumber dana haram luar pesisir yang digunakan oleh semua parti politik Perancis-dari kiri ke kanan-untuk pembiayaan parti rahsia, dan sebagai sumber rasuah untuk menyokong tawaran komersial Perancis di seluruh dunia. Selepas kematian Bongo, Presiden Sarkozy menyatakan "kesedihan dan emosinya" dan berjanji bahawa Perancis akan kekal "setia kepada hubungan persahabatannya yang panjang" dengan Gabon. "Ia adalah sahabat Perancis yang agung dan setia yang telah meninggalkan kita - seorang tokoh besar Afrika," kata Sarkozy dalam satu kenyataan.

4.1. Autoritarianisme dan Nepotisme

Omar Bongo, yang digambarkan sebagai "tokoh kecil, kemas yang berbahasa Perancis dengan sempurna, seorang tokoh karismatik yang dikelilingi oleh kultus personaliti", adalah salah seorang pemerintah "Orang Besar" Afrika yang terakhir. Pemerintahan panjang beliau disokong oleh Perancis, pendapatan daripada 2.5 bilion tong rizab minyak Gabon, dan kemahiran politiknya.
Beliau memimpin Gabon dengan gaya yang cenderung autoritarian, di mana kuasa berpusat pada dirinya dan keluarganya. Beliau menggunakan hasil minyak untuk membina lingkaran penyokong yang agak besar termasuk menteri-menteri kerajaan, pentadbir tinggi, dan pegawai tentera. Beliau juga mengamalkan sistem patronaj, memberikan kementerian kerajaan kepada kumpulan suku yang berbeza agar setiap kumpulan penting mempunyai wakil dalam kerajaan. Bongo tidak mempunyai ideologi melainkan kepentingan diri, tetapi tiada pembangkang yang mempunyai ideologi sama. Beliau memerintah dengan mengetahui bagaimana kepentingan diri orang lain boleh dimanipulasi.
Omar Bongo telah dikritik secara meluas kerana secara efektif bekerja untuk dirinya sendiri, keluarga, dan elit tempatan, dan bukannya untuk Gabon serta rakyatnya. Beliau dituduh menyusun kekayaan peribadi yang besar, dan ini membolehkan beliau mengumpul cukup kekayaan untuk menjadi salah seorang lelaki terkaya di dunia. Beliau berhati-hati membenarkan hanya cukup wang minyak mengalir ke penduduk umum seramai 1.4 juta orang, justeru mengelakkan pergolakan massa.
Menjelang tahun 2009, anaknya, Ali Bongo Ondimba, dari perkahwinan pertamanya telah menjadi Menteri Pertahanan sejak tahun 1999, manakala anak perempuannya, Pascaline Bongo Ondimba, adalah ketua pentadbiran presiden dan suaminya, Paul Toungui, adalah Menteri Luar Negeri. Penggunaan ahli keluarga rapat dalam jawatan kerajaan utama menunjukkan tahap nepotisme yang tinggi dalam pentadbirannya.

4.2. Dasar Sosial dan Ekonomi

Gabon di bawah pemerintahan Bongo dikatakan mempunyai ekonomi yang lebih mirip dengan emiriah Arab daripada negara Afrika Tengah, didorong oleh minyak. Selama bertahun-tahun, Gabon dikatakan mempunyai per kapita penggunaan Champagne tertinggi di dunia.
Beliau membina beberapa infrastruktur asas di Libreville dan, mengabaikan nasihat untuk mewujudkan rangkaian jalan raya, membina landasan Kereta Api Trans-Gabon bernilai 4.00 B USD jauh ke dalam hutan. Petrodolar membiayai gaji perkhidmatan awam yang terlalu besar, menyebarkan sebahagian kekayaan negara di kalangan penduduk untuk memastikan kebanyakan mereka mendapat makanan dan pakaian.
Namun begitu, walaupun pertumbuhan KDNK per kapita yang didorong oleh minyak mencapai salah satu tahap tertinggi di Afrika, Gabon hanya membina 5 km lebuh raya setahun dan masih mempunyai salah satu kadar kematian bayi tertinggi di dunia pada masa kematiannya pada tahun 2009. Menurut ahli sains politik Thomas Atenga, "negara rentier Gabon telah berfungsi selama bertahun-tahun atas predasi sumber untuk kepentingan kelas pemerintahnya, di sekitar mana kapitalisme parasit telah berkembang yang hampir tidak meningkatkan keadaan hidup penduduk."
Gabon pada tahun 2008 digambarkan oleh akhbar UK The Guardian: Gabon menghasilkan beberapa gula, bir, dan air botol. Walaupun tanah subur dan iklim tropika, hanya terdapat sedikit pengeluaran pertanian. Buah-buahan dan sayur-sayuran tiba dengan trak dari Cameroon. Susu diterbangkan dari Perancis. Dan bertahun-tahun kebergantungan kepada saudara-mara yang mempunyai pekerjaan perkhidmatan awam bermakna banyak rakyat Gabon tidak berminat mencari pekerjaan di luar sektor kerajaan - kebanyakan pekerjaan manual diambil oleh pendatang.
Pada tahun 2000, beliau menghentikan mogok pelajar dengan menyediakan kira-kira 1.35 M USD untuk pembelian komputer dan buku yang mereka tuntut. Beliau adalah pencinta alam semula jadi yang diisytiharkan sendiri di sebuah negara dengan peratusan hutan dara yang paling besar di antara semua negara di Lembangan Congo. Pada tahun 2002, beliau mengetepikan 10% tanah Gabon sebagai taman negara, berjanji bahawa ia tidak akan pernah ditebang, dilombong, diburu, atau dibajak.
Beliau juga menunjukkan tahap pengagungan diri, di mana Gabon memperoleh Universiti Omar Bongo, Lapangan Terbang Bongo, banyak Hospital Bongo, Stadium Bongo, dan Gimnasium Bongo. Kampung halaman presiden, Lewai, tidak dapat dielakkan dinamakan semula sebagai Bongoville.
Di pentas antarabangsa, Bongo mengukir imej sebagai seorang mediator, memainkan peranan penting dalam usaha menyelesaikan krisis di Republik Afrika Tengah, Republik Congo, Burundi dan Republik Demokratik Congo. Pada tahun 1986, imej Bongo dipertingkatkan di luar negara apabila beliau menerima Hadiah Keamanan Dag Hammarskjöld atas usahanya menyelesaikan konflik sempadan Chad-Libya.

5.1. Salah Laku Kewangan dan Pengumpulan Aset

Omar Bongo adalah salah seorang ketua negara terkaya di dunia, kekayaannya dikaitkan terutamanya dengan hasil minyak dan dakwaan rasuah. Pada tahun 1999, siasatan oleh Jawatankuasa Kecil Tetap Senat Amerika Syarikat mengenai Citibank menganggarkan bahawa Presiden Gabon memegang 130.00 M USD dalam akaun peribadi bank tersebut, wang yang menurut laporan Senat "berasal dari kewangan awam Gabon".
Pada tahun 2005, siasatan oleh Jawatankuasa Hal Ehwal India Senat Amerika Syarikat terhadap penyelewengan pengumpulan dana oleh pelobi Jack Abramoff mendedahkan bahawa Abramoff telah menawarkan untuk mengatur pertemuan antara Presiden A.S. George W. Bush dan Bongo dengan bayaran 9.00 M USD. Walaupun pertukaran dana tersebut masih belum terbukti, Bush bertemu dengan Bongo 10 bulan kemudian di Oval Office.

Pada tahun 2007, bekas menantu perempuannya, Inge Lynn Collins Bongo, isteri kedua kepada anaknya Ali Bongo Ondimba, menimbulkan kekecohan apabila beliau muncul dalam rancangan realiti saluran muzik A.S. VH1 Really Rich Real Estate. Beliau dipaparkan cuba membeli sebuah rumah agam bernilai 25.00 M USD di Malibu, California.
Pereka fesyen Itali Francesco Smalto mengaku menyediakan pelacur Paris kepada Bongo untuk mendapatkan perniagaan jahitan bernilai 600.00 K USD setahun.
Pada 20 Jun 2008, Sunday Times (UK) melaporkan bahawa sebuah rumah agam bernilai 15.00 M GBP di salah satu daerah paling elegan di Paris telah menjadi yang terbaru daripada 33 hartanah mewah yang dibeli di Perancis oleh Presiden Omar Bongo Ondimba dari Gabon. Siasatan kehakiman Perancis mendapati bahawa Bongo, yang ketika itu berusia 72 tahun, dan saudara-marinya juga membeli sebuah armada limosin, termasuk sebuah Maybach bernilai 308.82 K GBP untuk isterinya, Edith, 44 tahun. Pembayaran untuk beberapa kereta diambil terus dari perbendaharaan Gabon. Rumah agam Paris itu terletak di Rue de la Baume, berhampiran Élysée Palace. Rumah seluas 2.0 K m^{2 (21.53 K ft2)} itu dibeli pada Jun tahun sebelumnya oleh sebuah syarikat hartanah yang berpangkalan di Luxembourg. Rakan kongsi firma itu adalah dua daripada anak Bongo, Omar (13) dan Yacine (16), isterinya Edith, dan salah seorang anak saudaranya. Kediaman ini adalah yang paling mahal dalam portfolio beliau, yang merangkumi sembilan hartanah lain di Paris, empat daripadanya terletak di Avenue Foch yang eksklusif, berhampiran Arc de Triomphe. Beliau juga menyewa sebuah pangsapuri sembilan bilik di jalan yang sama. Bongo mempunyai tujuh lagi hartanah di Nice, termasuk empat vila, salah satunya mempunyai kolam renang. Edith mempunyai dua flat berhampiran Menara Eiffel dan satu lagi hartanah di Nice. Penyiasat mengenal pasti hartanah tersebut melalui rekod cukai. Pemeriksaan di rumah Bongo, seterusnya, membolehkan mereka menemui butiran armada keretanya. Edith menggunakan cek, yang ditarik dari akaun atas nama "Prairie du Gabon en France" (sebahagian daripada perbendaharaan Gabon), untuk membeli Maybach, berwarna biru Côte d'Azur, pada Februari 2004. Anak perempuan Bongo, Pascaline (52), menggunakan cek dari akaun yang sama untuk sebahagian pembayaran sebanyak 29.50 K GBP bagi sebuah Mercedes bernilai 60.00 K GBP dua tahun kemudian. Bongo sendiri membeli Ferrari 612 Scaglietti F1 pada Oktober 2004 dengan harga 153.00 K GBP manakala anaknya Ali memperoleh Ferrari 456 M GT pada Jun 2001 dengan harga 156.00 K GBP.

5.2. Siasatan Antarabangsa

Kekayaan Bongo telah berulang kali mendapat perhatian. Menurut laporan Senat A.S. tahun 1997, keluarganya membelanjakan 55.00 M GBP setahun. Bongo disebut dalam siasatan jenayah Perancis baru-baru ini mengenai ratusan juta euro pembayaran haram oleh Elf Aquitaine, bekas kumpulan minyak milik negara Perancis. Seorang wakil Elf memberi keterangan bahawa syarikat itu memberikan 50.00 M EUR setahun kepada Bongo untuk mengeksploitasi medan minyak Gabon. Dalam siasatan berasingan Perancis terhadap rasuah di bekas syarikat minyak gergasi Elf Aquitaine, seorang eksekutif memberi keterangan bahawa ia membayar Bongo 40.00 M GBP setahun melalui akaun bank Switzerland sebagai pertukaran untuk kebenaran mengeksploitasi rizab negaranya. Bongo menafikan perkara ini.
Pada bulan Jun 2007, Bongo, bersama Presiden Denis Sassou Nguesso dari Republik Congo, Blaise Compaoré dari Burkina Faso, Teodoro Obiang Nguema Mbasogo dari Guinea Khatulistiwa dan José Eduardo dos Santos dari Angola, disiasat oleh hakim Perancis berikutan aduan yang dibuat oleh NGO Perancis Survie dan Sherpa atas dakwaan bahawa beliau telah menggunakan berjuta-juta paun dana awam yang diselewengkan untuk memperoleh hartanah mewah di Perancis. Para pemimpin tersebut semuanya menafikan salah laku.
Siasatan terbaru, oleh agensi anti-penipuan Perancis OCRGDF, berikutan saman yang menuduh Bongo dan dua pemimpin Afrika lain melarikan dana awam untuk membiayai pembelian mereka. 'Tidak ada sesiapa yang boleh percaya secara serius bahawa aset-aset ini dibayar daripada gaji mereka', dakwa saman yang dibawa oleh persatuan hakim Sherpa, yang mempromosikan tanggungjawab sosial korporat.
Pada tahun 2009, Bongo menghabiskan bulan-bulan terakhirnya dalam pertikaian besar dengan Perancis mengenai siasatan Perancis. Keputusan mahkamah Perancis pada bulan Februari 2009 untuk membekukan akaun banknya menambahkan api kepada pertikaian itu dan kerajaannya menuduh Perancis melancarkan "kempen untuk menggoyahkan" negara tersebut. Berikutan aduan tahun 2007 oleh Sherpa dan Survie, sebahagian daripada hartanah dan aset keluarga Bongo telah disita di Perancis melalui keputusan biens mal acquis^{Bahasa Perancis}.

6.1. Hak Asasi Manusia dan Kebebasan

Kebebasan akhbar telah disekat sepanjang rejim Bongo, yang biasanya mengharamkan saluran berita yang mengkritik Bongo atau rombongannya. Beliau juga disyaki terlibat dalam pembunuhan termasuk Ndouna Dépénaud, Joseph Rendjambe, dan (di Perancis) Robert Luong. Walaupun rakyat takut kepadanya, ramai yang menerima kekuasaannya kerana beliau menjaga negaranya tetap aman dan memerintah tanpa ciri-ciri kebrutalan berterusan yang ketara.

6.2. Pembangunan Sosioekonomi dan Ketidaksamaan

Walaupun pertumbuhan KDNK per kapita yang didorong oleh minyak mencapai salah satu tahap tertinggi di Afrika, Gabon hanya membina 5 km lebuh raya setahun dan masih mempunyai salah satu kadar kematian bayi tertinggi di dunia pada masa kematiannya pada tahun 2009. Menurut ahli sains politik Thomas Atenga, "negara rentier Gabon telah berfungsi selama bertahun-tahun atas predasi sumber untuk kepentingan kelas pemerintahnya, di sekitar mana kapitalisme parasit telah berkembang yang hampir tidak meningkatkan keadaan hidup penduduk."
Kebergantungan bertahun-tahun kepada saudara-mara yang mempunyai pekerjaan perkhidmatan awam bermakna banyak rakyat Gabon tidak berminat mencari pekerjaan di luar sektor kerajaan - kebanyakan pekerjaan manual diambil oleh pendatang. Ini telah menyumbang kepada ketidaksamaan yang ketara dalam pengagihan kekayaan negara.

6.3. Kesan kepada Minoriti dan Kumpulan Rentan

Bongo belajar dari M'ba bagaimana untuk memberikan kementerian kerajaan kepada kumpulan suku yang berbeza supaya setiap kumpulan penting mempunyai wakil dalam kerajaan. Namun, meskipun strategi ini bertujuan untuk mewujudkan perwakilan, kumpulan etnik minoriti kecil seperti suku Bateke beliau sendiri tetap mendapat keutamaan, menyebabkan tuduhan pilih kasih dan mengukuhkan sistem patronaj. Ini menimbulkan persoalan mengenai pengagihan kekayaan yang saksama dan manfaat pembangunan kepada semua lapisan masyarakat, terutamanya kumpulan yang lebih rentan dan tidak mempunyai akses kepada lingkaran kekuasaan.

7.1. Keluarga dan Perkahwinan

Perkahwinan pertama Bongo adalah dengan Louise Mouyabi-Moukala. Mereka mempunyai seorang anak perempuan, Pascaline Bongo Ondimba, yang dilahirkan di Franceville pada tahun 1957. Pascaline kemudian berkhidmat sebagai Menteri Luar Negeri Gabon dan seterusnya Pengarah Kabinet Presiden.
Perkahwinan kedua Bongo adalah dengan Marie Joséphine Kama, kemudian dikenali sebagai Joséphine Bongo. Beliau menceraikannya pada tahun 1987, selepas itu Joséphine melancarkan kerjaya muzik di bawah nama baharu, Patience Dabany. Mereka mempunyai seorang anak lelaki, Alain Bernard Bongo, dan seorang anak perempuan, Albertine Amissa Bongo. Alain Bernard Bongo, yang dilahirkan di Brazzaville pada tahun 1959, kemudian dikenali sebagai Ali Bongo Ondimba. Beliau berkhidmat sebagai Menteri Luar Negeri dari tahun 1989 hingga 1992, kemudian sebagai Menteri Pertahanan dari tahun 1999 hingga 2009, dan kemudian dipilih sebagai presiden pada bulan Ogos 2009 untuk menggantikan bapanya.

Bongo kemudian berkahwin dengan Edith Lucie Sassou-Nguesso pada tahun 1989, yang hampir 30 tahun lebih muda daripadanya. Beliau adalah anak perempuan Presiden Republik Congo, Denis Sassou-Nguesso. Edith Lucie adalah seorang pakar pediatrik terlatih dan dikenali atas komitmennya dalam memerangi AIDS. Beliau melahirkan dua orang anak kepada Bongo. Edith Lucie Bongo meninggal dunia pada 14 Mac 2009, empat hari selepas ulang tahun kelahirannya yang ke-45 di Rabat, Maghribi, di mana beliau telah menjalani rawatan selama beberapa bulan. Kenyataan yang mengumumkan kematiannya tidak menyatakan punca kematian atau sifat penyakitnya. Beliau tidak muncul di khalayak ramai selama kira-kira tiga tahun sebelum kematiannya. Beliau dikebumikan pada 22 Mac 2009 di tanah perkuburan keluarga di bandar utara Edou, di tanah airnya Congo. Secara keseluruhan, Bongo mempunyai lebih daripada 30 orang anak dengan isteri-isterinya dan wanita lain.
Pada tahun 2004, The New York Times melaporkan bahawa Peru sedang menyiasat dakwaan bahawa seorang peserta pertandingan ratu cantik telah dipujuk ke Gabon untuk menjadi kekasih presidennya yang berusia 67 tahun, Omar Bongo, dan terkandas selama hampir dua minggu selepas beliau menolak. Seorang jurucakap Bongo menyatakan beliau tidak menyedari dakwaan tersebut. Kementerian Luar Negeri Peru berkata bahawa Ivette Santa Maria, seorang peserta Miss Peru America berusia 22 tahun, dijemput ke Gabon untuk menjadi pengacara pertandingan di sana. Dalam temu bual, Santa Maria berkata beliau dibawa ke istana presiden Bongo beberapa jam selepas ketibaannya pada 19 Januari, dan semasa Bongo mendekatinya, "beliau menekan butang dan beberapa pintu gelongsor terbuka, mendedahkan sebuah katil besar." Beliau berkata, "Saya memberitahunya saya bukan pelacur, bahawa saya seorang Miss Peru." Beliau melarikan diri dan pengawal menawarkan untuk menghantarnya ke hotel. Walau bagaimanapun, tanpa wang untuk membayar bil, beliau terkandas di Gabon selama 12 hari sehingga kumpulan wanita antarabangsa dan pihak lain campur tangan.

7.2. Penukaran Agama dan Perubahan Nama

Bongo memeluk agama Islam dan mengambil nama Omar semasa lawatan ke Libya pada tahun 1973. Pada masa itu, orang Islam merupakan minoriti kecil dalam kalangan penduduk asli; berikutan penukaran agama Bongo, jumlah mereka meningkat, walaupun masih kekal sebagai minoriti kecil. Beliau menambah Ondimba sebagai nama keluarga pada 15 November 2003 sebagai pengiktirafan kepada bapanya, Basile Ondimba, yang meninggal dunia pada tahun 1942.

8.1. Sakit dan Kematian

Pada 7 Mei 2009, Kerajaan Gabon mengumumkan bahawa Bongo telah menggantung sementara tugas rasminya dan mengambil cuti untuk berkabung atas kematian isterinya serta berehat di Sepanyol. Namun, media antarabangsa melaporkan bahawa beliau sakit tenat dan sedang menjalani rawatan kanser di hospital di Barcelona, Sepanyol. Kerajaan Gabon pada mulanya menegaskan bahawa beliau berada di Sepanyol untuk beberapa hari berehat berikutan "kejutan emosi yang kuat" akibat kematian isterinya, tetapi akhirnya mengakui bahawa beliau berada di sebuah klinik di Sepanyol "sedang menjalani pemeriksaan perubatan".
Pada 7 Jun 2009, laporan yang tidak disahkan memetik media Perancis dan sumber "rapat dengan kerajaan Perancis" melaporkan bahawa Bongo telah meninggal dunia di Sepanyol akibat komplikasi kanser peringkat lanjut. Kerajaan Gabon menafikan laporan tersebut, yang telah diambil oleh banyak sumber berita lain, dan terus menegaskan bahawa beliau sihat. Kematiannya akhirnya disahkan oleh Perdana Menteri Gabon, Jean Eyeghe Ndong, yang menyatakan dalam kenyataan bertulis bahawa Bongo telah meninggal dunia akibat serangan jantung sejurus sebelum 12:30 GMT pada 8 Jun 2009.

8.2. Pengkebumian Negara dan Warisan

Jasad Bongo diterbangkan kembali ke Gabon, di mana ia ditempatkan di balai penghormatan selama lima hari, sementara ribuan orang datang untuk memberikan penghormatan terakhir. Upacara pengebumian negara kemudian diadakan pada 16 Jun 2009 di Libreville yang dihadiri oleh hampir dua puluh empat ketua negara Afrika, termasuk beberapa pemimpin kuat benua itu yang sendiri telah memerintah selama beberapa dekad, serta oleh Presiden Perancis Nicolas Sarkozy dan pendahulunya Jacques Chirac, yang merupakan satu-satunya ketua negara Barat yang hadir. Jasad Bongo kemudian diterbangkan ke Franceville, bandar utama di wilayah tenggara Haut-Ogooué, tempat beliau dilahirkan, di mana beliau dikebumikan dalam upacara peribadi keluarga pada 18 Jun 2009.
Setelah kematian Bongo diumumkan, Kerajaan Gabon menutup lapangan terbang antarabangsa serta sempadan darat dan udara. Selepas pengumuman kematian Bongo, aparat keselamatan segera berjaga-jaga di hadapan bangunan-bangunan kerajaan dan pemasangan elektrik di Libreville, ibu kota Gabon. Anaknya, Ali Bongo Ondimba, yang telah memegang jawatan menteri utama, telah dipilih untuk menggantikannya sebagai presiden pada Ogos 2009. Walau bagaimanapun, Ali Bongo telah digulingkan dalam rampasan kuasa pada tahun 2023 oleh Brice Oligui Nguema, sepupunya, sehingga keluarga Bongo masih mengekalkan kuasa.

9.1. Penilaian Sejarah

Omar Bongo Ondimba memerintah Gabon dengan bijak selama hampir 42 tahun, menjadikannya salah seorang pemimpin bukan diraja paling lama berkhidmat di dunia sehingga kematiannya. Pemerintahan beliau dikenang oleh rakyatnya kerana menjamin keamanan dan kestabilan. Di bawah pemerintahannya, Gabon tidak pernah mengalami rampasan kuasa atau perang saudara, satu pencapaian yang jarang berlaku bagi sebuah negara yang dikelilingi oleh negara-negara yang tidak stabil dan dilanda perang. Ekonomi negara, yang didorong oleh hasil minyak, digambarkan lebih menyerupai emiriah Arab daripada sebuah negara Afrika Tengah. Selama bertahun-tahun, Gabon dikatakan mempunyai per kapita penggunaan Champagne tertinggi di dunia.
Namun, kritikan utama terhadap legasi Bongo adalah bahawa beliau sebenarnya bekerja untuk dirinya sendiri, keluarga, dan elit tempatan, dan bukannya untuk Gabon dan rakyatnya. Walaupun beliau berjaya mengekalkan kuasa dengan mengukuhkan kedudukannya dan memujuk kebanyakan pemimpin pembangkang utama untuk menyokongnya, ahli sains politik Thomas Atenga menyatakan bahawa "negara rentier Gabon telah berfungsi selama bertahun-tahun atas predasi sumber untuk kepentingan kelas pemerintahnya, di sekitar mana kapitalisme parasit telah berkembang yang hampir tidak meningkatkan keadaan hidup penduduk."

9.2. Impak terhadap Demokrasi dan Hak Asasi Manusia

Meskipun Bongo terpaksa memperkenalkan sistem berbilang parti pada tahun 1990 akibat tekanan awam, pilihan raya seperti yang pada tahun 1993 adalah sangat kontroversial, walaupun beliau berjaya dipilih semula pada tahun 1998 dan 2005. Mayoritas parlimennya meningkat, dan pembangkang menjadi lebih tunduk dengan setiap pilihan raya berikutnya.
Kebebasan akhbar telah disekat sepanjang rejimnya, yang biasanya mengharamkan saluran berita yang mengkritik Bongo atau rombongannya. Ini menunjukkan corak penindasan terhadap perbezaan pendapat politik dan sekatan kebebasan awam. Para pengkritik, termasuk ahli politik Perancis Eva Joly, menegaskan bahawa walaupun pertumbuhan KDNK per kapita yang didorong oleh minyak Gabon mencapai salah satu tahap tertinggi di Afrika di bawah pemerintahan panjang Bongo, negara itu hanya membina 5 km lebuh raya setahun dan masih mempunyai salah satu kadar kematian bayi tertinggi di dunia pada masa kematiannya pada tahun 2009. Ini menunjukkan jurang yang ketara antara kekayaan negara dan taraf hidup sebenar rakyat.